رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز گذشته پس از ادای نماز جمعه در مسجدی در استانبول در جمع خبرنگاران در ارتباط با نشست سران ناتو در بروکسل و دیدار وی با جو بایدن، همتای آمریکایی‌اش در حاشیه این نشست مطالبی را عنوان کرد که به نظر می رسد شرایط مناسبات واشنگتن و آنکارا آن طور که برخی معتقدند، زیاد هم هموار نیست .
اردوغان در باره دیدار با بایدن گفت: در حاشیه نشست ناتو به امکان بررسی روابط ترکیه-آمریکا با جناب بایدن دست خواهیم یافت.
معنای این جمله آن است که روابط ترکیه و آمریکا در شرایط کنونی به گونه ای است که می بایست بار دیگر مورد بررسی آن هم در صورت امکان، قرار بگیرد.
بدون تردید اگر به گذشته ای نه چندان دور نگاه کنیم ترکیه جایگاه مطلوب تری را نزد روسای جمهوری آمریکا داشت و شاید این جایگاه امروزه و دستکم از زمانی که ترامپ رئیس جمهور آمریکا بود، تنزل چشمگیری داشته است.
گواه این مطلب نیز آن است که به طور معمول روسای جمهور پیشین آمریکا در ماههای نخست روی کار آمدن سفر به ترکیه را حتما در برنامه کاری خود می گنجاندند و تحت هر شرایطی به این کشور سفر می کردند، اما با گذشت چند ماهی که از روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا می گذرد، هنوز این فرصت مهیا نشده و دیدار دو طرف برقرار نشده است.
برای مثال باراک اوباما در آوریل سال ۲۰۰۹ میلادی به ترکیه سفر کرد و با رجب طیب اردوغان در آن کشور دیدار و گفت و گو کرد.
اوباما در شامگاه یکشنبه (۵ آوریل) از پراگ وارد ترکیه شد.
در آن روز برخی رسانه ها مطالبی را در وصف ترکیه نوشتند و متذکر شدند که ترکیه تنها کشور اسلامی عضو پیمان ناتو است و از نظر واشنگتن این کشور نمونه بارز پیوند اسلام و دمکراسی مدرن و عامل مهم مبارزه با تروریسم جهانی است.
موضوع حمایت آمریکا از ترکیه به میزانی بود که حتی اوباما در اجلاس سران آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا در پراگ، خواستار پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا شده بود. وی گفته بود که، عضویت کامل ترکیه در اتحادیه اروپا، به منزله علامتی مثبت برای جهان اسلام خواهد بود.
اما مدتی طول نکشید که تا حدودی ورق برگشت و روابط حسنه دو طرف به سردی گرائید.
برخی از ناظران دلیل عمده این امر را نزدیکی ترکیه به روسیه عنوان کردند و خرید سامانه دفاع هوایی اس ۴۰۰ روسی توسط ترکیه را مهمترین آن دانستند. برخی نیز دخالت های ترکیه در کشورهایی همچون لیبی و یا حتی سوریه را عامل این سردی عنوان می کنند، آنجا که در شمال این کشور نیروهای آمریکایی با جانبداری از مخالفان کُرد ترکیه عملا موجبات نارضایتی ترک ها را فراهم کردند. به هر روی هر چه که باشد به نظر می رسد بایدن نیز همین مسیر را دنبال می کند و دستکم تا الان مایل به گرم کردن روابط کشورش با ترکیه نبوده است و به همین علت اردوغان برای آب کردن برخی یخ های مناسبات میان دو طرف تمام تلاش خود را انجام خواهد داد تا در دیدار با همتای آمریکایی اش نظر مثبت وی را به این هدف جلب نماید.
البته اردوغان در این دیدار سعی خواهد کرد که از برگ های برنده خود استفاده کند تا طرف مقابل را مجاب به اهداف خود گرداند، از جمله این برگ ها حضور ترکیه در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو ) است که قرار است سران آن در بروکسل پایتخت بلژیک دور هم جمع شوند و به بررسی مسایل مهم مورد علاقه اشان بپردازند.
نشست سران و نخست‌وزیران کشورهای عضو ناتو نیز در ۱۴ ژوئن ( ۲۴ خرداد ) در بروکسل برگزار خواهد شد.
انتظار می‌رود هم‌پیمانان ناتو در این نشست در مورد اقدامات مهاجمانه روسیه، تهدیدات تروریستی، حملات سایبری، فنآوری‌های مخل و نوظهور، تاثیر تغییر اقلیم بر امیت کشورها و درخشش چین تصمیماتی اتخاذ کنند.
از مسایل دیگری که در حاشیه نشست سران ناتو طرح خواهد شد، به نظر می رسد رفع برخی اختلافات میان تعدادی از اعضا از جمله ترکیه و فرانسه خواهد بود که این امر لازمه گرمی روابط آنکارا و واشنگتن نیز خواهد بود.
به گفته اردوغان، ترکیه یکی از پنج قدرت اصلی کشورهای عضو ناتو است و به احتمال زیاد وی در حاشیه این نشست با بوریس‌جانسون، نخست وزیر انگلستان، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و همچنین با نخست وزیران لتونی و لیتوانی نیز دیدارهایی خواهد داشت.
البته اردوغان در ارتباط دیدارش با ماکرون نیز این را گفت که، این دیدار بنا به درخواست طرف فرانسوی انجام خواهد شد و در این دیدار همانطور که گفته شد جنبه‌های مثبت و منفی روابط ترکیه-فرانسه نیز نیز به طور ویژه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
به هر حال هر چند زود است در باره نتایج گفت و گوهای مستقیم جو بایدن با رجب طیب اردوغان از اکنون مطلبی را عنوان کرد، اما به طور مختصر می توان گفت که به دلایل مختلف به نظر می رسد شرایط گرم و سرد کنونی میان دو کشور به رغم دیدار روسای جمهور ترکیه و آمریکا در بروکسل تا مدتی ادامه یابد.
ترکیه به خوبی می داند که آمریکا هر چند شریک راهبردی این کشور بشمار می رود، اما هرگز کشوری قابل اعتماد نبوده و نخواهد بود، و از طرف دیگر آمریکا نیز به خوبی دریافته که ترک ها که روحیه استقلال طلبی بالایی دارند، در بسیاری از معادلات منطقه مایلند که خود راساً در مسایل ورود پیدا کرده و فارغ از هر گونه اعمال نظر کشورهای دیگر به خصوص آمریکا تصمیم بگیرند.
بدیهی است برقراری روابط دوستانه ترکیه با روسیه و چین که امروزه مورد غضب رقبای غربی خود به ویژه آمریکایی ها هستند نیز از این چشم رفقای غربی دور نمانده و ترکیه در نشست سران باید تصمیم آتی خود در ارتباط با مسکو و پکن را به سایر اعضا به ویژه آمریکا اعلام کند و هر گونه نتیجه مثبت در گفت و گوی احتمالی بایدن با رجب طیب اردوغان در حاشیه نشست سران ناتو در بروکسل درباره روابط آنکارا - واشنگتن نیز منوط به چراغ سبزی خواهد بود که ناتو بر اساس سخنان اردوغان در ارتباط با روابط کشورش با روسیه و چین آن را عنوان خواهد کرد.
بنابراین باید برای فهم چگونگی روابط آینده آنکارا و واشنگتن به انتظار سخنان، دیدارها و در نهایت قول هایی باشیم که اردوغان در نشست سران ناتو در بروکسل آنها را عنوان و پیگیری خواهد کرد.
نظر شما