انتخابات، عصاره مردم سالاری در هر حاکمیتی است. در بستر انتخابات احزاب سیاسی، خود را در معرض رأی مردم قرار می دهند و توده ها نیز به عنوان مخاطب اصلی ایده ها و چهره های جریان های سیاسی در این عرصه نقش آفرینی می کنند. شاخص توسعه یافتگی سیاسی با میزان مشارکت سیاسی و نهادینه شدن آن در نهادهای مدنی ارتباطی دوسویه و مستقیم دارد.
چنان که وجه تمایز نظام های سیاسی دموکراتیک و غیردموکراتیک در میزان و فرایند مشارکت سیاسی تعیین می شود. نوع شعار و محتوای برنامه های نامزدهای انتخاباتی، بستر مشارکت حداکثری شهروندان را فراهم می سازد و این باعث اعتماد مسوولان به مدیریت و اداره جامعه می شود.
شعارهای انتخاباتی به مثابه یک کنش سیاسی متاثر از بافت اجتماعی و انعکاس دهنده شرایط موجود هستند و چگونگی بازتاب آنها در سطح محلی، ملی و جهانی سبب برانگیخته شدن به انتخاب شخص متناسب با گفتمان انتخاباتی خاص می شود. با پیروزی انقلاب اسلامی افزایش نقش مردم در ساختار سیاسی، یکی از معیارهای مهم جمهوریت در کنار اسلام تلقی شد؛ چنانکه حتی نوع نظام برحسب میزان رأی مردم ایران تعیین و متناسب با آن ساختار مدیریتی لازم طراحی شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی از ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۰ خورشیدی دوازده دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شده که ویژگی مهم آنها مشارکت بالاتر از ۵۰ درصد مردم بوده است.
شعارهای انتخاباتی در هر دوره متناسب با شرایط داخلی و خارجی دچار تحولاتی شده اند و نامزدها متناسب با نیاز جامعه آن زمان مفاهیم کلیدی خاصی را که اقناع ذهنی شهروندان را تامین کند در تبلیغاتشان به کار برده اند. رقابت های انتخاباتی از طریق تبلیغات، شعارها و پاسخ نامزدها به نیازهای جامعه ای صورت می گرفت که به دورانی متمایز از دوران قبل قدم گذاشته بود.
انتشار پوستر برای تبلیغات نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، از همان دوره اول در ایران آغاز شد. شیوه ای که هم اکنون هم کاربرد دارد. در ۴۲ سال گذشته و در دوازده دوره انتخابات ریاست جمهوری در کشور، هفت تن توانستند با شعارها و برنامه های انتخاباتی خود، بر کرسی ریاست جمهوری تکیه بزنند و کلید دار پاستور باشند و اینک در ۱۴۰۰ خورشیدی باید دید چه فردی می تواند صلاحیت لازم را برای رییس جمهور شدن را کسب و کلید پاستور را از آن خود کند.
دوره اول، ابوالحسن بنی صدر
ابوالحسن بنی صدر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان نخستین رییس جمهوری با شعار «عدالت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» در صدر امور اجرایی قرار گرفت. وی در پوسترهای تبلیغاتی به عنوان فردی معرفی می شد که به دنبال وحدت ملی، بازسازی اقتصادی و تامین امنیت جامعه است.
دوره دوم، محمدعلی رجایی
وی که نامزد مقام ریاست جمهوری در ۶۰ خورشیدی بود در شعارهای خود از عبارت «جامعه اسلامی» استفاده کرد. سوابق سیاسی، عضویت در حزب جمهوری اسلامی و ساده زیستی او باعث استقبال مردم انتخابش در دومین دوره ریاست جمهوری شد.
دوره سوم و چهارم، آیت الله سیدعلی خامنه ای
در دوره ایشان ایران و عراق در جنگ بودند. در پوسترهای تبلیغاتی رهبر انقلاب که با ۱۶ میلیون رأی به عنوان رییس جمهور ایران برگزیده شدند، شعار «حکومت اسلامی» به چشم می خورد. در مراسم تنفیذ هم، قطع ریشه استکبار و ضعف های اجتماعی و اقتصادی را نوید دادند. ایشان در پوسترهای انتخاباتی خود که به صورت سیاه و سفید و با طراحی از چهره خودشان منتشر شده بود با تاکید بر «حکومت اسلامی» از این عبارت استفاده کرده بودند: «حکومت اسلامی آن حکومتی است که مردم را به فکر کردن دعوت می کند و هدایت ذهن مردم را بر عهده می گیرد.»
