ایران و کره‌جنوبی؛ مناسباتی دیرینه اما نیازمند ترمیم

چند روزی است که موضوع سفر «چون سی کیونگ» نخست وزیر کره جنوبی به تهران مطرح شده و گمانه‌زنی‌های متفاوتی از سوی کارشناسان و رسانه‌های داخلی و خارجی در مورد اهداف آن صورت گرفته است. روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد که این مقام کره جنوبی روز ۲۲ فروردین در سفری رسمی جهت دیدار با مسوولان جمهوری اسلامی ایران وارد تهران می شود.

اگرچه گفت‌وگو در زمینه موضوعات دوجانبه هدف این سفر اعلام شده است اما روابط دو کشور در ماه‌های اخیر با حاشیه هایی همراه بوده که موجب می شود دیدار دوروزه این مقام عالی‌رتبه کره ای از جهات گوناگونی مورد توجه قرار بگیرد. بسیاری از رسانه ها این سفر را به رفع توقیف کشتی کره ای ربط دادند اما وزارت امور خارجه کشورمان مذاکره بر سر محدودیت‌های غیرقانونی ایجادشده برای دسترسی به منابع بانک مرکزی در سئول را محور اصلی گفت‌وگوها اعلام کرد؛ این مساله ای بود که در چند ماه اخیر به شدت از سوی ایران پیگیری شد و مسوولان سیاسی و بانک مرکزی کشورمان رایزنی های گسترده ای را در مورد آن انجام دادند.

تبعات «فشار حداکثری» برای روابط دیرینه تهران- سئول 

روابط جمهوری اسلامی ایران و کره جنوبی به ویژه در حوزه های اقتصادی تا پیش از ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» دوستانه و عمیق بود اما یکی از پیامدهای فشار حداکثری چند سال اخیر کاخ سفید، رویگردانی برخی شرکای سنتی از ادامه تعامل تجاری با تهران بود. کره جنوبی از دهه ها قبل روابط سازنده و مثبت اقتصادی را با ایران پایه گذاری کرده بود و دو کشور در زمینه های انرژی و صنعتی همکاری نزدیکی داشتند اما این روابط اکنون تقریبا قطع شده است.

روابط رسمی و دیپلماتیک تهران و سئول از سال ۱۹۶۲ برقرار شد و ۲ طرف تا دوره ترامپ روابط عادی را داشتند. به اعتراف رسانه های غربی حتی روابط ایران و کره شمالی نیز نتوانسته بود اختلالی را در مناسبات تهران و سئول ایجاد کند. اما روابط نزدیک کره جنوبی با ایالات متحده و تاثیر شدید سئول از تصمیمات سیاسی و غیرسیاسی واشنگتن موجب شد تا کره جنوبی در برابر فشارهای دولت ترامپ تسلیم شود.

تا پیش از تحریم های ترامپ، ایران نفت، میعانات گازی، محصولات پتروشیمی و خاویار به کره صادر می کرد و در مقابل تهران نیز از این کشور کالاهایی همچون خودرو، لوازم خانگی، محصولات فولادی، گوشی تلفن همراه و ... واردات داشت.  در دوره ای حجم روابط دو کشور در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی به بیشتر از ۱۶ میلیارد دلار در سال هم رسیده بود که حدود ۶۰ درصد از این تجارت به صادرات انرژی از ایران به کره جنوبی اختصاص داشت. اکنون اما کره جنوبی چند سالی است خرید انرژی از تهران را قطع کرده و دیگر کشورها را جایگزین ساخته است؛ در مقابل ایران هم واردات خود از این کشور را کاهش داده است.

روابط نزدیک اقتصادی کره جنوبی با آمریکا، این کشور را به شدت تحت تاثیر تصمیمات کاخ سفید قرار می دهد. علاوه بر این داشتن روابط نزدیک نظامی و حضور ده ها هزار نیروی ارتش ایالات متحده در خاک کره جنوبی به ویژه برای مواجهه با کره شمالی، در عمل سئول را به دیدگاه آمریکا وابسته کرده است. رسانه های غربی حجم روابط تجاری دو کشور را حدود ۱۷۰ میلیارد دلار برآورد می کنند. ضمن آنکه سرمایه گذاری های دو طرفه آن ها نیز به سطح ۱۰۰ میلیارد دلار نزدیک می شود.

