سایه و روشن بومی سازی محصولات وارداتی

به گزارش ایرنا، هرچند در طول سال های گذشته با اقدامات محوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری، توسعه شرکت های دانش بنیان و بهره گیری از توان نخبگان، دانشگاهیان و مراکز پژوهشی بسیاری از محصولات و تجهزات وارداتی مورد استفاده در بخش های مختلف بومی سازی شده اند اما این نهضت به طور حتم نیازمند اقدامات جدی تر، برنامه ریزی های دقیق تر و همکاری همه جانبه تمامی دستگاه های حاکمیتی در کشور است.

بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران سال هاست که بر تغییر جدی سیاست های کلان آموزشی‌ فعلی مبتنی بر تربیت سالانه جمع کثیری  از فارغ التحصیل فاقد مهارت های عملی، تاکید می کنند.

تجربه دهه های اخیر نظام آموزش عالی در کشور نیز ثابت کرده است که خروجی سیستم فعلی بیش از آن که بر پایه مهارت آموزی و حل مساله استوار باشد، بیشتر بر نظریه پردازی، نگارش مقالات و مباحث تئوریک شکل گرفته است.

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت در گفت و گو با ایرنا سایه و روشن های این بحث اساسی در کشور را تشریح کرده است. 

خروج سالانه ۴۴ میلیارد دلار ارز برای واردات

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت با تاکید بر اینکه، این معاونت یکی از معاونت های ستادی و زیربنایی این وزارتخانه است، افزود: وظیفه این معاونت نیز گسترش فناوری در این سه عرصه است.

برات قبادیان روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه، هر ساله میزان قابل توجهی ارز از کشور صرف واردات محصولات و تجهیزات مورد استفاده در بخش های مختلف کشور می شود، تصریح کرد: طبق آمار وزارت صمت رقم میانگین واردات و ارز خارج شده از کشور طی سه سال متوالی ۹۶، ۹۷ و ۹۸ حدود ۴۴ میلیارد دلار بوده است.

قبادیان افزود: شناسایی این رقم ارز خارج شده از کشور حاصل ارزیابی ارز اختصاص داده شده از سوی بانک مرکزی برای واردات انواع و اقسام کالاها و تجهیزات و همچنین آمار محصولات وارد شده از طریق مبادی رسمی واردات به کشور مثل گمرکات بوده است.

وی در خصوص اینکه، سهم ارزبری وزارتخانه ها در این میزان واردات به کشور چه میزان است، گفت: اگر بخواهیم به طور مصداقی ۱۰ محصول اول با بیشترین ارزبری را مشخص کنیم، هفت قلم از این محصولات مربوط به وزارت جهاد کشاورزی، دو قلم مربوط به وزارت صمت و یک قلم مربوط به وزارت بهداشت بوده است.

سهم محصولات وارداتی وزارت صمت چقدر است؟

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت در ادامه، سهم واردات کالاها و محصولات مربوط به وزارت صمت را از محل میانگین کل واردات سالانه در سال های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ حدود ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرد و افزود: این ۱۰ میلیارد دلار مربوط به واردات ۱۴۰۶ قلم کالا و محصول وارداتی از سوی وزارت صمت بوده است.

قبادیان افزود: اگر دو رقم اساسی از این ۱۴۰۶ محصول وارداتی از سوی وزارت صمت را بخواهم نام ببرم، یکی قطعات منفصله خودرو است که نزدیک به سه میلیارد دلار ارزبری داشته و دوم الکترود گرافیتی است که در صنعت فولاد به کار می رود و نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار ارزبری داشته است.

قبادیان در خصوص اینکه آیا ۴۴ میلیارد دلار مربوط به واردات محصولات مربوط به ۱۰ قلم کالا یا ۱۰ گروه از کالاهاست نیز گفت: برخی از این اینها در واقع شامل یک محصول است، به عنوان مثال واردات کنجاله، جو و ذرت که یک محصول محسوب می شوند، به صورت میلیاردی ارزبر هستند. الکترود گرافیتی مورد استفاده در صنعت فولاد هم یک محصول است اما تشکیل شده از چندین جز، این درحالی است که قطعات منفصله خودرو یک گروه از محصولات را شامل می شود.

وی اظهار کرد: البته این آمار و ارقام مربوط به واردات ۱۴۰۶ قلم کالا در شرایطی است که ما در تحریم به سر می بریم و اگر تحریم ها نبود، این آمار و ارقام بسیار بیشتر از این بود.

طرح وزارت صمت برای بومی سازی محصولات وارداتی

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت، یکی از اقدامات ریشه ای و اساسی انجام شده از سوی این معاونت را تعریف طرحی به نام طرح بومی سازی و تولید محصولات ارزبر کشور ذکر کرد.