دوره پنجم و ششم، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی
چند ماه پیش از رییس جمهور شدن آیت الله هاشمی رفسنجانی اتفاقات مهمی رخ داد؛ با درگذشت امام خمینی(ره) از سوی مجلس خبرگان آیت الله خامنه ای رهبر ایران شد و با حذف مقام نخست وزیری همه وظایف اجرایی بر عهده رییس جمهور قرار گرفت. در این میان جنگ ایران و عراق هم پایان یافت و مجموعه این شرایط باعث شد که شعارهای آیت الله هاشمی رفسنجانی حول محور «اقتصاد و بازسازی اقتصادی» شکل گیرد. شعار اصلی ایشان، توسعه اقتصادی بود. او می خواست کشاورزی و صنایع را توسعه و بازار را رونق دهد و با همین رویکرد برای بار دوم رئیس جمهور ایران شد. دولت ایشان «سازندگی» لقب گرفت و از این رو به طور رسمی با شعار «سازندگی» قدم به عرصه رقابت های ریاست جمهوری نهاد.
دوره هفتم و هشتم، سیدمحمد خاتمی
سیدمحمد خاتمی با شعار جامعه مدنی، قانون گرایی، توسعه سیاسی و نهادینه کردن آزادی با بیش از ۲۰ میلیون رأی به ریاست جمهوری ایران رسید. موجی از انتظارات سیاسی و فرهنگی در ایران به راه افتاد و جنبشی معروف به دوم خرداد شکل گرفت. خاتمی چهارسال بعد نیز در هشتمین دوره ریاست جمهوری با شعار «فردای بهتر برای ایران اسلامی» با بیش از ۲۱ میلیون رأی انتخاب شد.
دوره نهم و دهم، محمود احمدی نژاد
در ۱۳۸۴ خورشیدی معروف ترین پوسترهای انتخاباتی، پوستر معروف محمود احمدی نژاد بود که با جمله «پول نفت باید سر سفره های مردم دیده شود» در خیابان ها به چشم می خورد. او در پوسترهای زرد رنگ تبلیغاتی خود از شعار هوای تازه و دولت امید استفاده کرده بود. نامزد دولت های نهم و دهم به طور ویژه، بحث عدالت و برابری های اجتماعی را از طریق مواردی همچون «اعطای سهام عدالت و بعدتر اعطای یارانه» به مردم دنبال می کرد و در اظهاراتش تعبیر «دولت اسلامی» را به کار می برد.
وی رسیدگی به «طبقه محروم» را جزء شعارهای انتخابای خود قرار داده بود. احمدی نژاد در انتخابات ۱۳۸۸ خورشیدی با شعار «عدالت و مهرورزی» بار دیگر به ریاست جمهوری ایران برگزیده شد. شعارهای وی در این دوره حول محورهایی چون «عدالت، خودباوری، دین مداری، تحول گرایی، مبارزه با فساد، تمرکزگرایی، مبارزه با رفاه طلبی و تجمل گرایی مدیران، توجه به قشرهای محروم و مستضعف و حاشیه نشینان» و مفاهیمی همچون عدالت، ما می توانیم/ آوردن نفت به سفره های مردم/ پیش به سوی دولت اسلامی متمرکز بود.
دوره یازدهم و دوازدهم، حسن روحانی
در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، شعارهای اقتصادی و بهبود معیشت مردم همچنان در صدر برنامه ها قرار داشت. حجت الاسلام روحانی هدف خود را از ورود به عرصه انتخابات چنین بیان کرد: آمده ام برای پیشرفت بیشتر، همه ما باید دوباره بیاییم برای اسلام اعتدالی، دوباره بیاییم برای اسلام رحمت، دوباره بیاییم برای انقلاب عقلانی و انسانی، در کنار هم بایستیم و ایران را با هم بسازیم.
وی در کارزار انتخاباتی خود، شعار «نجات اقتصاد، احیای اخلاق و تعامل با جهان» را مطرح کرد؛ همچنان که در شعارهای دوره دوم، چهار مقوله «دولت مردم، راستی و درستی، نجات ایران، کار و کرامت» را در رقابت های انتخاباتی به کار می برد.
حسن روحانی در دوازدهمین انتخابات هم برنامه‌های دیگری برای دولت دوازدهم اعلام کرد. «اگر می‌خواهید ایران بازار واردات برای جهان باشد به دیگران رأی بدهید. اگر می‌خواهید مرکز صادرات باشیم، راه اعتدال را برگزینید و به مردم قول می‌دهم که در دولت دوازدهم فقر مطلق در ایران برای همیشه رخت بر بکند.» از جمله سخنان وی در این دوره از رقابت بود.
نظر شما