بالیخلو اردبیل؛ رودخانه‌ای با نفس‌های به شماره افتاده

برخی می‌گویند که بالیخلو از خیلی وقت پیش جان داده و اکنون تنها حیات نباتی دارد، از وقتی که آبی برایش سهمیه‌بندی کردند تا گاه‌گاهی در باریکه‌ای از آن گذر کند و در مسیری در وسط شهر که اطرافش فضای سبزی برقرار است با هزار ترفند فیزیکی پرآبش نشان دهند هر چند که در این قسمت نیز همیشه جلبک‌ها و سبزینگی چندش آور،  چهره ای کریه به آن می‌دهد.

بالیخلو یکی از رودخانه‌های دایمی استان اردبیل است که از گردنه بالخلی در جنوب غربی شهر نیر حد فاصل دو رشته ˈ بزقوش ˈ و ˈ سبلان ˈ سرچشمه می‌گیرد. از جمله سرشاخه‌های مهمی چون برجلوچای، سقزچی چای، آغلاغان، جوراب چای، درویش چای، لاطران چای در مسیر به این رودخانه پیوسته و آن را پرآب می‌سازند.

این رودخانه با گذر از وسط شهر اردبیل سرانجام در شمال این شهر به رودخانه ˈ قره سو ˈ می پیوندد. این رودخانه در تاریخ اردبیل به پرآبی و طغیان‌های بی شمار و داشتن ماهی های فراوان معروف بوده است.

طول این رودخانه ۷۵ کیلومتر است که ۵۰ کیلومتر آن در کوهستان و ۲۵ کیلومتر دیگر در جلگه جریان دارد.

اما این روزها دیگر خبری از پرآبی و حتی ماهی‌های بیشمار بالیخلو که وجه تسمیه آن نیز  می‌باشد نیست، در میانه اردیبهشت به خاطر بارش های کم  و خطر خشکسالی سهمیه اندکش نیز قطع شده و  ماهیان کوچک آن جوانمرگ شده و در باتلاق و گودال‌های کوچک با پرش‌های تلخ آخرین نفس‌های خود را کشیده و به نوبت آرام گرفته و جان می دهند.  

 بالیخلو این روزها تشنه  است و حیات آن بسته به باریکه آبی است که از سد یامچی روانه اش می‌شود، این باریکه آب نیز با گرفتار شدن در میان تلی از آلودگی، پساب و نخاله‌های ساختمانی طعمی ناگوار و آلوده به خود گرفته است.

وضعیت بالیخلو این روزها آنقدر وخیم شده که صدای فعالان محیط زیست، فعالان رسانه ای و حتی مسئولان زیست محیطی استان را درآورده و در این میان هر کس شانه از مسئولیت اوضاع ناخوش این رودخانه خالی کرده و تقصیر را از گردن خود دور می‌سازد.

شهردار اردبیل: پل قدس نقشی در وضعیت فعلی بالیخلو ندارد

با اینکه برخی اجرای پل قدس و اقدامات بزرگ عمرانی که بخش از آن در داخل رودخانه در حال اجراست را در ایجاد وضعیت کنونی رودخانه بالیخلو تاثیرگذار می دانند اما حمید لطف الللهیان شهردار اردبیل، با رد این موضوع می‌گوید: کمبود آب و خشک شدن رودخانه بالیخلو  ارتباطی به پروژه پل قدس ندارد .

به گفته وی،  مسیر این رودخانه مسدود نمی‌باشد.

وی با اشاره غیر مستقیم به مشکل خشکسالی و کاهش بارش ها می افزاید: با توجه به گرم شدن هوا و مواجهه با بحران آب در اردبیل همشهریان مصرف بهینه آب و صرفه جویی در آن را مد نظر قرار داشته باشند. 

مشکل بالیخلو قطع حقابه است 

در این حال رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردبیل تقصیر وضعیت زیست محیطی رودخانه بالیخلو را  متوجه دستگاه‌های تامین کننده حقابه آن دانسته و می‌گوید: حقابه زیست محیطی رودخانه بالیخلو از سوی دستگاه متولی تخصیص داده نمی‌شود.