قبادیان با تاکید بر اینکه، بومی سازی محصولات وارداتی ارزبر به صورت عملی یک شبه و در مدت زمان کوتاهی امکانپذیر نخواهد بود، دلیل آن را فناوری بالا و های تک بودن برخی از این محصولات و تجهیزات دانست که به اعتقاد وی نیازمند برنامه ریزی و گذراندن ۹ مرحله از ایده تا تجاری سازی است.

وی ضمن توضیح بیشتری در خصوص مراحل ایده تا تجاری سازی محصولات ارزبر و وارداتی افزود: از این ۹ مرحله ۳ مرحله مربوط به دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی می شود.

قبادیان افزود: این بدان معنی است که این ایده در ابتدا روی کاغذ تبدیل به پروژه و طرح می شود و در آزمایشگاه ها نمونه های اولیه آزمایشگاهی آن ساخته شده، بعد نمونه های نیمه صنعتی آن تولید، پس از آن مباحث تسهیل گری در تولید آن مورد توجه قرار خواهد گرفت و در ادامه تولید انبوه و مسائل مربوط به بازار آن پیگیری می شود.

وی گفت: تقسیم بندی ۹ مرحله اساسی تبدیل یک ایده به محصول شامل سه مرحله اول یعنی ایده پردازی تا ایجاد طرح و آزمایش در آزمایشگاه ها برای دستیابی به فناوری است که اغلب در دانشگاه و مراکز علمی و پژوهشی اتفاق می افتد.

قبادیان با اشاره به سه مرحله دوم نیز توضیح داد: آزمایش نمونه های اولیه و دستیابی به استانداردهای ساخت در این سه مرحله انجام می شود که این اقدامات نیز می تواند هم در پژوهشگاه ها و هم در صنایع بزرگ کشور که خود از واحدهای تحقیق و توسعه برخوردار هستند، عملیاتی شود.

وی ادامه داد: البته این مراحل به صورت مشترک می تواند بین دانشگاه ها و صنایعی که علم و فناوری برای آنها مهم است و خودشان از اینگونه کارها انجام می دهند و حاضر به سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه هستند، به صورت مشترک انجام شود.

این مقام مسوول همچنین با اشاره به سه مرحله آخر ۹ مرحله اساسی تبدیل یک ایده به محصول با بیان اینکه، سه مرحله آخر مرحله ای است که نیازمند کارفرما و حضور سرمایه گذار است، افزود: برای مثال شرکت تسلا تا ۱۰ سال پیش وجود خارجی نداشت، اما امروز بزرگترین سازنده خودروهای لوکس الکتریکی است؛ به دلیل اینکه اینها در مراحل یک تا ۹ سرمایه گذاری کرده و به نتیجه رسیده اند.

اقدامات انجام شده وزارت صمت برای بومی سازی محصولات وارداتی 

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت در خصوص اقدامات انجام شده از سوی این معاونت برای بومی سازی این ۱۴۰۶ محصول اظهار کرد: ما در ابتدا باید دانشگاه ها را بسیج می کردیم لذا لیست این اقلام را ابتدا در جلسه ای متشکل از روسای دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور در وزارت علوم ارائه کردیم.

قبادیان افزود: همچنین این لیست ۱۴۰۶ محصول را به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که بنیاد ملی نخبگان و شرکت های دانش بنیان زیرمجموعه آنها است، ارائه کردیم تا از توانمندی های داخلی از جمله پارک های علم و فناوری که در این زمینه فعالیت می کنند، برای بومی سازی این محصولات بهره گیری شود.

وی گفت: البته به طور طبیعی خود وزارت صمت نیز دارای امکانات و ساختارهایی است که از گذشته های دور برای بومی سازی محصولات وارداتی و ساخت داخل ایجاد شده که از جمله آن سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران یا ایدرو است.

قبادیان اظهار کرد: در واقع وظیفه ایدرو نوسازی برخی صنایع در کشور است که از فناوری های روز برخوردار نیستند و همچنین گسترش و ایجاد فناوری هایی است که در داخل کشور وجود ندارند.

وی با تاکید بر اینکه، منابع ارزی باید به شکل موثری به منظور مصارف ضروری همچون مواد اولیه و واسطه‌ای واحدهای تولیدی و طرح‌های توسعه‌ای برخوردار از ظرفیت تولید و صادرات صرف شود، طراحی برنامه هایی مانند «میز ساخت داخل» را با همراهی وزارت علوم از جمله برنامه‌های وزارت صمت برای تحقق مدیریت منابع ارزی عنوان کرد.

