امتحان تقوای قلب چیست؟

پیامبر اکرم (ص) در بیست و سومین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیوبِ وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ یا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ.  خدایا در این ماه از گناهانم شست و شویم ده و از عیب‌ها پاکم کن و دلم را به پرهیزکاری دل ها آزمایش کن. ای نادیده گیرنده لغزش‌های اهل گناه.

حجت الاسلام علی‌رضا شاه‌فضل قمصری به خبرنگار معارف ایرنا گفت: در اولین فراز از دعای روز بیست و سوم از خدا می خواهیم گناهان ما را پاک کند. در این فراز، گناه به غبار و آلودگی تشبیه شده است که روی بدن انسان می نشیند. حقیقت این است که گناهان، روح انسان را آلوده می کند و پر واضح است آثار شوم آلودگی روح از آلودگی جسم بسی بیشتر است.

وی افزود: انسان با ارتکاب هر گناهی، نوعی آلودگی متناسب با گناه بر روح خود می نشاند که اگر آلودگی با توبه و عمل صالح پاک نشود، روح انسان را خبیث می کند و ارتکاب گناه در این حالت برای انسان جذاب و لذت بخش می شود. ماه رمضان که همراه با دعا،  تلاوت قرآن و روزه داری است، بهترین زمینه برای پاک شدن روح انسان است.

این حافظ قرآن اضافه کرد: انجام اعمال صالح و توجه به مستحبات در آراستگی روح انسان تاثیر فراوانی دارد و اگر روزه دار بتواند در ماه رمضان علاوه بر پرهیز از مبطلات روزه از گناهان دیگر نیز دوری کند، در پایان ماه مبارک به شرایط برتری دست پیدا می کند. او را می توان به نوزادی تشبیه کرد که از مادر متولد شده است؛  نوزادی که گناهی ندارد و روحی آماده برای پذیرش حق دارد.

در دومین فراز از خدا می خواهیم عیوب ما را پاک بگرداند. اگر انسان با نظر دقیق به خودش نگاه کند، در می یابد که عیوب فراوانی در روح او وجود دارد. عیوبی مانند بد اخلاقی، حسد، غرور، عجب، تکبر، کینه توزی و امثال آن. این عیوب گاهی اوقات از گناهان بزرگ مهلک تر است و می تواند انسان را به سقوط بکشاند. همانگونه که غرور باعث شد شیطان نسبت به خدا نافرمانی کند و از درگاه او رانده شود و همانگونه که حسد بر قابیل غلبه کرد و برادرش هابیل را به قتل رساند و با این کار اولین قتل را در جهان مرتکب شد و نیز حرصی که بر آدم غلبه کرد و او را از بهشت بیرون کرد.

قلب ما را با تقوی امتحان کن

شاه فضل افزود: بر طرف کردن عیوب یکی از بزرگترین اهدافی است که بشر باید در طول زندگی خود دنبال کند و همواره همت خود را مصروف آن بدارد. اصلاح عیوب یکی از سخت ترین کارهایی است که انسان باید انجام دهد و اگر کسی با توفیق الهی در ماه رمضان بتواند عیوب خود را اصلاح کند،  بالاترین پاداش ها را ز خدا دریافت کرده است. روزه داری و تعبد به درگاه الهی می تواند به این امر کمک کند و راه اصلاح را برای انسان آسان سازد.

وی اضافه کرد: در سومین فراز از خدا می خواهیم که قلب ما را در زمینه تقوی امتحان کند. امتحان قلب به تقوی به این معنی است که خدا زمینه ای را به وجود آورد تا ما بفهمیم میزان تقوای ما چقدر است. عدم امتحان تقوی باعث غفلت می‌شود و فردی که قلبش به تقوی امتحان نشود، گرفتار بی خبری از خود که ممکن است به مرور زمان گرفتار توهم تقوی شود و گمان کند انسان پرهیزکاری است.

استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان با اشاره به آیه ۱۵۵ سوره بقره گفت: در قرآن کریم می خوانیم یکی از اقدامات خدا برای بندگانش امتحان است  «و لنبلونکم بشیئ من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات»  در این آیه امتحان به عنوان یک سنت الهی مطرح می شود.

این پژوهشگر مذهبی افزود: بندگان خاص الهی نه تنها از امتحانات الهی فرار نمی کنند بلکه آن را فرصتی برای خودشناسی می دانند. بلاهایی که برای انسان مومن پیش می آید، گاهی برای مجازات رفتارهای آلوده،  گاهی برای امتحان و گاهی برای ترفیع درجه است. هر چه امتحانات الهی برای انسان، بیشتر باشد و فرد آگاهانه با آن امتحانات روبرو شود، رشد بیشتری خواهد داشت.

استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان اضافه کرد: روزه داری ماه رمضان یکی از نمونه های امتحان تقوی است. فرد روزه دار، فقط از ترس خدا مبطلات روزه را ترک می کند و این خود نوعی تمرین تقوی است که می تواند بعد از ماه رمضان نیز ادامه یابد.
وی افزود: در پایان، خدا به عنوان کسی که گناهان انسان را نادیده می گیرد، مورد خطاب قرار می گیرد؛ خدایی که با لطف خود نسبت به بسیاری از گناهان انسان چشم پوشی می کند و زمینه را برای جذب بنده و توبه او فراهم می نماید.