عصر کرونایی و انتخابات ۱۴۰۰ در ایران

ویروسی که ورودش تقریبا با انتخابات اسفند ۹۸ همزمان شد و حتی اندکی نیز تاثیرش را بر روی آن گذاشت، همچنان میهمان ناخوانده سرزمین ایران است. 

در این میان، متولیان و مجریان انتخابات و البته ستاد ملی مدیریت کرونا و حوزه بهداشت و درمان در خصوص برگزاری انتخابات در شرایط و بحران کرونایی چاره اندیشی کرده‌اند. 

از یک سو انتخابات است و آنچه معنایش می بخشد؛ شور و هیجان و شعف و مشارکت مثال زدنی مردم در پای صندوق های رای برای تعیین سرنوشتشان و از سوی دیگر نیز ویروس مرگبار ، مرموز و ریشه دوانده و در کمین نشسته کرونا، مترصد و منتظر کمترین لغزش و استفاده از فرصت ها برای جولان دادن بیشتر در این شرایط است.

از این رو، این مساله نیازمند تدبیراندیشی شایسته است که هم انتخابات به نحو شایسته برگزار شود ومهمترین وجه آن که همان حضور در صحنه مردم است تحقق یابد و بتوانند بر سرنوشت خود و جامعه ایفای نقش کنند و از سوی دیگر، شهروندان به این ویروس مبتلا نشوند.

باید اذعان کرد، بسیاری از فرآیندهای اجرایی انتخابات ۱۴۰۰ با وجود همین ویروس مرموز و مزاحم تاکنون مراحل انجام آنها با موفقیت به اتمام رسیده و در ادامه نیز تدابیر و تمهیدات لازم حتی تا روز اخذ رای نیز پیش بینی شده است. 

 رای گیری پستی در انتخابات ممکن نیست

خبرگزاری جمهوری اسلامی استان فارس نیز در همین راستا و در سلسله گزارش های مبسوط خود از انتخابات ۱۴۰۰ این بار برای پاسخ به این پرسش ها و روشنگری بیشتر مردم  با چند تن از کارشناسان و متولیان امر در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در سطح ملی و استانی گفت و گو کرده است که تا حدودی پاسخ به این سئوالات متعدد را می توان از فحوای کلام آنها پیدا کرد.

شاید میان همه پرسش های ریز و درشت انتخاباتی مهمترین سئوالی که بر ذهن بسیاری از مردم و به ویژه  کنشگران سیاسی پیش آمده این است که با توجه به شرایط موجود ویروس کرونا و احتمال اوجگیری مجدد آن در روز ۲۸ خرداد مردم می توانند به جای حضور فیزیکی از منزل و به صوت اینترنتی رای دهند؟

یا اینکه امکان رای گیری به شکل پستی در این دوره از انتخابات وجود دارد که البته پاسخ به هر دو پرسش روشن است.

مدیرکل فناوری ارتباطات وزارت کشور در این باره به صراحت اعلام کرد که امکان رای گیری پستی به هیچ وجه وجود ندارد.

امیر شجاعان در گفت و گوی تلفنی خود با خبرنگار ایرنا فارس تاکید کرد: با توجه به جلسات مفصل، نشست های هم اندیشی و هماهنگی های انجام شده و بر اساس یک فهم مشترک از سوی وزارت کشور و شورای نگهبان ، انتخابات ۱۴۰۰ در همان روز موعود و نه یک روز اضافه تر و نه یک روز کمتر، یعنی ۲۸ خرداد ماه برگزار خواهد شد.

وی تصریح کرد: امکان موکول کردن انتخابات حتی بر فرض شرایط کرونایی و کند شدن فرآیند رای گیری به روز و یا روزهای بعدی نیز محال است.

شجاعان با تبیین بیشتر این موضوع تصریح کرد: رای گیری پستی و رای در منزل به هیچ وجه امکان پذیر نیست اول اینکه باید زیرساخت های ارتباطی و فناوری آن پیش بینی شود و در وهله بعد نیز مساله امنیت و سلامت انتخابات و همچنین فاش نشدن ماهیت رای دهنده و سایر جنبه های امنیتی آن باید مد نظر باشد.

