گیاهان بهاری زینت سفره‌های رنگین آذربایجان‌غربی

به گزارش ایرنا، سفره های پربرکت بهاری آذربایجان غربی در فصل بهار با خوراکی های طبخ شده با گیاهان کوهی رنگین می شود و هنر بانوان این سرزمین را که با سخاوتمندی طبیعت در هم آمیخته به رخ می کشد تا یادمانه و خاطرات این روزهای بهاری را برای سالیان سال در اذهان خانواده ها ماندگار کند.

حکایت چیدن گیاهان معطر کوهی و پختن غذاهای محلی جورواجور، برای بسیاری از مردم آذربایجان‌غربی نوستالژیک است و خاطره دل‌انگیز سفره‌های رنگین و قفسه عرقیات گیاهی مادربزرگ‌ها را در ذهن‌ به تصویر می‌کشد.

به ویژه مردمانی که به دلیل شیوع کرونا از این گیاهان دوری کردند یا خارج‌نشینانی که امسال همچون گذشته گیاهان کوهی خشک‌شده یا تر برایشان ارسال نمی‌شود، نگاهی همراه با حسرت نسبت به سفره‌های بهاری مادربرزگ‌ها دارند.

به گفته یکی از شهروندان در ارومیه این گیاهان کوهی به دلیل همین نوستالژی طبخ غذا به خارج از مرزهای ایران ریشه دوانده است و در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ژیلا معلم  می‌گوید: فرزندانش در آلمان زندگی می‌کنند؛ سال‌ها پیش بذر این گیاهان را با خود به آنجا برده‌اند و هرساله از آنها برداشت و استفاده می‌کنند. 

وی به ارسال گیاهان خشک‌شده یا تر به برخی دیگر از خویشاوندان و بستگانش که مقیم کشورهای دیگر هستند، اشاره دارد و می‌گوید: آنان با فرا رسیدن فصل بهار و رویش گیاهان طبیعت بارها و بارها تاکید می‌کنند که گیاهان کوهی برایشان بفرستم.

اما عده دیگری هم در آذربایجان‌غربی با وجود همزمانی فصل رویش این گیاهان با شیوع بیماری کووید – ۱۹ از مصرف غذایی و دارویی این گیاهان عقب نماندند و به نظر می‌رسد عرق‌گیری با همان شورو حال سال‌های گذشته جریان دارد و تنها دورهمی‌های زنان روستایی برای عرق‌گیری از هم پاشیده است.

عده ای هم هستندکه در این روزها برای فرار از استرس کرونایی و دورهمی های خانوادگی چیدن و جمع آوری هر چند اندک این گیاهان را به عنوان یک تفریح یک ساعته در برنامه روزانه شان می گنجانند.

آذربایجان غربی رویشگاه ۱۰۰ گیاه خوراکی

بهار فصلی برای رویش و زندگی دوباره گیاهان دارویی و خوراکی در آذربایجان غربی است؛ بیش از یک هزار و ۴۰۰ گونه از گیاهان موجود کشور در این استان تاکنون جمع آوری شده اند و ادامه این روند در فازهای بعدی می تواند منجر به افزایش این گونه های این مجموعه شود.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی معتقد است که رویشگاه های این استان ظرفیت مناسبی برای انجام مطالعات تحقیقاتی در زمینه گیاهان به شمار می رود و از گونه هایی که تا کنون جمع آوری شده ۵۲۰ گونه دارویی و ۱۰۰ گونه خوراکی هستند.

محمدرضایی گفت: از مجموع هشت هزار گونه گیاهی کشور، آذربایجان‌غربی بیش از یک هزار و ۴۰۰ گونه را در خود جای داده و این تعداد اگر امکان ادامه مراحل تحقیقات بعدی فراهم شود، بیش از این مقدار است.

وی با بیان اینکه رزماری، اسطوخودوس، انواع زنبق، انواع آویشن و نسترن از جمله گیاهانی است که قابلیت کشت دارد، گفت: رویشگاه برخی از گیاهان به طور خاص شناسایی شده است.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی ادامه داد: ۶۰ گونه از گیاهان شناسایی شده در این استان از جمله بیزه، اله گز، نعناع کوهی، ریواس، کنگر و ثعلب بومی منطقه است.

طبق اظهارات وی در موزه گیاهان استان یا همان هرباریوم بیش از ۱۱ هزار نمونه از گیاهان اذربایجان غربی موجود است.

زنگ خطر انقراض گیاهان کوهی

طبق اظهارات وی برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان کوهی زنگ خطر انقراض بعضی از آنها را به صدا درآورده است و بیم آن می‌رود که در آینده مردم برای همیشه با نوستالژی استفاده از این گیاهان زندگی کنند. 

