لایق شیرعلی؛ کسی که به سخن بال و پر بخشید

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مراسم بزرگداشت مرحوم استاد لایق شیرعلی؛ ادیب و شاعر فقید تاجیکستان به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در فضای مجازی برگزار شد.

محمد تقی صابری سفیر فوق‌العاده و نماینده تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، از جمله سخنوران این مراسم بود که با خواندن ابیاتی از استاد لایق شیرعلی بیان کرد:

چون مرغ خجسته بال می‌آیم باز/ من بعد هزار سال می ایم باز

استاد لایق شیرعلی یکی از شاعران بزرگ و از جمله شخصیت‌های برجسته و تاثیرگذار در عرصه‌های فرهنگی و ادبی نیم قرن اخیر تاجیکستان بوده است که از بنیان گذاران شعر نو در ادبیات تاجیک محسوب می‌شود

وی افزود: وطن، هویت، بازگشت به خویشتن، خودشناسی و احترام به سنت و تاریخ ملی از جمله بزرگترین مفاهیم جاودانه در اشعار و کلام استاد لایق شیرعلی است.

استاد لایق شیرعلی یکی از عوامل مهم هویت ملی مردم تاجیک را حفظ زبان فارسی می‌دانست و می‌سراید: زهربادا شیر مادر برکسی کو زبان مادری گم کرده است.

صابری تصریح کرد: عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی تپد با هم تند با هم دل تاجیک و ایرانی به تاجیک و به ایرانی محبت باد ارزانی صداقت باد نجابت باد شهامت باد ارزانی

در ادامه علی اشرف مجتهد شبستری رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان، گفت: در اشعار استاد لایق شیرعلی وطن جایگاه خاصی دارد و شعرهای وطنی و اشاره به سرزمین و نقش این سرزمین در طول تاریخ از جمله مفاهیم مطرح در کار اوست. وطن در تاریخ معاصر تاجیک یکی از مؤلفه‌های اساسی شعر استاد لایق شیرعلی است.

استاد لایق شیرعلی را می‌توان از جمله وطن پرست ترین شاعرانی دانست که از آغاز تا پایان اشعار خویش به خودشناسی ملت تاجیک پرداخته است و تلاش بی وقفه‌ای در حفظ هویت ملی و تاریخی دارد.

وی با اشاره به یکی از اشعار لایق شیرعلی گفت: ضمن نام تو به فردا می‌برد توشه تاریخ را اولاد من در تو می‌بینم کمال آل خویش ای ز صد سال ازل همزاد من در تو می‌پیچم چو گُل بر بوته‌ای خانه ایمان من، میعاد من

یکی دیگر از مؤلفه‌های مهم در کار استاد لایق شیرعلی پشتیبانی و نگهداشت و پاکداشت زبان فارسی است که وی همواره به آن اهتمام داشته چرا که زبان خود یکی از مهمترین جلوه‌های حفظ هویت سیاسی و تاریخی است و ملتی که در زمان اشغال نیرویی خارجی، زبان خویش را حفظ می‌کند، می‌تواند هویت خویش را زنده نگه دارد.

وی افزود: شعرهای استاد لایق شیرعلی برای همه قابل فهم است و این یکی از نشانه‌های شاعری است که فراتر از زبان ملی خود سخن می‌گوید.

صفر عبدالله عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سخنور بعدی بود که با توضیح شعر استاد لایق شیرعلی بیان کرد: استاد لایق شیرعلی شاعری بود که شباهتی به احدی نداشت. ظهور استاد لایق شیرعلی همچون پدیده‌ای بود که انگار ملت ما صدسال انتظار آن را کشیده بود. شعر وی پاسخ به نیازهای ملتی بود که سالها در چاه صبر به سر می‌برد و انتظارش را می‌کشید.

شب و روز، غم و شادی، ناامیدی و امیدواری، درد و بیداری همه در شعر استاد لایق شیرعلی وجود دارد و اشعار وی همه لحظه‌های زندگی مردم را در برمی گرفت.

عبدالله ادامه داد: استاد لایق شیرعلی جزو معدود چهره‌هایی بود که به شخصه دیدم وقتی شعری از وی امروز در مطبوعات چاپ می‌شد، فردا ورد زبان مردم بود و هیچکس تا به اندازه او در تاجیکستان محبوب نبود.

بسیاری از غزل‌ها و اشعار وی به موسیقی درآمده و از سوی آوازخوانان مختلف اجرا شده و می‌شود. استاد لایق شیرعلی وجدان بیدار جامعه تاجیکستان و کسی است که به سخن بال و پر بخشید؛ او به گونه‌ای زندگی ما را در اشعار خویش بازتاب داده است که تا قرن‌ها بعد هم همچنان زنده خواهند ماند.

در ادامه عبدالنبی ستارزاده رئیس شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی، توضیح داد: هیچ شاعری از شاعران معاصر تاجیک به ایران و گذشته با افتخار آن و زبان و ادب فارسی به اندازه لایق شیرعلی علاقه نداشته است.