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت افزود: در این برنامه نمونه محصولات و کالاهای وارداتی به نمایش گذاشته می شود و از همه بخش های علمی و پژوهشی که از توان ساخت این محصولات برخوردارند، دعوت به عمل می آید.

سهم تحقیق و توسعه از درآمد تولید ناخالص داخلی زیر یک درصد

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت اظهار داشت: متاسفانه در کشور ما سرمایه گذاری در حوزه تحقیق و توسعه را هزینه می دانند، در صورتی که این سرمایه گذاری است. در سند چشم انداز جمهوری اسلامی که در سال ۱۳۸۰ با توشیح رهبری ابلاغ شد، قرار بود میزان و سهم سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه از محل تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور در یک بازه زمانی ۲۵ ساله چهار درصد باشد، اما با گذشت ۲۰ سال از این سند بالادستی این میزان زیر یک درصد است.

وی بیان کرد: در برخی از کشورهای منطقه همچون قطر سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی نزدیک به سه درصد است. در حالی که ما کوتاهی کردیم و در حال حاضر سالانه به صورت متوسط حدود ۴۴ میلیارد دلار واردات کالا و تجهیزات داریم.

قبادیان با اشاره به اینکه، همواره در بودجه کشور، بخش های آموزشی، پژوهشی و همچنین تحقیق و توسعه در کشور اولین ردیفی است که بودجه آن کسر می شود، در خصوص سهم تحقیق برای توسعه در بودجه کشور نیز گفت: به طور طبیعی در سال های اخیر نیز این سهم تغییری نکرده است.

بومی سازی ۴ میلیادر دلاری با برنامه میزهای ساخت داخل

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت گفت: طبق آخرین آمار نیز واردات مربوط به ۱۴۰۶ قلم برای سال ۱۳۹۹ حدود ۳۹ میلیارد دلار بوده و این بدان معنی است که حدود چهار میلیارد دلار بومی سازی شده است.

وی تاکید کرد: صمت از طریق برنامه میزهای ساخت داخل بالای یک میلیارد دلار از ۱۰ میلیارد واردات کالاها و تجهیزات وارداتی مربوط به خود را از طریق سرمایه گذاری بومی سازی کرده است.

وی در خصوص اینکه، تاکنون چند برنامه مربوط به میزهای ساخت داخل از سوی وزارت صمت عملیاتی شده است خاطرنشان کرد: تاکنون چهار برنامه برگزار شد که آخرین آن مربوط به میز قطعه سازی صنایع خودرو بود.

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت با بیان اینکه، درصدد راه اندازی میزهای ساخت داخل  در استان های کشور هستیم، گفت:همانطور که مقام معظم رهبری همواره تاکید دارند، خوشبختانه امروز یکی از دغدغه های جدی وزارت صمت بسیج ساخت داخل است و حتی در مرحله ای نام نهضت ساخت داخل به خود گرفت.

نمایشگاه هفته پژوهش و بومی سازی محصولات وارداتی

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت در ادامه یکی دیگر از اقدامات وزارت صمت در ارتباط با شناسایی  وبرنامه ریزی به منظور ساخت داخل را طرح بومی سازی فناوری های محصولات وارداتی با بیشترین ارزبری با استفاده از ظرفیت نمایشگاه هفته پژوهش در آذرماه هرسال ذکر کرد.

قبادیان اظهارکرد: از سال ۱۳۹۷ به جای برگزاری نمایشگاه تبلیغ محصولات خارجی وزارت صمت اسم نمایشگاه را به نمایشگاه معکوس تغییر داده است.

وی در توضیح بیشتر در خصوص نمایشگاه معکوس گفت: در این نمایشگاه نمونه یا جزیی از محصول یا مواد و تجهیزات وارداتی را با شناسنامه برای بازدید اساتید و پژوهشگران دانشگاه ها، بنگاه ها و وزارتخانه ها برای ترغیب آنها به سمت بومی سازی به نمایش گذاشته می شود.

قبادیان گفت: وزارت صمت در نمایشگاه هفته پژوهش ۱۳۹۷ حدود ۹۳۰ محصول مورد نیاز بخش های مختلف را که نیازمند بومی سازی است، به نمایش گذاشت و ۱۸ خرداد ۱۳۹۸ رهبر معظم انقلاب در دیدار نخبگان و دانشگاهیان اعلام فرمودند که وزارت صمت به وظیفه خود عمل کرده و نیازهای خود را روی میز گذاشته و حالا نوبت دانشگاهیان است که راه حل بدهند و این نیازها را برطرف کنند.

