به گزارش خبرنگار ایرنا، بیست و دومین و آخرین گزارش برجامی وزارت امور خارجه امروز در بیش از ۲۰۰ صفحه در اختیار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس قرار گرفت.
این گزارش روایتی است از هشت سال تلاش دیپلماتیک دیپلماتهای ایرانی که‌آنچه در هشت سال اخیر بر توافق هسته ای گذشته را روایت کرده است.
این گزارش در ۱۴ بند شامل نتایج توافق و اجرای برجام، کوشش صادقانه برای رعایت خطوط قرمز، بدعهدی آمریکا، خروج آمریکا از برجام، اقدامات کم نتیجه اروپا پس از خروج آمریکا، جنگ تمام عیار اقتصادی دولت آمریکا علیه مردم ایران، استفاده از ساز و کار بند ۳۶ برجام برای حل و فصل اختلافات، کاهش تعهدات هسته‌ای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها،صیانت از حقوق ملت ایران، شکست سیاست فشار حداکثری، حزب دموکرات و بازگشت به برجام، مستند سازی ضرورت رفع تحریم ها، مذاکرات وین منطبق با سیاست قطعی نظام و آخر دعوانا تدوین شده است.
کسانی که اخبار مربوط به برجام را در هشت سال اخیر تعقیب و پیگیری کرده اند، در جریان اتفاقات سالهای گذشته هستند نکات عمده و جدید این گزارش بند ۱۳ و ۱۴ این گزارش است. در بند ۱۳ گزارشی از فرایند مذاکرات وین برای احیای برجام و آمده و اینکه دو طرف چه اقداماتی را باید انجام دهند.
در این گزارش با اشاره به شش دور مذاکره سخت و نفس گیر در وین تاکید شده است که گفت و گوها دقیقا منطبق با سیاست قطعی نظام که توسط مقام معظم رهبری در اول فروردین ۱۴۰۰ اعلام شد، بوده است. حضرت‌آیت الله خامنه ای در ابتدای سال جاری و در سخنرانی نوروزی فرمودند که "آمریکایی‌ها باید تمامی تحریمها را لغو کند و ما راستی آزمایی خواهیم کرد و سپس به برجام برمی‌گردیم و این یک سیاست قطعی است."در این راستا وزارت امور خارجه در گزارش خود نتیجه مذاکرات خود در وین را در بند ۱۳ ارائه کرده است. این بند شامل اقداماتی است که آمریکا برای رفع تحریمها انجام دهد و از سوی دیگر اقداماتی که ایران قرار است در برنامه هسته ای خود اعمال کند
بر اساس این گزارش شش دور مذاکره ایران با نمایندگان۱+۴ و مذاکره با آمریکا با واسطه سایر شرکای برجام در چهارچوب همین سیاست قطعی بوده است. بر اساس چارچوبی که تاکنون در مذاکرات وین به دست آمده است در صورت حصول توافق و بازگشت آمریکا به برجام همه تحریم‌هایی که طبق برجام رفع شده بودند مجدداً رفع خواهند شد. علاوه بر این، کلیه تحریم‌های ترامپ که در صورت استمرار عضویت آمریکا در برجام نمی‌توانستند و به بهانه های دیگر رفع شوند، آنها هم رفع می شوند.
پس از خروج یکجانبه دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا از توافق هسته ای، نه تنها تحریم‌های هسته‌ای ایالات متحده از سر گرفته شد بلکه رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده پنج فرمان اجرایی امضا کرد که بر مبنای آن افراد و نهادهای دیگری نیز تحت تحریم قرار گرفتند و همچنین نهادهایی را بر مبنای فرمان‌های اجرایی سالهای دورتر تحت تحریم دوباره قرار داد. تحریم‌هایی که حوزه‌های مختلفی چون بانک و نفت و گاز و پتروشیمی، حوزه کلیدی فلزات، آلومینیوم و مس ایران، تحریم افراد کلیدی حکومتی و دولتی و نهادها را هدف گرفت.
در گزارش برجامی وزارت خارجه به مجلس، به رفع تحریم‌های مالی و بانکی اشاره شده است.تحریم‌های بانکی آمریکا علیه ایران در ۱۱ محور و ۱۲ قانون تحریمی وضع شده است. برای نمونه به جز قانون پاتریوت تحت تحریم‌های قوانین سیسادا، اختیارات دفاع ملی نیز قرار دارند. هر یک از انواع تحریم‌های بانکی همزمان هدف تحریم‌های دولت و کنگره قرار دارد و رفع تحریمها عملا با لغو همه تحریمها امکانپذیر است.
تحریم های مالی و بانکی عامل افزایش رشد تورم، کاهش رشد اقتصادی و ضعیف‌تر شدن واحد پول ملی کشورمان شد و در پس از مدتی عامل افزایش میزان بیکاری منجر شد. این تحریم ها بر واردات دارو و تجهیزات پزشکی نیز تأثیر گذاشت و جان بسیاری از مردم ایران را به خطر انداخت.
در بخش دیگری از این گزارش در مورد رفع تحریم های مربوط به نفت گاز و پتروشیمی آمده است که بر اثر رفع این تحریمها خرید تحصیل فروش حمل و نقل یا بازاریابی نفت و فرآورده های نفتی شامل فراورده های پالایش شده نفتی فرآورده های پتروشیمی یا گاز طبیعی مقدور می شود.
این تحریم ها علیه صنعت انرژی ایران نه تنها ظرفیت تولید نفت و گاز ایران را کاهش داد بلکه باعث شد تا ایران نتواند از پتانسیل های خویش در صنعت پتروشیمی استفاده کند وبتواند نقش مهمی در بازار پتروشیمی بازی کند.
