آب همواره نقش موثری در رشد و بالندگی طبیعت تولید سرزندگی حیات بشری داشته و دارد به طوریکه هرجا سرچشمه ای یا منبعی از این عنصر گرانبها وجود داشته باشد، می توان نوعی از حیات بشری یا حیات وحش یا جنگل و باغات را پیرامون آن مشاهده کرد. اهمیت و جایگاه این مایع حیات به قدری است که حفظ و حراست بهینه و جلوگیری از اسراف این منبع خدادادی به منظور جلوگیری از بحران آب بر همگان لازم و شاید به این دلیل دوم فروردین هر سال را روز آب نامیده اند. امروزه مدیریت و حفاظت آب نه تنها در کشورهای درحال توسعه، بلکه در کشورهای توسعه یافته هم دارای اهمیت بالایی است زیرا رشد فزاینده جمعیت و افزایش مصرف آب، قطع بی رویه درختان و تغییر اکوسیستم طبیعت، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب، شیوه های نامناسب و غیراصولی کشاورزی، احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی همگی از جمله عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان هستند که ممکن است نوعی تهدید جدی برای جامعه بشریت محسوب شوند. برای کاهش این تهدید و در راستای گام برداشتن در جهت ترویج و آگاه‌سازی مردم در خصوص آب در سال ۱۹۹۲ و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در ریودوژانیرو برزیل برگزار شد، موضوع روز جهانی آب رسما مطرح شد. بدین ترتیب ۲۲ مارس برابر با دوم فروردین، از طرف سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری شده است.
در این خصوص پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگوی با «حاجی کریمی» استاد دانشگاه و مهندس آب پرداخت که در ادامه متن آن آمده است:
ایرنا: به طور کلی وضعیت منابع آب در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کریمی: با توجه به اینکه ایران در یک کمربند خشک در دنیا قرار گرفته است، همواره از نظر منابع آب در چالش قرار دارد زیرا هیچ اطمینانی از نظر میزان بارش در طول زمان وجود ندارد و به همین خاطر خشکسالی ها و همچنین سیل ها در ایران از مخاطرات طبیعی همیشگی بوده و بایستی یک سازش و سازگاری با کم آبی و استفاده بهینه از منابع آب در ایران نهادینه و فرهنگ سازی شود؛ اگرچه ایرانیان از دیرباز با این مساله مواجه بوده اند و سازگاری کافی پیدا کرده اند، اما رشد روز افزون جمعیت و نیاز فزاینده به آب جهت تولید بیشتر، ضرورت فرهنگ سازی بیشتر و استفاده بهینه، با بکارگیری روش های نوین استفاده از آب در مصارف مختلف به ویژه کشاورزی را نمایان می سازد.
ایرنا: به نظر شما تغییر سبک زندگی چگونه به صرفه جویی در آب منجر می شود؟
کریمی: اگرچه بخش کمی از مصرف آب در بخش شرب است، اما کیفیت مناسب این آب ها می طلبد که از آنها به نحو احسن و بهینه مصرف شود و از اسراف و مصارف ناصحیح جلوگیری شود. آموزه های دینی ما به حدی است که پیامبر اکرم(ص) فرموده است که حتی اگر در کنار یک رودخانه قرار داشته باشید، به همان میزان که نیاز دارید از آن مصرف کنید و جالب است که این شعار بر روی یکی از بطری های آب معدنی در کشورهای غربی درج شده است!! لازم است ما به عنوان مسلمان، از این آموزه ها بیشتر استفاده کنیم و با فرهنگ سازی و البته با توسعه تکنولوژی هایی مانند استفاده از شیرهای کم مصرف، در جهت استفاده بهینه و صرفه جویی در مصرف آب حرکت کنیم. تغییر سبک زندگی ها به سمت آپارتمان نشینی، کم و بیش به سمت کاهش مصارف آب پیش رفته و افرادی هم که منازل ویلایی دارند باید به گونه ای مصرف کنند که این مایه حیات به میزان کافی در اختیار همه هموطنان قرار گیرد. از طرف دیگر، با تعریف یک الگوی مصرف بهینه از طرف سازمان های ذیربط مانند آب و فاضلاب بر اساس نوع اقلیم، بایستی هزینه های مازاد بر مصارف الگویی طوری تعریف شود که افراد پرمصرف را به سمت کاهش مصارف سوق دهد.