فاضل عبدی افزود: عدم تخصیص حقابه رودخانه بالیخلو باعث خشک شدن آب رودخانه و در نهایت اتلاف ماهیان درون آن می‌شود.

وی در خصوص گزارش‌های مردمی و انتشار تصاویر اتلاف ماهیان رودخانه بالیخلو در فضای مجازی بیان کرد: اتلاف ماهیان رودخانه بالیخلو در مسیر هفت کیلومتری شهر اردبیل متاثر از بحران کم‌آبی و کاهش بارندگی و عدم تخصیص حقابه زیست محیطی از سوی دستگاه‌های متولی است.

وی با بیان اینکه در فصل زراعی و گرم سال از سهم طبیعی آب بالیخلو ذره‌ای به این رودخانه تخصیص داده نشده است، اظهارکرد: این امر سبب خشک شدن آب رودخانه و در نهایت اتلاف ماهیان درون آن شده است.

او  با اشاره به اینکه برای احقاق حقابه زیست محیطی بالیخلو بارها با دستگاه های متولی مکاتبه شده است، اضافه کرد: طبق مصوبات جهت تامین حیات زیستی رودخانه بالیخلو چای باید حداقل ۲۰۰ لیتر در ثانیه آب به صورت مستمر در آن جریان داشته باشد که متاسفانه این امر تحقق نیافته است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردبیل ادامه داد: باید به موضوع حقابه زیست محیطی و نیاز زیستی رودخانه بالیخلو اردبیل برای استفاده همه آبزیان این رودخانه طبق آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها توجه شود.

عبدی گفت: با توجه به وجود مصوباتی درباره ساماندهی و تخصیص حقابه رودخانه بالیخلوچای، محیط زیست پیگیر اجرای کامل این مصوبات است.

مسئولان امور آب اردبیل: آب سد یامچی  کاهش یافته است 

مسئولان امور آب استان اردبیل هنوز در مورد مشکل تامین حقابه رودخانه بالیخلو سکوت کرده‌اند اما در روزهای اخیر مدام از کمبود بارش‌ها و تشدید خشکسالی موجود در استان از جمله شهر اردبیل سخن گفته‌اند. 

 عباس جنگی مرنی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل چند روز پیش از کاهش ۵۰ درصدی بارندگی‌ها در این استان خبر داد و گفت: میزان آب ورودی به سدها ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش دارد به طوریکه در حال حاضر حدود ۳۴ میلیون متر مکعب آب در پشت سد یامچی اردبیل (تامین کننده حقابه رودخانه بالیخلو) وجود دارد.

وی گفت: با توجه به اینکه نیمی از مصرف آب شرب شهر اردبیل از سد یامچی تأمین می‌شود، ذخیره آب این سد در سال جاری با کاهش روبه‌رو بوده و در صورت تداوم این روند و افزایش مصرف در فصل تابستان با مشکل کمبود آب مواجه خواهیم شد..

او اضافه کرد: با توجه به شرایط موجود، قرارگاه مدیریت منابع آب در استان فعال می‌شود تا در فصل گرما از کسری و  کمبود آب جلوگیری شود.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای استان اردبیل هم گفت: در هفت ماهه سال آبی جاری کاهش بارش‌های موثر و افزایش دما در حوضه آبریز رودخانه بالیخلوچای سبب کاهش ذخیره آب در مخزن سد یامچی در استان اردبیل شده است.

اسدالله دیندار سوها افزود: بررسی‌های ماه به ماه مقادیر بارندگی‌های سال جاری با سال گذشته و بلندمدت در ایستگاه‌های این شرکت، حاکی از این است که در دی ماه ۱۳۹۹، حدود ۶۰ درصد نسبت به سال گذشته و نیز ۵۰ درصد نسبت به درازمدت، بارندگی کمتری در حوضه بالادست این سد اتفاق افتاده است.

