«ولی کالجی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به سفر محمدجواد ظریف به باکو و ایروان گفت: بعد از جنگ سال گذشته قره‌باغ، موافقتنامه‌ای ۹ماده‌ای براساس توافق آتش‌بس سه‌جانبه میان روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به امضا رسید. هفت بند از این موافقتنامه اجرایی شده و بندهای هشت و ۹ که یکی مورد به تبادل اسرا و مفقودین و دیگر که مربوط به گشودن مسیرهای مواصلاتی میان نخجوان و جمهوری آذربایجان است، هنوز اجرایی نشده‌اند.
وی به اختلاف نظر باکو و ایروان درباره بند نهم توافق آتش‌بس اشاره کرد و اظهار داشت: بند ۹ توافق آتش‌بس مشکلاتی را در تفسیر ایجاد کرده است چرا که به محل عبور و کریدور مواصلاتی اشاره نکرده و تنها بر ایجاد ارتباطات حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و نخجوان تاکید کرده است. باکو می‌گوید این بند یعنی «دالان زنگه‌زور» یا همان خط راه‌آهن سابق شوروی است که باید گشوده شود.
این کارشناس ارشد مسائل قفقاز ادامه داد: طرف ارمنی این برداشت را قبول ندارد و معتقد است لفظ کریدور تنها برای دالان لاچین آمده و اشاره‌ای به کریدور در بند ۹ نشده و ایروان امکان ارتباطات حمل و نقلی بین نخجوان و جمهوری آذربایجان را از جایی خود تشخیص بدهد، فراهم می‌کند.
آینده سیاسی ارمنستان مشخص نیست و «نیکول پاشینیان» که از نخست‌وزیری استعفا داده، هم‌اکنون در مقام کفیل نخست‌وزیر قرار داشته و امکان اجرای توافق آتش‌بس را ندارد. همین مسئله موجب نگرانی باکو از شکست پاشینیان شده است چراکه با شکست وی در انتخابات، ممکن است جانشین پاشینیان علاوه بر اجرا نشدن بند ۹، توافق آتش‌بس هم زیرسوال ببرد.
باکو نگران شکست پاشینیان در انتخابات پارلمانی ارمنستان است
کالجی تعیین حدود مرزی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را مسئله‌ای دیگر بین باکو و ایروان برشمرد و تصریح کرد: چهار منطقه‌ای که از هفت منطقه به حاکمیت جمهوری آذربایجان برگشته، باعث شده باکو و ایروان بعد از ۳۰ سال با یکدیگر هم‌مرز شوند و عملا ۶۰، ۷۰ درصد مرز دو کشور در حال تعیین و تکلیف است. همین مسئله موجب ورود نیروهای ارتش آذربایجان به ارمنستان و دریاچه سیاه و بروز تنش‌های جدید شده بود.
وی با اشاره به برگزاری انتخابات پارلمانی ارمنستان در ۳۰ خرداد خاطرنشان کرد: آینده سیاسی ارمنستان مشخص نیست و «نیکول پاشینیان» که از نخست‌وزیری استعفا داده، هم‌اکنون در مقام کفیل نخست‌وزیر قرار داشته و امکان اجرای توافق آتش‌بس را ندارد. همین مسئله موجب نگرانی باکو از شکست پاشینیان شده است چراکه با شکست وی در انتخابات، ممکن است جانشین پاشینیان علاوه بر اجرا نشدن بند ۹، توافق آتش‌بس را هم زیر سوال ببرد.
این تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با بیان اینکه جمهوری آذربایجان به پاشینیان فشار می‌آورد تا پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی ارمنستان، بند نهم توافق آتش‌بس اجرایی شود، ابراز داشت: با وجود تنش‌ها و اختلافاتی که میان باکو و ایروان درباره توافق آتش‌بس وجود دارد، بعید است جنگ جدیدی میان دو طرف شکل بگیرد چراکه ارمنستان دیگر از قره‌باغ خارج شده و ورود به خاک این کشور از سوی ارتش جمهوری آذربایجان، روس‌ها را مکلف به رودررویی نظامی علیه باکو می‌کند.
توازن در روابط ایران با باکو و ایروان حائز اهمیت است
کالجی با اشاره به وضعیت و جایگاه ایران ابراز داشت: ایران تنها کشوری است که هم با ارمنستان، هم جمهوری آذربایجان و هم منطقه خودمختار نخجوان مرز داشته و همسایه است. هیچ کشوری در منطقه به غیر از ایران از این ویژگی برخوردار نیست. ایران موقعیت جغرافیایی استثنایی و منحصربه‌فردی دارد و جنگ قره‌باغ نیز در مجاورت مرزهای ایران رخ داد و اگر جنگ مجددی هم انجام شود، مجددا در مجاورت مرزهای ماست.
به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، مجموعه شرایط جدید در قفقاز و ظرفیت‌های آزاد شده برای بازسازی موجب شده تا وزیر امور خارجه اخیرا به جمهوری آذربایجان و ارمنستان رفته تا از منافع ملی ایران حفاظت و آن را تامین کند.