قبادیان می گوید: در طول یک سال گذشته که طرح شناسایی و نمایش محصولات ارزبر از سوی وزارت صمت در هفته پژوهش برگزار شد بالای یک میلیارد دلار محصول و تجهیزات بومی سازی شده است، اگر ما ۱۰ سال پیش این کار را انجام می دادیم و سالانه یک میلیارد دلار بومی سازی می کردیم در حال حاضر بخش اعظمی از محصولات وارداتی بومی سازی شده بود.

معاون آموزش، پژوهش و فناوری افزود: این اقدامات در شرایطی انجام شده که ارتباط دانشگاه و مراکز علمی و پژوهشی کشورمان چندسالی است که با دانشگاه ها و مراکز علمی و فناوری خارج از کشور قطع بوده است.

طرح تاپ به عنوان طرحی تحول ساز نیازمند حمایت جدی

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت یکی دیگر از طرح های ارائه شده در طول سال های اخیر از سوی معاونت آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت را "طرح توانمند سازی تولید و توسعه اشتغال پایدار" یا طرح تاپ ذکر و تاکید کرد: این طرح از جمله طرح های تحول ساز دهه های اخیر در ایران محسوب می شود.

قبادیان در خصوص موانع سرراه موجود بین پیوند ارتباط صنعت، دانشگاه و شرکت های دانش بنیان با تاکید بر وجود منابع و توان کافی در کشور برای بومی سازی محصولات و تجهیزات وارداتی گفت: یکی از مسائل و مشکلات کشورمان مربوط به نوع سیاست های کلان علمی و آموزشی است.

وی با اشاره به سابقه تدریس خود در دانشگاه های کشور پیش از ورود به عرصه اجرایی گفت: متاسفانه سیاست های کلان دهه های گذشته در کشور کشور تنها تربیت افراد نظریه پرداز و دانشجویان دکترای رساله نویس  و مقاله نویس بوده است.

با نظریه پردازی و نوشتن مقاله راه به جایی نمی بریم

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت با تاکید بر اینکه، نظریه پردازی و رساله و مقاله نوشتن برای کشور محصول نمی شود، گفت: تشویق و جایزه به دانشجویان به مقاله نوشتن باید جای خود را به حل مسئله بدهد.

قبادیان با اذعان به اینکه، رفع مسائل کشور در گرو پیاده سازی این مقالات و رساله ها در عمل است، گفت: سیستم آموزشی فعلی کشور تنها در جهت تربیت افراد نظریه پرداز است، کسانی که از صنعت و نیازها آن اطلاعات کافی ندارند.

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت با تاکید بر اینکه، سیاست های کلان آموزشی کشور نیازمند تغییر است، اظهار کرد: در این دولت تلاش هایی شد اما باز هم نیازمند پیگیری های بیشتری است.

قبادیان افزود: برای مثال در سامان تاپ ۱۴ هزار واحد صنعتی ثبت نام و پنج هزار پروژه که می تواند عنوان پایان نامه، رساله، طرح پسادکترا صنعتی و فرصت مطالعاتی اساتید باشد ثبت شد، اما در قبال این ۱۴ هزار طرح تنها هزار استاد دانشگاه برای انجام این پروژه ها اعلام آمادگی کردند، در حالی که بالای ۷۰ هزار استاد و نزدیک به ۴ میلیون دانشجو در کشور وجود دارد.

بخشی از حقوق اساتید دانشگاه منوط به حل مساله شود

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت پیشنهاد داد که وزارت علوم بخشی از حقوق یک استاد دانشگاه را با دادن کلاس به اساتید، منوط به راهنمایی دانشجو برای حل مساله بخش های مختلف کشور از جمله صنعت کند.

قبادیان می گوید: چاپ مقاله در آی اس آی و کسب رتبه خوب است اما به طور حتم اینها باید خروجی داشته باشد.

بخشی نگری مدیران از دیگر مشکلات فعلی 

معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صمت همچنین یکی دیگر از مشکلات کشور را بخشی نگری دانست.

قبادیان اظهار داشت: مادامی که هر وزارتخانه در کشور به جای کلی نگری تنها خود را ببیند و برای حل مساله تلاش نکنند، به جرات می گویم  ما به جایی نخواهیم رسید.

وی با اشاره به رد شدن بودجه ۷۰ میلیارد تومانی طرح تاپ برای سال جاری از سوی کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی و رایزنی انجام شده با نمایندگان در این خصوص افزود: نمایندگان در خصوص این بودجه که قرار است برای مسائل مربوط به حل مساله و بومی سازی فناوری به عنوان مشکل اساسی کشور هزینه شود، حتی یک خط پاسخ ندادند.