آیا میانجیگری قطر به جنگ یمن پایان می‌دهد؟

به گزارش ایرنا، سعودی ها با تشکیل ائتلافی از چند کشور عربی و چراغ سبز آمریکا و غرب در اوایل فروردین ۹۴ به بهانه بازگرداندن «عبدربه منصور هادی» رئیس جمهوری مستعفی و فراری این کشور به قدرت، از زمین هوا به یمن - فقیرترین کشور عربی – حمله کردند و همچنان با گذشت بیش از شش سال بدون هیچ دستاوردی جز نابودی زیرساخت های یمن و هزینه های میلیارد دلاری در گرداب جنگ فرو رفته اند.

ائتلاف سعودی در این جنگ هزاران بمب و موشک بر سر مردم بی پناه یمن ریخته است و نتیجه این جنایت کشتار زنان و کودکان یمنی و نابودی زیرسا خت های این کشور بوده است در کنار این محاصره یمن از سوی عربستان و همپیمانانش منجر به قحطی بی سابقه در یمن شده است و نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد از گسترده ترین و شدیدترین قحطی و گرسنگی در سده اخیر جهان در این کشور خبر می دهد.

نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد از جمله سازمان بهداشت جهانی و یونیسف بارها هشدار داده‌اند که بر اثر ادامه حملات متجاوزان به یمن، مردم این کشور با قحطی و بروز یک فاجعه انسانی که در قرن گذشته بی‌سابقه است، روبه رو هستند.

در این میان برخی کشورهای منطقه رایزنی و کوشش هایی را برای پایان دادن به جنگ یمن آغاز کرده اند که قطر از جمله آن ها به شمار می رود، به باور برخی تحلیلگران دوحه با توجه به پیشینه موفق  میانجیگری منطقه ای و بین المللی می تواند در پایان دادن به بحران یمن و برقراری صلح نقش آفرینی کند.

در همین پیوند، پایگاه خبری «میدل ایست نیوز» در گرازشی نوشت که قطر در سال‌های اخیر در پرونده‌های گوناگون منطقه‌ای سعی در نقش‌آفرینی فعال داشته است. میانجی‌گری این کشور در مذاکرات میان طالبان و آمریکا، میزبانی این کشور برای مذاکرات احزاب فلسطینی و نیز حضور فعال قطر در شمال آفریقا و نقش آفرینی و میانجی گری دوحه در کشورهای آفریقایی نیز در همین راستا قابل بررسی است.

یکی از پرونده‌های مهم منطقه و از عرصه‌های نقش‌آفرینی برای کشورهای خاورمیانه در سال‌های اخیر، جنگ یمن بوده است. نقش آفرینی قطر در بحران یمن در دو دوره‌ متفاوت، شکل های گوناگونی داشته است.

در سال ۲۰۱۷ پس از آنکه چهار کشور عربی سعودی، امارات، بحرین و مصر به رهبری ریاض به تحریم قطر پرداختند و روابط خود را با این کشور قطع کردند، دولت مستعفی یمن نیز به پیروی از عربستان، به قطع روابط با دوحه پرداخت.

در آن زمان، قطر به حمایت از حزب الاصلاح، شاخه یمنی اخوان المسلمین پرداخت و نیز در جهت برقراری روابط نزدیک با انصارالله تلاش کرد.

حمایت قطر از انصارالله و حزب الاصلاح، به معنی مقابله با دولت مستعفی یمن به رهبری منصور هادی بود که تحت حمایت ائتلاف به رهبری عربستان قرار داشت. عربستان و امارات با حمایت از نیروهای  خود در جنوب یمن به دنبال شکست انصارالله و بازگرداندن منصور هادی به قدرت بودند و حمایت از نیروهای مخالف آنها به نوعی، یک جنگ نیابتی علیه عربستان و امارات محسوب می‌شد.

با وجود اینکه در مجامع رسمی، دوحه تمام اتهامات مبنی بر حمایت قطر از انصارالله را تکذیب می کرد و آنها را بی اساس می‌دانست، اما حضور فعال این کشور در یمن انکارناپذیر بود.

در سفری که وزیر امور خارجه قطر به ایران داشت، بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند، افزون بر آنکه قطر برای میانجی گری میان تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده، پرونده یمن یکی از محورهای گفت‌وگوی میان طرفین بوده است، بر این اساس بیان می‌کردند که قطر به دنبال آن است که از روابط نزدیک میان تهران و انصارلله بهره برده و بتواند حضور موثرتری در صنعا داشته باشد.