وی با بیان اینکه ایران نمی‌تواند از هیچ کدام یک از همسایگان خود صرف نظر کند، عنوان کرد: ما با این کشورها مرز، کیمسیون مشترک اقتصادی، تبادلات تجاری، مرزبانی و... داریم و ده‌ها شرکت و فعال اقتصادی ایرانی هم در جمهوری آذربایجان و هم در ارمنستان فعالند. بنابراین اهمیت دارد که ایران روابطش را به شکل متوازن با این کشورها حفظ و توسعه دهد.
راه حل اختلاف باکو و ایروان، موافقتنامه تکمیلی برای بند ۹ توافق آتش‌بس است
کالجی با بیان اینکه سفر ظریف می‌تواند منجر به کاهش دامنه تهدید علیه ایران شده و اگر اختلافی میان باکو و ایروان وجود دارد، حل شود، یادآور شد: راه حل اختلاف میان باکو و ایروان، یک موافقتنامه تکمیلی برای بند ۹ توافق آتش‌بس است که ارتباط حمل و نقلی میان نخجوان و جمهوری آذربایجان از چه مسیری و در چه شرایطی و با چه امنیتی فراهم شود.
وی افزود: ۳۰ سال است که کامیونداران آذری برای تردد از خاک ایران عبور می‌کنند و کوچکترین مشکلی برای آنها ایجاد نشده است. آیا این امنیت را کامیونداران آذری در داخل خاک ارمنستان خواهند داشت؟ اگر ارمنستان به زور به خواسته جمهوری آذربایجان تن دهد و آن دالان هم بازگشایی شود، بازهم بسیاری کامیونداران آذری ترجیح می‌دهند از خاک ایران عبور کنند.
این کارشناس ارشد مسائل قفقاز درباره وضعیت مناسبات تهران با باکو و ایروان بعد از جنگ قره‌باغ هم بیان کرد: موضع‌گیری ایران در مورد قره‌باغ و بازگشت هفت منطقه به حاکمیت جمهوری آذربایجان جدید نبود و پیش از آن هم، ایران هیچ گاه تصرف آن مناطق را به رسمیت نشناخته بود. همین موضع باعث شد که تهران و باکو در جریان جنگ نزدیک‌تر به یکدیگر شوند هرچند که روابط دو کشور در دوران ریاست جمهوری روحانی بسیار توسعه یافت.
۳۰ سال است که کامیونداران آذری برای تردد از خاک ایران عبور می‌کنند و کوچکترین مشکلی برای آنها ایجاد نشده است. آیا این امنیت را کامیونداران آذری در داخل خاک ارمنستان خواهند داشت؟ اگر ارمنستان به زور به خواسته جمهوری آذربایجان تن دهد و آن دالان هم بازگشایی شود، بازهم بسیاری کامیونداران آذری ترجیح می‌دهند از خاک ایران عبور کنند.
ارمنستان بی‌ثبات و ضعیف به نفع ایران نیست
کالجی با بیان اینکه قرارداد تجارت ترجیحی میان ایران و جمهوری آذربایجان در حال نهایی شدن است، گفت: لیستی که کالاها در این قرارداد قرار می‌گیرند، در حال نهایی شدن است و اگر این توافق اجرایی شود، جهش خوبی را در روابط دو کشور خواهیم داشت. همچنین سد خداآفرین و نیروگاهش می‌تواند تکمیل شود. علاوه بر این تثبیت مرزهای دو کشور در پیش روی ماست و بحث مهم مشارکت شرکت‌های ایرانی برای بازسازی مناطقی که به حاکمیت جمهوری آذربایجان برگشته‌اند، مطرح است.
وی اظهار داشت: دولت جمهوری آذربایجان در حال پاکسازی مناطق مین‌گذاری شده و طراحی برنامه جامع بازسازی است. ایران امیدوار است به دلیل مجاورت جغرافیایی دو کشور و روابط نزدیک دو کشور، شرکت‌های ایرانی در اجرای طرح‌های بازسازی مشارکت خوبی داشته باشند.
این تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری همچنین روابط تهران و ایروان را دوستانه، نزدیک و متوازن در چارچوب سیاست حسن همجواری و همسایگی دانست و تصریح کرد: ارمنستان بی‌ثبات، ضعیف و متزلزل به نفع ایران نیست. امیدواریم انتخابات پارلمانی موجب خروج از بن بست سیاسی در این کشور شود.
سفر ظریف به ارمنستان یعنی روابط تهران و ایروان ورای دولت‌هاست
به گفته کالجی، اینکه ظریف در کمتر از یک ماه تا برگزاری انتخابات به ایروان می‌رود به معنای آن است که تغییرات دولت‌ها در ارمنستان برای ایران مهم نیستند و روابط تهران و ایروان ورای دولت‌ها است.
