پیامدهای زیست‌محیطی کووید ۱۹

به گزارش ایرنا، بر اساس تحقیقاتی که توسط مرکز ملی زیست‌فناوری آمریکا انجام شده، پس از شروع قرنطینه میزان ذرات معلق هوا ۳۵ درصد و میزان دی اکسید نیتروژن ۶۰ درصد کاهش یافته است.

همچنین بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۰ میلادی انجام گرفت، قرنطینه عمومی موجب کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان شده اما به گفته محققان این تاثیرات زیست محیطی، موقتی است.

از طرف دیگر شیوع بیماری موجب افزایش تقاضا برای استفاده از محصولات پلاستیکی یک‌بار مصرف برای بسته بندی و همچنین ماسک‌های پلاستیکی و دستکش شده است. اکنون رهاکردن ضایعات حاصل از این افزایش تقاضا در اماکن عمومی به یک چالش جدی زیست‌محیطی تبدیل شده است.

در پایان ماه فوریه سال گذشته (اسفند ماه ۱۳۹۸ خورشیدی) هنگام پاکسازی ساحل، در طول 100 متر از خط ساحلی هنگ‌کنگ ۱۰۰ عدد ماسک مصرف شده جمع‌آوری شد. در سواحل دریای مدیترانه نیز مواردی از شناور شدن تعداد زیادی ماسک مصرف شده مانند گروهی از عروس‌های دریایی در سطح آب گزارش شد.

با وجود آن که این روزها میلیون‌ها انسان ملزم به استفاده از ماسک‌های صورت شده‌اند، درخصوص نحوه دورانداختن یا بازیافت این ماسک‌ها اطلاعات اندکی در اختیار شهروندان قرار گرفته است.

این در حالی است که با رفع تدریجی مقررات قرنطینه در کشورهای مختلف، شهروندان ماهانه به میلیاردها عدد ماسک صورت نیاز دارند. بدون استفاده از روش‌های مناسب برای دورریختن این ماسک‌ها، بشریت به زودی دچار یک فاجعه زیست‌محیطی می شود.

اغلب ماسک‌های صورت با استفاده از مواد پلاستیکی با عمر بسیار طولانی ساخته می‌شوند و ضایعات این ماسک‌ها در طبیعت صدها سال باقی می‌ماند. این وضعیت می‌تواند پیامدهای ناگواری را برای محیط زیست و ساکنان زمین داشته باشد.

ماسک‌هایی که در محیط زیست رها می‌شوند، ابتدا عامل انتقال ویروس کرونا به ماموران جمع‌آوری زباله هستند. این در حالی است که این ویروس تحت شرایطی قادر است به مدت هفت روز روی سطوح پلاستیکی زنده بماند که در میان‌مدت و درازمدت، جانوران و گیاهان نیز دچار آسیب می‌شوند.

این حجم از ضایعات پلاستیکی می‌تواند محیط زیست جانوران را تغییر دهد و چرخه‌های طبیعی زیست‌بوم را برهم بزند. برخی از جانوران توانایی تشخیص قطعات پلاستیک از طعمه‌های خود را ندارند و در نتیجه در جریان تلاش برای خوردن پلاستیک جان خود را از دست می‌دهند. حتی اگر این جانوران زنده بمانند، به دلیل پُر شدن معده آن‌ها با ضایعات پلاستیکی غیرقابل هضم، دچار سوءتغذیه می‌شوند.

جانوران کوچک‌تر هم ممکن است درون ضایعات پلاستیکی ماسک‌ها و دستکش‌ها به دام بیفتند و جان خود را از دست بدهند.

پلاستیک در گذر زمان به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌شود و هرچه بیشتر در محیط زیست باقی بماند، این قطعات کوچک تر می‌شوند، به این ترتیب ماسک‌های پلاستیکی ابتدا به میکروپلاستیک و سپس به نانوپلاستیک تبدیل می‌شوند. این ذرات و فیبرهای بسیار کوچک پلاستیک که از جنس پلیمرهای بسیار پایدار هستند به زنجیره‌های غذایی وارد می شوند.

تنها یک عدد ماسک صورت می‌تواند میلیون‌ها ذره را تولید کند که هریک از آن‌ها قابلیت انتقال ترکیبات شیمیایی و باکتری‌های مختلف به زنجیره غذایی و در نهایت به بدن انسان را دارد.

راهکار مقابله با آلودگی ناشی از ماسک‌ها

سازمان جهانی بهداشت در ماه مارس گذشته تخمین زد که برای مقابله با کووید ۱۹ تنها در مراکز درمانی، ماهانه ۸۹ میلیون عدد ماسک لازم است. همچنین محققان دانشگاه کالج لندن میزان ماسک مورد نیاز شهروندان این کشور را سالانه ۲۴.۷ میلیارد عدد تخمین زدند. البته با استفاده از ماسک‌های قابل شست و شو، تعداد ماسک‌های مورد نیاز به شدت کاهش می‌یابد اما نحوه شست‌وشو و نگهداری از این نوع ماسک‌ها نیز تاثیر قابل توجهی را بر محیط زیست باقی می‌گذارد.

اقداماتی برای کاهش پیامدهای مخرب ماسک‌ها بر محیط زیست 

۱- از ماسک‌های قابل شست‌وشوی بدون فیلتر استفاده کنید و این ماسک‌ها را با استفاده از ماشین لباسشویی بر اساس دستورالعمل مربوط، بشویید.
۲- همواره یک ماسک اضافی به همراه داشته باشید تا در صورتی که ماسک شما غیرقابل استفاده شد، ناچار به خرید یا استفاده از ماسک‌های یک‌بار مصرف نشوید.
۳- اگر از ماسک یک‌بار مصرف استفاده می‌کنید، آن را (درون یک کیسه) به خانه ببرید و درون سطل زباله دردار بیندازید. در صورتی که امکان انجام این کار را ندارید، ماسک را درون کیسه قرار داده و به درون یک سطل زباله عمومی بیندازید.
۴- ماسک‌های یک‌بار مصرف را درون سطل زباله‌های قابل بازیافت نیندازید. این ماسک‌ها موجب تخریب تجهیزات بازیافت شده و یک خطر جدی برای کارکنان واحد بازیافت محسوب می‌شوند.
۵- به هیچ عنوان ماسک‌ها را در محیط اطراف رها نکنید.
از طرفی شیوع کووید ۱۹ سیستم حمل و نقل عمومی را از منظر شهروندان به یک گزینه نامناسب تبدیل کرده و در نتیجه احتمال استفاده از وسایل نقلیه شخصی را افزایش داده است. این رویکرد می‌تواند پیامدهای مطلوب شیوع کووید ۱۹ بر محیط زیست را کاهش دهد.

به طور کلی این پاندمی چشم‌اندازی جدید در مورد چگونگی نجات محیط زیست از تهدیدات بالفعل و بالقوه پیش روی ماه قرار داده است. بسیاری از افراد متوجه کارآیی کلاس‌ها و جلسات مجازی شده‌اند و تصمیم به ادامه استفاده از این فناوری‌ها دارند. همچنین با درک نحوه اثرگذاری مثبت کووید ۱۹ بر محیط زیست، شهروندان بیشتری برای تمیز نگه داشتن آن تلاش می‌کنند و فعالیت‌های خود را به گونه‌ای انجام می‌دهند که سازگار با محیط زیست باشد. این رویکرد عمومی، برخلاف کووید ۱۹ می‌تواند اثرات پایداری را بر محیط زیست باقی بگذارد.

منابع:
پایگاه خبری گاردین
پایگاه خبری سازمان جهانی بهداشت