به نوشته نشریه «مجمع شرق آسیا» (East Asia Forum) روابط کره جنوبی با ایران تا سرحد توقف کاهش یافت اما قطع نشد. برخی ارزیابی ها از کاهش ۸۹ درصدی صادرات کره جنوبی به ایران خبر دادند که بیشترین میزان افت در میان ۲۰ شریک نخست تهران بوده است. 

کره جنوبی کشوری بود که با خروج ترامپ از برجام، به سرعت شرکت های خود در ایران را فراخواند. در چند روز اخیر همزمان با افزایش امیدواری ها به توافق هسته ای و لغو تحریم ها، زمزمه بازگشت شرکت های خارجی به ایران مطرح شده است. با این حال این خبر منتشر شد که مقام های قضایی کشورمان دستوری را صادر کردند که طبق آن بازگشت شرکت های خارجی که به سرعت پس از افزایش فشار آمریکا از ایران خارج شدند (از جمله شرکت های بزرگ کره ای در حوزه لوازم خانگی) را ممنوع کرده است.

مساله آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در کره

 توقیف کشتی کره ای در تنگه هرمز تا پیش از انتشار خبر رفع توقیف یکی از بحث اصلی مربوط به روابط تهران- سئول محسوب می شد. ایران میانه های دی ماه سال ۱۳۹۹ کشتی کره ای MT Hankuk Chemi را به دلیل آلوده سازی خلیج فارس توقیف کرد. ۲۰ خدمه کشتی در ماه فوریه آزاد شدند ولی کاپیتان و کشتی در توقیف ایران بودند. روز گذشته اعلام شد که قوه قضائیه کشورمان دستور آزادی این کشتی را صادر کرد و کشتی صبح جمعه از آب های ایران خارج شد.  

بر پایه گزارش تارنمای «مجمع شرق آسیا» اکنون موضوع مهم دریافت پول های بلوکه شده ایران در بانک های کره جنوبی است که برخی آن را تا ۷ میلیارد دلار نیز اعلام کرده اند.

روزنامه «هندوستان تایمز» نوشت: ایران زمانی اصلی ترین تامین کننده نفت برای کره جنوبی بود که از کمبود منابع انرژی رنج می برد؛ اما دستورات واشنگتن موجب شد تا این کشور خرید انرژی از ایران را متوقف کند. تهران اکنون می گوید ۷ میلیارد دلار پول خریدهای نفتی پیشین کره جنوبی در بانک های این کشور مسدود شده است و مقام های سئول از پرداخت آن به ایران به بهانه تحریم های آمریکا سرباز می زنند.

این روزنامه هندی عنوان داشت نخست وزیر کره پس از مخالفت «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا با پرداخت پول های ایران، اعلام داشت که به تهران سفر می کند.

خبرگزاری «یونهاپ» اولین سفر نخست وزیر کره در ۴۴ سال گذشته به تهران را تحول مهمی در چارچوب روابط دو کشور می داند. البته کیونگ پیشتر در سال ۲۰۱۷ هنگامی که رئیس مجلس این کشور بود به تهران سفر کرد و از این جهت با مسوولان ایران آشنایی دارد.

به گزارش نشریه «دیپلمات»، مقام های کره ای بارها بر تمایل خود جهت آزاد کردن دسترسی ایران به پول های مسدود شده تاکید کردند و پیام های مثبتی در این زمینه ارسال کردند اما فشارهای آمریکا علیه ایران به ویژه در دوره پس از سال ۲۰۱۸ مانع این اقدام می شد. به گونه ای که مقام های کره ای تصریح می کردند مجبورند در مورد دارایی های ایران با دیگر کشورها که منظورشان ایالات متحده بود، مشورت کنند.

در ماه ژانویه موضوع پرداخت بدهی ۱۶ میلیون دلاری ایران به سازمان ملل از اموال تهران در کره مطرح شد. در همان دوره از صدور ۳۰ میلیون دلار دارو و تجهیزات پزشکی از سئول به تهران هم سخن به میان آمد. در هر صورت اما مهمترین خواسته ایران از مقام های کشوری که با فشار کاخ سفید روابط سنتی و دیرینه خود با تهران را قطع کرد این است که هر چه سریعتر دسترسی کامل بانک مرکزی به پول های بلوکه شده ایران در بانک های سئول را فراهم کند.