رییس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور همچنین گفت: شائبه خرید و فروش رای نیز در رای گیری پستی مطرح است.

او همچنین تاکید کرد که رای پستی و هر گزینه دیگری مبنی بر حضورنیافتن مردم در شعب اخذ رای در ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ نیز منتفی است و اخذ رای از افراد واجد شرایط به همان شیوه های گذشته و مرسوم در انتخابات است .

وی گفت: این کارها به نوعی نافی در نظرنگرفتن شرایط سلامتی مردم نیست و تمامی تدابیرو تمهیدات لازم نیز برای حفظ سلامتی و رعایت دقیق پروتکل های بهداشتی در شعب اخذ رای نیز پیش بینی شده است و حضور کادر بهداشت و درمان در این انتخابات به شکل محسوس، جدی و پررنگ در همه شعبه های اخذ رای خواهد بود.

شجاعان تصریح کرد: همچنین در حال تهیه نرم افزاری با عنوان شعبه یاب هستیم که هر فردی بتواند با نصب آن روی گوشی موبایل خود ،شعبه های خلوت را پیدا کند که انجام این کار نیز می تواند کمک شایانی برای حفظ سلامتی افراد و جلوگیری از ازدحام جمعیت در شعبه ها خواهد کرد.

شجاعان اظهار داشت: همچنین وزارت کشور نیز به دنبال راهکارهای دیگر از جمله افزایش تعداد شعب اخذ رای است که به طور نسبی در همه حوزه های انتخابیه در استان ها این کار انجام شده است.

وی گفت: به طور میانگین بین ۱۵ تا ۲۰ درصد تعداد شعب اخذ رای در مناطق مختلف کشور و با توجه به شرایط کرونایی افزایش یافته است.

وی با بیان اینکه برای افزایش ضریب ایمنی و سلامت افراد باید محل شعبه های اخذ رای به گونه ای انتخاب شود که مشکلی از نظر ازدحام و شلوغی برای فرد رای دهنده نباشد، افزود: همچنین بر اساس پیش بینی ها نیز ضرورتی برای اثر انگشت فرد رای دهنده نیست که البته این امر در انتخابات اسفند ۱۳۹۸ که همزمان شد با روزهای آغازین ورود ویروس کرونا نیز تا حدودی عملیاتی شد.

او گفت: تاکنون نیز تصمیم ها برای روز رای گیری بر همان روال انتخابات های گذشته است و امکان افزایش زمان انتخابات به روز دیگر نیز به طور قطع ممکن نیست و البته اینکه با اتمام زمان رسمی انتخابات در روز ۲۸ خرداد امکان تمدید ساعتی آن همچون همه انتخابات های گذشته وجود دارد نیز امری عادی است.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا رای گیری اینترنتی و یا به صورت پستی نیز با توجه به شرایط کرونایی وجود دارد ،پاسخ داد که امکان این امر به هیچ وجه و حداقل در این انتخابات ممکن نیست .

شجاعان یادآور شد: هم اینک بسیاری از فرآیندهای برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی است و حتی در روز رای‌گیری در حدود ۱۶ مرکز استان انتخابات ششمین دوره شورهای اسلامی نیز به صورت الکترونیکی برگزار خواهد شد.

شجاعان به روش های الکترونیکی در زمینه ثبت نام کاندیداهای شورای های اسلامی شهر و روستا نیز اشاره کرد و گفت:تجربه خوب و موفقی در این راستا بدست آمده و هم اینک نیز بر اساس آن بستر مناسب نیز برای برگزاری انتخابات الکترونیکی در ۱۶ مرکز استان فراهم شده است.

 او می گوید که رویکرد و سیاست راهبردی دولت و همه متولیان امر و مجریان انتخابات به ویژه حوزه وزارت کشور این است که در تمامی فرایندهای انتخابات باید سلامت مردم به عنوان یک اصل اساسی و مهم مورد توجه قرار گیرد و بر سایر موضوعات ارجحیت دارد.

رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک وزارت کشور همچنین بیان کرد: در زمینه تبلیغات نیز پیشنهاد اساسی و مشخص ستاد انتخابات مبنی بر تقویت و ضرورت استفاده درست از فضای مجازی است.

شجاعان با بیان اینکه رای گیری بر بستر اینترنت و تلفن همراه به دلیل وجود مخاطرات امنیتی و موضوع فاش شدن هویت رای دهنده با اصل انتخابات در کشورمان مغایرت دارد، گفت: در عین حال وزارت کشور برای برگزاری انتخابات الکترونیکی آمادگی کامل دارد.

الکترونیکی با برخط بودن انتخابات دو مقوله متفاوت

مدیرفناوری اطلاعات و شبکه دولت استانداری فارس نیز گفت: موضوع الکترونیکی با برخط بودن در عرصه انتخابات دو مقوله جدا از هم هستند.

اسماعیل امیری در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: برخط بودن بیشتر بر روی جنبه های ماهوی و اصول و ماهیت و حتی تضمین امنیت و سلامت انتخابات تمرکز دارد.

امیری تصریح کرد: واقعیت این است که در موضوع برخط بودن مقوله انتخابات هنوز اجماع کلی و هماهنگی های لازم انجام نشده و به نظر می رسد این خود یک پروسه طولانی مدت است.

وی گفت: برخط بودن که همان محوراصلی شمارش ارا، تجمیع و ارسال اطلاعت جمع آوری و حتی فرآیندهای بعد از روز رای گیری است را شامل می شود.

وی موضوع برگزاری به روش الکترونیکی انتخابات و بسیاری از مراحل آن تا ثبت نام کاندیداهای شوراها را یادآور شد و گفت: انجام این کار بسیار حساس و گسترده با هماهنگی بین بخشی و البته زیرساخت ها و کارهای کارشناسی دقیق و طاقت فرسایی را طلبیده تا به اینجا رسیده است.

وی با بیان اینکه تاکنون اجماع لازم برای رای گیری اینترنتی و از راه دور برای روز ۲۸ خرداد انجام نشده است، گفت: در زمینه برخط بودن نه فقط شبکه اطلاعات بلکه پایداری سیستم و صحت و احصا در حوزه های مختلف نیز مد نظر است.

او افزود: اگر بخواهیم فرآیند انتخابات را به عنوان یک پروسه بلند مدت ببنیم باید اذعان کرد که بخش عمده ای از حوزه های اجرایی آن به ویژه در زمینه نام نویسی از کاندیداها به صورت الکترونیکی بوده است.

وی ابراز داشت: کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات استان فارس و البته در استان ها متناظر با کمیته فناوری وزارت کشور است.

وی با بیان اینکه تمامی هماهنگی ها و مکانیسم های لازم در راستای دستور العمل ها و پیش بینی انجام فرایند انتخابات در استان فارس انجام شده است، گفت: الکترونیکی بودن برگزاری انتخابات به سه روش قبل، حین و بعد از برگزاری انتخابات بستگی دارد.

امیری یادآور شد: از طرفی هویت رای دهندگان نیز نباید فاش شود که این مهم در همه انتخابات تاکنون ملاک بوده است.

وی در زمینه رای گیری پستی نیز با بیان اینکه این موضوع تاکنون منتفی است، گفت: انجام این کار نیازمند اجماع و هماهنگی لازم میان وزارت کشور و شورای نگهبان و سایر نهادهای مربوطه است.

او گفت: یک موضوع فنی و الکترونیکی کردن روند انتخابات و همچنین موضوع هویت و اصول اساسی انتخابات و شرایط اخذ رای و رای دهنده است که به نظر می رسد این دو مقوله های متفاوتی از هم باشند.

صندوق رای نباید دچار خدشه شود

مدیرکل ارتباطات و فناری اطلاعات استان فارس نیز گفت: مهمترین اصل در فرآیند برگزاری انتخابات در هر روشی و اتخاذ هرگونه تصمیمی آن است که صندوق رای دچار خدشه نشود.