ایرنا: شعار امسال آب و تغییر اقلیم است. این دو چه تاثیراتی بر روی هم می گذارند؟
کریمی: تغییر اقلیم یک مقوله مهم در سطح دنیاست و با توجه به اهمیت آن، تاکنون چندین کنفرانس بین المللی و ملی برای این موضوع برگزار شده است. مطالعات زیادی نشان می دهد که در ایران نیز همانند بسیاری از نقاط دنیا، تغییرات اقلیمی رخ داده و معمولاً این موضوع با گرمایش کلی کره زمین همراه بوده که این پدیده بسیاری از پدیده های دیگر بویژه میزان بارش ها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. این تاثیرات معمولاً بصورت کاهش بارش ها یا بی نظمی های اقلیمی است که بارش های رگباری و سیل آسا یکی از تبعات این بی نظمی های اقلیمی است و به علت کم بودن سدها، بصورت سیل ها و رواناب هایی بسرعت از دسترس ما خارج می شوند و خسارت هایی نیز بر ما تحمیل می کنند. کاهش پوشش های برفی در سطح ارتفاعات، که نقش مهمی در تغذیه منابع آب زیرزمینی دارند، یکی از شواهد کاهش بارش ها و تغییرات اقلیمی است. در مجموع، کاهش منابع آب یکی از پیامدهای مهم تغییرات اقلیمی است.
ایرنا: به نظر شما تغییر کاربری محصولات کشاورزی تا چه اندازه‌ای می تواند بر کاهش مصرف آب تاثیر بگذارد؟
کریمی: یکی از عملکردهای مهم در جهت استفاده بهینه از آب های کشاورزی، کشت محصولات کشاورزی متناسب با اقلیم، خاک و میزان آب موجود در هر منطقه است؛ موضوعی که تحت عنوان الگوی کشت از آن یاد می شود. به عبارت دیگر، از نظر علمی نباید در هر منطقه، هر محصولی را کاشت، بلکه بر اساس اقلیم منطقه، بایستی محصولات متناسب با شرایط آب و هوایی و نوع خاک و میزان و کیفیت آب آن منطقه، نوع کشت هایی که باید در آن منطقه انجام شود، پیشنهاد گردد. متاسفانه در کشور ما اولاً چنین الگوهایی وجود ندارد، ثانیاً حتی اگر الگوی کشت یک منطقه هم تعیین شده باشد، ضمانت اجرایی برای عملیاتی شدن کشت های توصیه شده وجود ندارد.
ایرنا: بسیاری بر این باور هستند که در کشورهای خاورمیانه، جنگ بعدی را جنگ بر سر آب می دانند، نظر شما در این مورد چیست؟
کریمی: اهمیت موضوع آب سالهاست که مورد توجه همه کشورهای جهان قرار گرفته است. بیشتر کشورها نسبت به مهار آب های مرزی خود اقدام کرده اند و حقابه های مناطقی را که در پایین دست آنها قرار دارند، رعایت نکرده اند و همین مساله باعث مشکلاتی بین کشورهای مختلف شده است. بطور مثال، افغانستان بر روی رودخانه هیرمند سدهای بزرگی احداث کرده و حق آبه های زیست محیطی و زمین های پایین دست این رودخانه که در ایران قرار دارند، رعایت نمی کند و باعث کاهش آب و حتی خشکیدگی نواحی از کشور مانند سیستان و بلوچستان که در مسیر این رودخانه قرار دارند شده است. خشکیدگی تالاب هامون جازموریان از پیامدهای این عدم رعایت حق آبه ها است. مسابقه و درگیری بر سر استفاده از منابع آبی حتی به استان های کشور نیز کشیده شده و انتقال آب بین حوضه ای که موضوعی پذیرفته شده و علمی، البته با رعایت همه چارچوب های آن است، نیز در کشور به چالش کشیده شده است. انتقال آب به فلات مرکزی ایران از دیگر نواحی کشور مانند سلسله جبال زاگرس و سرشاخه های رودخانه هایی مانند دز و کارون، با چالش هایی در سطح برخی استان های کشور نیز شده است.
ایرنا: استفاده بهینه از آب چگونه به صرفه جویی در این ماده حیاتی می انجامد؟
کریمی: چنانچه به اندازه ای که لازم است، آب مصرف کنیم از آب استفاده شود، قطعاً کاهش مصرف محقق می شود؛ بطور مثال در زمانی که در حمام هستیم، اگر در حال صابون زدن هستیم اگر شیر آب بسته شود، در این محدوده زمانی از مصرف اضافه آب جلوگیری کرده ایم. زمانی که در حال شستن ماشین هستیم، باید در زمان کف زدن ماشین یا تمیز کردن داخل خودرو، شیر آب را ببندیم و یا از شیرهای ضامن دار استفاده شود که در صورت عدم استفاده از شیلنگ آب، از تخلیه آب جلوگیری نماید. دولت و رسانه ها می توانند با فرهنگ سازی و حتی با در اختیار قرار دادن یا ارایه یارانه برای اینگونه تجهیزات که باعث کاهش مصرف آب می شوند در کاهش مصرف آب موثر باشند.
نظر شما