باوجود اصرار دولت ترامپ بر کارساز بودن پیشبرد پروژه تحریم و فشار بر ایران، این پروژه به هیچکدام از اهداف آمریکا منتهی نشد؛ اهدافی چون تغییر رژیم در داخل، تغییر رفتار ایران در منطقه و فرامنطقه و همچنین کشاندن تهران به پای میز مذاکره ای که دولت ترامپ چیده بود. تا جایی که امروز بسیاری از کارشناسان و مقامات آمریکا بر شکست پروژه فشار حداکثری بر ایران اعتراف می کنند.
در همین ارتباط رهبر معظم انقلاب بخشی از پیام نوروزی خود را به ناکامی و اعتراف آمریکایی اختصاص دادند. ایشان به شکست کشاندن فشار حداکثری دشمن را درخشش دیگری از توانایی‌های ملی در سال ۹۹ برشمردند و افزودند: دشمنان ایران و در رأس آنها آمریکا درصدد به زانو درآوردن ملت ایران بودند. البته ما می‌دانستیم که ملت می‌ایستد و آنها شکست می‌خوردند اما امروز به اعتراف خود آمریکایی‌ها و رفقای اروپایی‌شان، فشار حداکثری شکست خورده است.
همزمان حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری نیز در پیام نوروزی تاکید کرد: دشمنان با تحریم به دنبال فروپاشی اقتصاد ایران بودند ولی با مقاومت مردم به هدف خود نرسیدند امروز بدخواهان ملت ایران با رسوایی و بدنامی از کرسی قدرت به زیر افتاده اند. امروز دشمنان ملّت اعتراف کرده‌اند که با زبانِ زور و تهدید و تحریم نمی‌توان با ملت بزرگ ایران سخن گفت. لذا، پس از سه سال شکست، ناچارند دوباره به مسیر تعاملِ سازنده با ملت ایران بازگردند.
پس از پایان یابی دولت ترامپ و شکست وی در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، کارشناسان و مقامات این کشور به صراحت از شکست واشنگتن در مواجهه با ایران سخن به میان می آورند. یک هفته پیش بود که «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ به ناتوانی آمریکا در برابر ایران اذعان کرد و گفت «در خصوص وادار کردن ایران به کوتاه آمدن و وارد شدن شان به توافقی که واقعاً مانع از دستیابی به سلاح هسته‌ای شود، تمام آنچه که امیدوار بودیم به‌دست می‌آوریم، حاصل نشد.»
تنها پمپئو نیست که بر ناکارامدی تحریم و فشار بر ایران مهر تایید می زند، میانه اسفندماه مدیر تحقیقات انستیتو واشنگتن نیز در این پیوند گفت که «تحریم‌ها اقتصاد ایران را به سمت غیرنفتی شدن برده. هر چه اقتصاد ایران از نفت فاصله بگیرد تحریم آن سخت‌تر شده و حمایت بین‌المللی از آن کمتر می‌شود! قابلیت‌های موشکی و پهپادی ایران تهدیدی حیاتی برای دشمنان این کشور است. خبر بد این که در فناوری‌های مختلف هم خیلی خوب دارند پیشرفت می‌کنند!»
تردیدی نیست که تحریم ها، کشورمان را با مشکلات اقتصادی مواجه کرده و دولت روحانی در این برهه دشوار توانست چرخ اقتصادی کشور را بچرخاند. در همین ارتباط روحانی در بخشی از پیام نوروزی خود به موضوع تحریم نفتی اشاره کرد و گفت: افت شدید قیمت نفت و تحریم نفتی، شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که سال ۱۳۹۹ از نظر درآمدهای نفتی، بدترین سال در ۶۰ سال گذشته بود. من در طول ۴۲ سالی که از پیروزی انقلاب می‌گذرد، از نظر تنگنا و محدودیتِ اقتصادی، سالی به سختی و دشواری سال ۱۳۹۹، به یاد ندارم.
اما در اینکه آمریکا به اهداف خود دست یافت یا خیر، کارشناسان و بسیاری از مقامات قبلی و کنونی آمریکا معتقدند تحریم تنها در سطح یک ابزار فشار باقی ماند و به هدف نهایی کاخ سفید منتهی نشد. از نگاه کارشناسانه، تحریم و اعمال فشار اقتصادی تنها یک ابزاری برای دستیابی به هدف است اما تحریم در دولت ترامپ تنها در سطح فشار اقتصادی و یک اقدام تنبیهی باقی ماند و هیچ یک از مطالبات اصلی آنها تحقق نیافت.
ضمن اینکه آمریکا در جبهه های مختلف سیاسی و بین المللی نیز با شکست مواجه شد. رد شدن طرح کاخ سفید برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران از جمله رسوایی های آمریکا به شمار می رفت. آمریکا در زمینه‌های سیاسی و از طریق مجامع اثرگذار بین‌المللی نیز تلاش زیادی را به کار بست ولی هر بار نمایندگان این کشور دست خالی برگشتند. شورای امنیت سازمان ملل که در ماه های پایانی دولت ترامپ برای رسیدگی به قطعنامه پیشنهادی آمریکا با هدف تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تشکیل جلسه داده‌بود، طرح پیشنهادی کاخ سفید را تصویب نکرد.
رسوایی سیاسی برای آمریکا که خود یک زمانی بانی تصویب همه قطعنامه‌های ضدایرانی در شورای امنیت بود، وقتی آشکار شد که تنها یک کشور کوچک «جمهوری دومینیکن» با آمریکا همراهی کرد. ۱۱ نماینده حاضر در نشست به قطعنامه رای موافق ندادند و به رای ممتنع بسنده کردند و همان طور که انتظار می‌رفت نمایندگان چین و روسیه با آن را مخالفت کردند.
انتظار می رود دولت بایدن که با وعده بازگشت به برجام روی کار آمده به شعار انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند. رفتار واکنشی ایران به زیاده خواهی ترامپ باید درس عبرتی برای تیم جدید در آمریکا باشد.
از نگاه ناظران، بایدن به عنوان مقام نخست کشوری که به صورت یکجانبه از توافق خارج شده و تحریم های ثانویه را علیه ایران از سرگرفته باید نخستین قدم خود را در مسیر احیای برجام بردارد. از آنجا که در شرایط کنونی، تحریم ها مهمترین گره و مانع در مسیر احیای برجام است، رفع تحریم از اهمیت فزاینده ای برخوردار است؛ اقدامی که می تواند اعتماد از دست رفته را به ایران بازگرداند.
نظر شما