حکمت متعالیه ملاصدرا ، ضلع سوم مکتب فلسفی جهان اسلام

ملاصدرای شیرازی در دوران صفویه بالید و رشد کرد و البته به دلایلی ملامت‌ها کشید.
مکتب های فلسفی اشراق، مشاء و حکمت متعالیه در بحث فلسفه اسلامی مطرح هستند که ملاصدرا از پایه گذاران حکمت متعالیه شمرده می شود.

شیخ اشراق یا سهروردی از بنیانگذاران مکتب اشراق محسوب می‌شود.از نظر شیخ اشراق منابع معرفتی عبارتند از فلسفه ایران باستان، فلسفه یونان باستان،عرفان و تصوف، کتاب آسمانی اسلام و سنت انبیاء و اولیای الهی.
مهمترین فیلسوف مکتب مشاء که مبتنی بر استدلال است، ابوعلی سیناست.
تفاوت فلسفه مشائی و اشراقی در این است که در روش اشراقی برای تحقیق در مسائل فلسفی و مخصوصا حکمت الهی تنها استدلال و تفکرات عقلی کافی نیست، سلوک قلبی و مجاهدت نفس و تصفیه آن نیز برای کشف حقایق ضروری و لازم است، اما در روش مشائی تکیه فقط بر استدلال است.
 

ملاصدرا بنیانگذار مکتب جدید فلسفی
  استاد فلسفه دانشگاه شیراز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ملاصدرا بانقد و بررسی عالمانه و منصفانه فلسفه پیشینیان ، نظریه خود را ارائه کرد افزود : ملاصدرا با تلفیق اصول تعلیمات اسلام ، عرفان نظری همچون کلام خواجه نصیرالدین طوسی ، فلسفه مشاء ابوعلی سینا و فلسفه اشراق شیخ شهاب الدین سهروردی و برمبنای اصالت وجود ، نظام فلسفی جدیدی را به وجود آورد بنام حکمت متعالیه.
علی محمد ساجدی اظهار داشت: همان نقشی را که فلاسفه بزرگ غربی همچون کانت و دکارت در عصر خود و در حوزه فلسفه غرب ایفا کردند ،ملاصدرا نیز همین تاثیرگذاری رادر جایگاه تفکراسلامی داشت  به گونه ای که پس از دوره ملاصدرا، علمای اسلام مشرب و فلسفه جدیدی ارائه نکردند.

اصالت وجود ، شاهکار بزرگ صدرالمتالهین
ساجدی بابیان اینکه شاهکار فلسفی ملاصدرا اثبات این بود که جوهر و ذات اشیای مادی متغیر است افزود: ملاصدرا در بحث اصالت وجود ، پیوندی میان فلسفه و عرفان ایجاد کرد  و به رابطه انسان و جهان هستی با خداوند پرداخت و ثابت کرد ما دونوع وجود داریم ، یک وجود به طور ذاتی سیال که ماده است و یک وجود ثابت که مافوق ماده است.
این استاد فلسفه دانشگاه شیراز با اشاره به مهمترین ویژگی های شخصیتی صدرالمتالهین از جمله تلاش مداوم ، تعهد و توجه عمیق به آیات قرآن بیان داشت : نوآوری و خلاقیت از دیگر ویژگی های مهم این فیلسوف بزرگ ایرانی است که نمونه هایی از آن را در بحث فلسفه معاد باعنوان علم و نفس ، درحوزه معرفت و شناخت ، در نظریه جوهری و در برهان صدیقین که از شاهکارهای وی در تلفیق برهان و عرفان می باشد ، می توان اشاره کرد.

الاسفار الاربعه ، مهمترین اثر مکتوب صدرالمتالهین
استاد فلسفه دانشگاه شیراز در تشریح آثار ملاصدرا به مهمترین اثر وی ، کتاب الاسفار الاربعه اشاره کرد و اظهار داشت:در این کتاب ارزشمند ، مسائل فلسفی به صورت مشروح با بیانی زیبا و رسا آورده شده که نگارش آن از سال ۱۰۱۵ هجری قمری آغاز شد و ۲۵ سال به طول انجامید.
وی افزود : آثار ملاصدرا به چهار حوزه فلسفه ، منطق ، حدیث و تفسیر تقسیم می شود که تفسیر قرآنی وی بسیارعمیق و ارزشمند است و در مجموع از این فیلسوف بزرگ جهان اسلام  ۳۹ اثر به جای مانده که تنها اثر وی به زبان فارسی ، رساله سه اصل است.

تفسیر بزرگ ملاصدرا بر قرآن کریم
محمدعلی  نعمت اللهی استاد علوم قرآنی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ملاصدرا چند تفکر بزرگ را باهم درآمیخت و تلفیقی از آنها را سه قرن است که به زیبایی در عالم تفکر ایجاد کرده است اظهار داشت : تفسیر بزرگی ملاصدرا بر قرآن نگاشته ، بنام تفسیرالقرآن العظیم و در آثار وی بیش از ۱۶۰۰ آیه از آیات قرآن کریم در دستور کار بوده است.
این استاد دانشگاه گفت: ملا محسن فیض کاشانی و ملاعبدالرزاق لاهیجی از مهمترین شاگردان مکتب ملاصدرا هستند.

صدرالدین محمدبن ابراهیم قوام شیرازی معروف به ملاصدرا و ملقب به صدرالمتالهین، در نهم جمادی الاول سال ۹۷۹ هجری قمری در محله قوام شیراز به دنیا آمد و از سن ۶ سالگی به همراه پدرش راهی قزوین ، پایتخت آن دوران صفویان شد و در دوره جوانی پس از آشنایی با شیخ بهایی و میرداماد، با انتقال پایتخت به اصفهان ، به همراه استادانش به این شهر مهاجرت کرد.
ملاصدرا با کسب فیض در محضر دانشمندان بزرگ آن عصر همچون شیخ بهایی ، میرداماد و میرفندرسکی در حوزه های فقه ، حدیث ، تفسیر و حکمت، به درجه اجتهاد رسید اما بدلیل مخالفت با نظریاتش و اتهام بدعت گذاری در دین، به روستای کهک قم تبعید شد.
الله وردی خان ، حاکم ایالت فارس اقدام به ساخت مدرسه خان از شاخص ترین آثار دوره صفویه در شیراز کرد و از صدرالمتالهین برای تدریس در این مدرسه دعوت کرد که پس از اتمام ساخت این مدرسه در دوره فرزندش امام قلی خان ، ملاصدرا پس از چندین و چندسال تبعید و دوری از وطن، به شیراز بازگشت و به تدریس علوم مختلف از حکمت و فقه تا ریاضیات و اخترشناسی پرداخت.
ملاصدرا در سایه آزاداندیشی الله وردی خان و فرزندش امام قلی خان ، تالیفات بسیاری از خود برجای گذاشت و بزرگترین دستاورد خود یعنی حکمت متعالیه را از مدرسه خان شیراز به کل جهان معرفی کرد.
این فیلسوف در سال ۱۰۵۰ هجری قمری در سفرحج و در شهر بصره از دنیا رفت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.