هر چند به نظر می‌رسد اقدامات قطر در این سال ها از توجیه منطقی برخوردار بود، چرا که همسایگان قطر به تحریم این کشور پرداخته بودند و دلیلی وجود نداشت که قطر برای حفظ ائتلاف کشورهای عربی، به دنباله روی از سیاست های عربستان بپردازد، به عبارت دیگر سال های پس از تحریم، بهترین زمان برای قطر بود تا بتواند سیاست خارجی مستقل مورد نظر خود را پی بگیرد.

برهه‌ زمانی دوم، پس از توافق العلا آغاز شد. در ژانویه سال ۲۰۲۱ نمایندگان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (با حضور قطر) در عربستان گرد هم آمدند و با توافقی، به تحریم قطر پایان داده و به عادی سازی روابط خود با دوحه پرداختند.

با آنکه هیچ یک از شروطی که از جانب کشورهای تحریم کننده به عنوان پیش شرطی برای رفع تحریم قطر بیان شده بود، توسط دوحه محقق نشد، اما کشورهای تحریم کننده با مشاهده مدیریت موفق قطر در زمان تحریم دریافتند که طرح شان برای متوقف کردن دوحه شکست خورده است و با وجود اختلافاتی که در رویکردهای سیاست خارجی این کشورها با قطر وجود دارد، اکنون تنها همزیستی مسالمت آمیز می‌تواند به اعتدال مواضع طرفین کمک کند.

چند ماه پس از توافق العلا، وزیر امور خارجه دولت مستعفی یمن مورد حمایت سعودی ها به قطر سفر کرد و خواستار برقراری مجدد روابط میان دو کشور شد.

قطر نیز از این پیشنهاد استقبال کرد و روابط دیپلماتیک میان دو طرف بار دیگر برقرار شد.

پس از این رویدادها مواضع قطر از حمایت از انصارالله و حزب الاصلاح، به سوی میانجیگری برای پایان بحران یمن متمایل شد.

«تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر در سفری که به عربستان داشت به میانجی گری میان ریاض و انصارالله پرداخت و راه های پایان دادن به بحران یمن را با ولیعهد عربستان بررسی کردند.

امیر قطر همچنین در تماس تلفنی با «حسن روحانی»، رئیس جمهوری اسلامی ایران  تاکید کرد که بحران یمن راه حل نظامی ندارد و تنها راه برون رفت از فجایع شش سال جنگ و بحران انسانی در یمن، نشستن همه طرف های درگیر در پرونده‌ یمن بر سر میز مذاکره است.

قطر همچنین جزو نخستین کشورهایی بود که از پیشنهاد آتش‌بس در جنگ یمن و توقف حملات ائتلاف سعودی استقبال کرد.

افزون بر این، قطر کمک های گسترده بشردوستانه‌ نیز در یمن انجام داده است، در سال های ابتدای بحران یمن، قطر با کمک ۵ میلیون دلاری به یونیسف، بخشی از منابع آب و غذا و نیز خدمات بهداشتی را برای مردم یمن تامین کرد، در سال گذشته‌ میلادی نیز در طرح سازمان ملل متحد برای کمک به یمن، متعهد شد که ۷۰ میلیون دلار برای کمک به حل بحران انسانی در این کشور کمک کند.

با این وجود، اکنون می‌توان ادعا کرد که قطر در حال ایفای نقش مثبت و موثری برای پایان دادن به جنگ و بحران یمن است. چرا که پس از توافق العلا، حفظ امنیت منطقه اولویت سیاست خارجی قطر محسوب می‌شود، اکنون وجود جنگ در همسایگی عربستان، و حملات تلافی جویانه‌ انصارالله به مواضع مهم این کشور، برای قطر نیز تهدید محسوب می‌شود چرا که در روابط اقتصادی عربستان و قطر تاثیرهای منفی خواهد داشت، از طرفی، متمایل شدن مواضع عربستان به سوی آتش بس و صلح دائم در یمن، اختلاف نظر عمیقی میان نیروهای تحت حمایت این کشور با نیروهای تحت حمایت امارات ایجاد خواهد کرد و چنین امری به منزله‌ فرصتی برای قطر است که بتواند جای امارات را به عنوان نزدیک ترین متحد عربستان پر کند.