ریشه من، منشا اجداد من

اصل من، ایران من، بنیاد من

جان ما چون رشته دو ‌بافت است

بافتٍ من، تار و پود یاد من

گر نباشی سینه ما می‌درد

دشمن ایمان من، جلاد من

دل و تاجیک و ایرانی و محبت باد ارزانی نجابت باد صداقت باد ارزانی

وی افزود: نخستین کتاب ادبیان معاصر تاجیک که در تهران به چاپ رسید گلچینی از اشعار استاد لایق شیرعلی بود.

ستارزاده در ادامه با اشاره به حضور خویش در همایش فردوسی در ابتدای دهه ۹۰ اشاره کرد و گفت: ملت تاجیک هر زمان احساس خطری به دولت و دولتداری خویش کرده به شاهنامه و فردوسی روی آورده است و مصداق آن شعر مرحوم استاد لایق از روح رخش است آنجا که می سراید:

از فضای مُلک ایران تا فضای مُلک توران

از سَیِستان تا کُهستان

از خراسان تا بدخشان

از فضای لاجورد ملک خاور

تا فضای نیل‌فام باختر

وی در ادامه به بیان خاطرات خویش از بزرگداشت خیام در نیشابور پرداخت و یادآور شد: استاد لایق پدیده ای استثنایی بود که در طول عمر کوتاه خود در ادبیات تاجیکی خدمات بزرگی را انجام داد، شعر معاصر تاجیکی را به اصالت ازلی خویش بازگرداند و میان شعر امروز تاجیک و آثار ماندگار فردوسی،مولوی، رودکی، حافظ، سعدی، خیام، ساعی و ... پلی ایجاد کرد.

او به گفته خویش شعرهای گفته و ناگفته مردم اش را بازگیراتر و اعلاتر نمود و علت شهرت به حق او اصالت ازلی و هنر والای شاعری او است.

سخنور بعدی عبدالرحمن عبدالمنان ادیب و دانشمند تاجیک بود که در توضیح ماهیت اشعار لایق شیرعلی یادآور شد: لایق در نخستین آثار خود سیمای واقعی مادر تاجیک را بازنمایی کرد که پس از آن راهی برای دیگران شد تا به توصیف مادر بپردازند.

اشاره به زمین و وطن در توصیف مادر و عشق به مادر از جمله این مضامینی است که وی از اولین اشعارش به آنان اشاره می کند.

وی افزود: در شعر بچگی ام بی کس و تنها گذشت معانی متعددی را بیان می کند که نشانه های دوران سازندگی در این اشعار و دیگر اشعارش دیده می شود.

توصیف منظره ها و لحظه ها جزو تصویرسازی های حقیقی است که در شعر لایق بسیار دیده می شود؛ تصویرسازی هایی که همراه با تخیلات شاعر تصور آنان را درخشان تر می سازد.

حسن قریبی رئیس روابط بین الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی آخرین سخنور بزرگداشت هشتادمین زادروز لایق شیر علی بود که با قرائت شعر گورستان از مرحوم لایق شیرعلی یاد این شاعر پرآوازه را زنده داشت.

در انتهای این مراسم از کتاب زندگی نامه لایق شیرعلی رونمایی شد.

لایق شیرعلی از شاعران معاصر تاجیکستان در روستای «مزار شریف» در شمال تاجیکستان زاده شد.

این شاعر تاجیک و ایران‌شناس، یکی از بزرگان ادبیات معاصر تاجیک و فارس در آسیای مرکزی است؛ وی دوره دانشکده آموزگاری شهر دوشنبه را در سال ۱۹۶۱ میلادی به پایان برد و از آن سال در پایتخت تاجیکستان اقامت گزید و پس از آن، نخست نویسنده بخش ادبی رادیو تاجیکستان و سپس کارمند ادبی روزنامه کامسامال تاجیکستان بود.

شیرعلی سردبیر مجله ادبی معتبر صدای شرق، مشاور اتفاق نویسندگان تاجیکستان و عضو اتفاق نویسندگان اتحادیه شوروی از سال ۱۹۹۵ میلادی بود.

او با سروده‌های خود جان تازه‌ای به کالبد شعر تاجیکی دمید و جایگاه آن را در قلمرو شعر و ادب فارسی زبانان بالا برد. شعر «لایق» پیوندی است قوی میان شعر عالم شمول هزارساله فارسی و شعر امروز فارسی تاجیکی.

نخستین مجموعه اشعار لایق به نام سر سبز در سال ۱۹۶۶ انتشار یافت و بعدها مجموعه‌های خانهٔ چشم، خانهٔ دل، ریزهٔ باران، ورق سنگ از جمله پرخواننده‌ترین کتاب‌های او بودند.

هنر و استعداد لایق به آفرینش شعر محدود نمی‌شد؛ او در ترجمهٔ اشعاری از شعرای خارجی به زبان فارسی نیز سهم داشت. اشعار خودش نیز تاکنون به زبان‌های دیگر ترجمه شده‌اند.

لایق در سال ۱۹۷۸ میلادی، برای مجموعه‌اشعار خاک وطن برندهٔ جایزهٔ ابوعبدالله رودکی شد.