مهرداد سهرابی در این زمینه به ایرنا گفت: مجریان انتخابات برای روند انتخابات به شکل الکترونیکی و روش های جایگزین باید در سطح ملی به اجماع نهایی برسند که همچنان به ویژه در مورد روز رای گیری و اینکه همچنان اخذ رای به شکل سنتی باشد تصمیمی گرفته نشده است.

سهرابی یادآور شد: وضعیت موجود انتخابات دارای پروسه طولانی و درعین حال حساس ، ظریف و با اهمیت است و باید راجع به همه موارد آن چه قبل، حین و یا بعد از روز رای گیری تصمیمات کارشناسی و هماهنگی کامل و راهکارهای قانونی دیده شود.

او گفت: موضوعی که تاکنون قطعیت یافته این است که نیازی به شناسنامه افراد نیست و فرآیند رای گیری و اخذ رای بر اساس دریافت کد ملی است اما در خصوص روش های نوین و جایگزین دیگر همچون رای گیری بر بستر اینترنت هنوز تصمیم قطعی صورت نگرفته است.

سهرابی یادآور شد: البته انجام روش های الکترونیکی و جایگزین نیز نیازمند اتخاذ تدابیر ویژه در زمینه استفاده از فناوری های پیشرفته ارتباطی است و به عنوان نمونه اینکه تشخیص داده شود که رای تکراری نباشد و یا در شعبه های اخذ رای و در همه نقاط شهری و روستایی باید زیرساخت ارتباطی و تلفن باشد.

وی همچنین در خصوص روش های جایگزین و انتخابات پستی در ایران نیز گفت: اگرچه تاکنون هیچ تصمیمی در زمینه اجرای این روش که تجربه آن در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا را شاهد بودیم در کشورمان اتخاذ نشده است اما می توان و امکان آن البته با صرف هزینه های بسیار در حوزه زیرساخت های ارتباطی و البته امنیتی وجود دارد.

وی ادامه داد: در روش پستی که با توجه به بحران کرونایی در برخی کشورها برگزار شد قبل از برگزاری و چند روز پیش از روز رای گیری باید صلاحیت افراد و حوزه انتخابیه مشخص شود که فلان شخص می تواند در این شعبه و با این تعرفه و کد رای گیری مشخص رای خود را پست کند.

او گفت: ایراد دیگری که برای رای گیری پستی پیش بینی کرده اند این است که شمارش آنها شاید چند روز طول بکشد که همین امر به عقیده متولیان امر با روند انتخابات در ایران مغایرت دارد و ممکن است که فرایند انتخابات را با چالش و یا تنش مواجه کند.

وی یادآور شد: در خصوص رای گیری بدون اثر انگشت همچنانکه در دو سال گذشته این کار انجام شد امکان انجام مجدد آن نیز در این انتخابات وجود دارد و این خود می تواند کمک بزرگی در جلوگیری از انتقال ویروس کرونا داشته باشد و تا حدود زیادی سلامت کاربران و افراد رای دهنده را تضمین کند.

وی ادامه داد: البته نباید آموزش و تربیت نیروهای کاردان و متخصص در زمینه فناوری ارتباطات را نیز فراموش کرد و برای انجام روش های الکترونیکی و اینترنتی انتخابات باید ساعت ها کار آموزش و برگزاری کارگاه های آموزشی را در دستور کار جدی قرار داد.

مدیرکل ارتباطات و فناوری استان فارس همچنین تصریح کرد: برگزاری انتخابات و رای گیری غیرحضوری نیز شرایط و چهارچوب قانونی و حقوقی خاص خود را می طلبد و این موضوع باید در ابعاد وسیع تری پیگیری و بررسی شود و تصمیم ها و هماهنگی ها مطابق با قوانین اتخاذ شود.

او گفت: دستورالعملی که تاکنون ستاد انتخابات کشور و استان فارس اعلام کرده این است که شیراز نیز از جمله کلان شهرهایی است که روند انتخابات شوراهای اسلامی در آن باید به صورت تمام الکترونیکی باشد که ما این آمادگی را به لحاظ زیرساخت های ارتباطی داریم.

انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری همزمان با انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا 28 خرداد 1400 برگزار می‌شود.