رضایی اظهار داشت: برداشت بی رویه و کندن گیاهان کوهی از ریشه، مجالی برای رشد مجدد آنها در سال‌های بعد باقی نمی‌گذارد چنانکه در حال حاضر برخی از گیاهان کوهی کمیاب شده است.

وی آموزش صحیح برداشت گیاهان کوهی و تلاش برای حفظ این گیاهان را ضروری خواند و افزود: باید برای جلوگیری از نابودی گیاهان کوهی آموزش و همچنین پرورش انواع این گیاهان در محوطه‌های مخصوص مورد توجه قرار گیرد. 

وی اضافه کرد: هر چند آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در این استان وجود ندارد، اما هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازارهای محلی و استان‌های همجوار عرضه و ارسال می‌شود.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی افزود: این گیاهان اغلب نیاز کمتری به آب و مراقبت دارد ولی باید فرهنگ استفاده از آنها در جامعه نهادینه سازی شود.

نجات بخشی گیاهان کوهی از انقراض 

وی درباره روند نجات بخشی این گیاهان از خطر انقراض اظهار کرد: با هدف تعیین جایگاه حفاظتی گونه های گیاهی کشور  به منظور تهیه برنامه های حفاظتی و مدیریت منابع طبیعی، بررسی اکوسیستم های در معرض خطر به منظور تعیین جایگاه حفاظتی آنها و ارایه برنامه حفاظتی و تهیه و انتشار لیست قرمز گیاهان و اکوسیستم های ایران در دستور کار قرار گرفته است.

رضایی با اشاره به اینکه برخی از این گونه ها جزء گیاهان دارویی مهم نیز هستند، گفت: با جمع آوری این تعداد گونه و حفاظت از آنها در هرباریوم گیاهی استان می توان از انقراض آنها پیشگیری کرد.

طبق گفته های این محقق با تاکید بر اینکه رویشگاه برخی از گیاهان به طور خاص شناسایی شده است، ادامه داد: کشت گیاهان دارویی در فضاهای سبز شهری را می‌توان برای فرهنگ‌سازی در استفاده صحیح از این گونه‌ها در دستور کار قرار داد؛ رزماری، اسطوخودوس، انواع زنبق، انواع آویشن و نسترن از جمله گیاهانی است که قابلیت کشت دارد.

کرونا و بازار داغ عرقگیری 

گیاهان کوهی نه تنها سفره‌های بهاری مردم آذربایجان‌غربی را زینت می‌دهند بلکه عرق‌گیری از آنها منبع درآمدی مناسبی نیز برای برخی از مردم روستاها و شهرها به شمار می‌رود.

به نظر می‌رسد امسال این جنبه مصرف بیشتر مورد توجه قرار گرفت زیرا این تصور در بین برخی از مردم وجود دارد که عرق این گیاهان به دلیل حرارت بالا در روند استحصال موجب از بین رفتن احتمالی ویروس می‌شود.

به گفته مردم محلی برخی از این گیاهان دارای خواص دارویی بوده و به ظاهر نسخه‌های شفابخشی با استفاده از آنها در میان مردم کاربرد دارد؛ مردم این استان برای نمونه از شربت «ریواس» برای دفع باکتری‌های مضر از دستگاه گوارش و از گیاه «بولاغ اوتی» برای کاهش قند خون و تسکین دردهای عصبی استفاده می‌کنند.

گویا امسال و در پی شیوع بیماری کووید – ۱۹، جمع‌آوری گیاهانی چون «پونه وحشی» و «بولاغ اوتی» هم بیشتر مورد توجه است زیرا به عقیده مردم محلی، عرق آنها در کنترل عفونت‌های ریوی و تسکین سرفه و ذات‌الریه موثر می‌باشد.

به گزارش ایرنا، استان آذربایجان غربی از دیرباز محل رویش انواع گیاهان کوهی بوده و ‌ساکنان آن همه ساله با فرا رسیدن بهار، راهی طبیعت می شوند تا از انواع گیاهانی که با دست های خود آنها را می چینند، سفره هایشان را زینت ببخشند.

زنان علاوه بر طبخ غذاهای محلی، این گیاهان را خشک یا فریز می کنند تا جیره ای برای طبخ در زمستان داشته باشند و برخی از مردان نیز با چیدن و فروش این گیاهان کوهی به دنبال روزی هستند.

«دوه دابانی»، «غاز آیاغی»، «یلمیک»، «گندله»، «بولاغ اوتی»، «گلین بارماغی»، «قجی»، «ارمنی قجسی»، «کنگر»، «مندی»، «اوشگون یا ریواس»، «چریش»، «داغ مرزه سی»، «اولیک»، «بولاغ اوتی» و «کهلیگ اوتی» تنها بخشی از این گیاهان کوهی است که در این فصل سال سفره های مردم استان را معطر می کند.