وی مرز ارس، تبادل گاز و برق، گردشگری و حضور شرکت‌های ایرانی در ارمنستان را از جمله مسائل مهم میان تهران و ایروان برشمرد و خاطرنشان کرد: ترکیه و ارمنستان روابط رسمی ندارند ولی حجم روابط غیررسمی آنها حداقل دو برابر مناسبات رسمی میان ایران و ارمنستان است. در جریان جنگ اخیر قره‌باغ، ارمنستان ۲۲۰۰ کالای ترکیه‌ای را تحریم و دستور به جایگزینی آنها با کالاهای ایرانی را داده است که این مسئله از ژانویه ۲۰۲۱ شروع شده و احتمالا این فرصت شش ماهه تمدید می‌شود.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه ارمنستان پل ارتباطی ایران به گرجستان، دریای سیاه، اروپا و اتحادیه اوراسیا است، ابراز داشت: اختلافات قفقاز نباید به داخل ایران کشیده شود. اختلافات آنها به خودشان ارتباطی دارد. ایران هم می‌تواند به کاهش تنش‌ها و حل اختلافات میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان است.
تنها راه عملیاتی شدن طرح ۳+۳ توسعه راه‌آهن است
کالجی اضافه کرد: فرصتی که هم‌اکنون ایجاد شده، احیای خط راه‌آهن دوران شوروی از نخجوان به جمهوری آذربایجان است که می‌توانیم از آن استفاده کنیم و از نخجوان به ایروان و تفلیس و از جلفا به جنوب ارمنستان راه پیدا کنیم و اگر خط راه‌آهن رشت به آستارا هم تکمیل شود، ما سه نقطه ارتباطی ریل در ققفاز خواهیم داشت.
وی درباره اجرایی شدن طرح همکاری‌های ۳+۳ ایران در قفقاز بیان کرد: گرجستان مخالفت‌هایی با اجرای این طرح دارد که دلیل این مخالفت، عدم روابط دیپلماتیک میان تفلیس و مسکو است اما مقامات این دو کشور هر شش ماه یکبار در جمهوری چک با یکدیگر دیدار و درخصوص مسائل‌شان گفت‌وگو می‌کنند. این مسائل هم می‌تواند در ذیل رایزنی‌های آن مکانیزم قرار گیرد.
یران موتور محرک طرح ۳+۳ می‌تواند باشد و تنها راه عملیاتی شدن این طرح هم توسعه راه‌آهن است. نمی‌توان امیدوار بود که یک‌شبه اتحادیه منطقه‌ای شکل بگیرد ولی توسعه راه‌آهن موجب سود بردن همه کشورهای منطقه، به رسمیت شناختن مرزها از سوی جمهوری آذربایجان و ارمنستان، کنار گذاشتن ادبیات خصومت‌آمیز و... می‌شود.
این کارشناس ارشد مسائل قفقاز با بیان اینکه ایران تنها کشوری است که می‌تواند میزبان این نشست‌ها باشد، یادآور شد: ایران تنها کشوری است که با پنج کشور دیگر رابطه دوستانه و نزدیکی دارد. ایران موتور محرک طرح ۳+۳ می‌تواند باشد و تنها راه عملیاتی شدن این طرح هم توسعه راه‌آهن است. در عین حال نمی‌توان امیدوار بود که یک‌شبه اتحادیه منطقه‌ای شکل بگیرد ولی توسعه راه‌آهن موجب سود بردن همه کشورهای منطقه، به رسمیت شناختن مرزها از سوی جمهوری آذربایجان و ارمنستان، کنار گذاشتن ادبیات خصومت‌آمیز و... می‌شود.
درهای قفقاز به روی ایران باز شده است
کالجی با بیان اینکه بسیاری از تنش‌ها از بیرون منطقه دامن زده می‌شود، عنوان کرد: آرامش، ثبات و توسعه در قفقاز به سود امنیت و منافع ملی ایران است. ایران با گرجستان، ارمنستان و ترکیه لغو ویزا است و با جمهوری آذربایجان هم ویزای فرودگاهی داریم که امیدواریم آنهم لغو شود تا از این طریق مراودات مردمی احیا و توسعه یابد.
وی با تاکید بر اینکه تحلیل‌هایی که می‌گویند نفوذ ایران در قفقاز کاهش یافته و ایران در جنگ قره‌باغ متضرر شد، درست نیست، گفت: ۱۳۸ کیلومتر مرز میان ایران و جمهوری آذربایجان احیا شده در حالی که قبلا در هیچ کدام‌شان از جمله مرز و سد خداآفرین نتوانسته بودیم کاری بکنیم و اکنون فرصت بازسازی و مشارکت شرکت‌های ایرانی در این طرح فراهم شده است.
این تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با بیان اینکه اکنون فرصت احیای کریدورها فراهم شده است، اظهار داشت: ایران تنها کشوری بود که در جنگ اول قره‌باغ ارتباطات ریلی‌اش قطع شد. اکنون پس از جنگ اخیر قره‌باغ، درهای قفقاز به روی ایران باز شده و اگر مشکلات اجرای توافق آتش‌بس حل شود، فرصت خوبی پیش روی ایران است.
نظر شما