دیندار سو ها با بیان اینکه در فروردین ۱۴۰۰ کمبود بارش به ۵۴ درصد کاهش  یافته است، افزود: دلیل اصلی کاهش دخیره آب در سد یامچی کاهش بارندگی، افزایش تبخیر از سطح حوضه آبریز و افزایش مصرف آب در شهر اردبیل است.

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای اردبیل گفت: حجم آورد جریان آب در سد یامچی تاکنون حدود ۱۵ درصد کاهش نسبت به متوسط بلندمدت را نشان می‌دهد و روند کاهش آوردها هم در روزهای آتی بیشتر خواهد شد.

حقابه بالیخلو از دریاچه شورابیل تامین شد

درگیر و دار مشکلات موجود و افزایش انتقادها از وضعیت رودخانه بالیخلو روابط عمومی محیط زیست استان اردبیل از برقراری حقابه رودخانه بالیخلو و رفع برخی از مشکلات این رودخانه خبر داد.

این روابط عمومی به نقل از رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردبیل که دیروز انتقاد تندی متوجه دستگاههای اجرایی تامین کننده حقابه رودخانه بالیخلو کرده بود اعلام کرد: پس از پیگیری‌های بعمل آمده از دستگاه ذیربط و بر اساس اخطاریه‌های صادره در فروردین ماه سال جاری، حقابه زیست محیطی رودخانه بالیخلو از طریق تخصیص آب از دریاچه شورابیل به این رودخانه فعلا جاری و برقرار شد.

 فاضل عبدی با اشاره به اینکه زیستمندان  تالابی نقش بسیار مهمی در چرخه حیات انسانها داشته و نابودی و تلف شدن آنها ضمن صدمه به محیط زیست موجب تهدید حیات انسانی نیز می شود، افزود: حقابه زیستی این رودخانه می‌بایست بطور مستمر و در طول سال جاری مخصوصا در فصل زراعی و گرم سال رعایت شود تا موجودات و حیات وحش داخل رودخانه با مشکل زیست محیطی مواجه نشده و تلف نشوند.

ضرورت حفظ پاکیزگی زیست محیط رودخانه بالیخلو

در این حال بالیخلو در کنار مشکل اساسی خود یعنی حقابه از دیگر مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی ، ریختن نخاله‌ها، رشد انبوه علف‌های هرز و جلبک، انباشت زباله و عدم لایروبی مناسب در طول مسیر رنج می‌برد.  

بر اساس اظهارات معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در سال گذشته ، مشکلات رودخانه بالیخلو بارها در جلسات شورای حفاظت منابع آب مطرح شده و مکاتبات لازم در خصوص پاکسازی و جمع آوری زباله و لایروبی رودخانه انجام شده است.

به گفته ، رامین جمشیدی تخلیه فاضلاب شهر نیر و پساب آبگرم‌های این شهرستان ،تخلیه فضولات حیوانی، مواد شوینده و زباله‌های خانگی در مسیر برخی از روستاهای حاشیه رودخانه بالیخلو  موجب آلودگی این رودخانه می شود.

وی همچنین گفته بود که تغییرات مورفولوژیک در رودخانه بالیخلو به دلیل فعالیت‌های عمرانی پروژه پل قدس و عدم رعایت حقابه زیستی رودخانه از عوامل مشکل زای دیگر برای بالیخلو می‌باشد.

کارشناسان معتقدند : برای نجات رودخانه بالیخلو  و جلوگیری از خشک شدن تدریجی و کامل آن اقداماتی از جمله تامین حقابه آن در طول سال، پاکسازی اساسی و لایروبی مسیر رودخانه ، پایش دوره‌ای رودخانه  توسط کارشناسان محیط زیست به منظور شناسایی عوامل و منابع آلاینده و اقدام لازم جهت پیشگیری و برخورد قانونی با عوامل آلاینده ، برخورد با آلوده کنندگان آن ، تسریع در تکمیل پروژه بزرگ پل قدس توسط شهرداری اردبیل، ساماندهی بستر رودخانه، تکمیل سریع تصفیه خانه فاضلاب شهری نیر، احداث سیستم پیش تصفیه توسط آبگرم‌های  معدنی در نیر ضروری است.