در ادامه این گزارش در مورد رفع تحریم‌های مربوط به بیمه نوشته شده که بر اثر رفع این تحریمها ارائه خدمات مربوط به صدور بیمه نامه بیمه یا بیمه اتکایی در رابطه با فعالیت های سازگار با برجام شامل خدمات مربوط به صدور بیمه نامه، بیمه یا بیمه اتکایی در رابطه با فعالیت‌های بخش انرژی کشتیرانی و کشتی سازی ایران برای شرکت ملی نفت ایران شرکت ملی نفتکش ایران و یا برای کشتی هایی که نفت خام گاز طبیعی گاز طبیعی مایع نفت و فراورده های پتروشیمی از یا به ایران هم می کنند مقدور می‌شود.
بیمه های باربری دربخش کشتیرانی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ اما به دلیل اعمال تحریمها علیه ایران، پوشش بیمه‌های بین‌المللی با مشکلات بسیاری همراه شد. از سوی دیگر درصورت بروز حادثه برای کشتی‌ها، شرکت‌های بیمه‌ای موظف به‌پرداخت هزینه‌های بسیاری هستند که به‌طور معمول از توان شرکت‌های بیمه‌ای داخلی خارج است.
رفع تحریم‌های مربوط به کشتیرانی کشتی سازی و بنادر یکی دیگر از موارد ذکر شده در این گزارش است. بسیاری از کارشناسان پس از اعمال این تحریم ها اعلام کردند که این اقدام تحریمی آمریکا مغایر با قوانین و معاهدات بین المللی دریانوردی است و این کشور حق ندارد مانع از فعالیت کشتی های جمهوری اسلامی شود. در همان زمان دبیرکل سازمان بین‌المللی دریانوردی IMO نسبت به درخواست رسیدگی حقوقی ایران نسبت به تهدیدهای آمریکا خبر داد. اما این وعده محقق نشد.در این گزارش همچنین به رفع تحریم‌های مربوط به بخش خودروسازی و رفع تحریم‌های مربوط به نرم‌افزار و فلزات اشاره شده است.
طی سالهای اخیر یکی از مهمترین انتقادات منتقدان دولت و دستگاه دیپلماسی نابودی صنعت هسته ای بوده است که با تعابیری همچون سیمان گرفتن تاسیسات هسته ای در فضای رسانه ای ترویج شد. با این حال در همین چند ماه اخیر و با اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس مشخص شد که همه این انتقادات بیراه بوده است و ظرفیتها و توانمندیهای صنعت هسته ای با تلاش دانشمندان ایرانی بومی شده و دیپلماتهای کشورمان به خوبی توانسته اند از این دستاوردها محافظت کنند. بر اساس بیست و دومین گزارش برجامی وزارتن امور خارجه، مهمترین اقدامات نظارتی و شفاف ساز، و محدودیت‌های پذیرفته شده در برجام ــ که در صورت توافق در وین مجدداً اجرا خواهند شد ــ شامل موارد زیر است:
** اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و نظارت حساب شده بر تعهدات برجامی؛
** غنی سازی اورانیوم در سطح حداکثر ۳/۶۷ درصد؛
** استفاده از حداکثر ۶۱۰۴ دستگاه سانتریفیوژ ۱-IR؛
** حفظ حداکثر ۳۰۰ کیلو مواد غنی شده، و معاوضه مازاد آن با کیک زرد؛
** تبدیل رآکتور آب سنگین اراک به یک رآکتور نوین ولی بدون خطرات اشاعه‌ای، با حفظ ماهیت آب سنگین آن.
در نتیجه پذیرش این نظارت‌ها و محدودیت‌ها، علاوه بر این که تحریمها رفع و قطعنامه‌های فصل هفتمی شورای امنیت ملل متحد لغو شدند:
** قدرتهای جهانی برنامه هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخته و اعمال حقوق هسته‌ای ملت ایران را در چهارچوب معاهدات بین المللی محترم شمردند؛
** برنامه هسته‌ای ایران که با قلب حقایق و به ناحق به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی معرفی شده بود، به موضوعی برای همکاری بین المللی با سایر کشورها در قالب استانداردهای بین المللی تبدیل گردید؛
** ایران به عنوان یک قدرت دارای فناوری هسته‌ای و برخوردار از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز، از جمله چرخۀ کامل سوخت و غنی‌سازی، توسط سازمان ملل متحد مورد شناسایی قرار گرفت؛
** همۀ تأسیسات و مراکزهسته‌ای و برنامه غنی‌سازی ایران بدون حتی یک روز توقف یا تعلیق به کار خود ادامه داد؛
** کار تحقیق و توسعه بر روی کلیه سانتریفیوژهای کلیدی و پیشرفته ایران از جمله ۴-IR ،۵-IR ،۶-IR و۸-IRادامه یافت؛
** تمامی زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران حفظ شد، هیچ تأسیسات یا تجهیزاتی به شمول حتی یک سانتریفیوژ، از بین نرفت و تمامی ظرفیتها و قابلیت‌ها در جای خود باقی ماند.
به رغم همۀ تبلیغات، در زمان کاهش تعهدات هسته‌ای ایران طی دو سال گذشته به وضوح اثبات گردید که چگونه ظرفیت‌های هسته ای ایران قبل از اعمال محدودیت‌های برجامی بعضاً حتی در کمتر از یک روز با شرایط بهتر و پیشرفته تراحیا و عملیاتی گردید. مقایسه شرایط هسته‌ای کشور در سال ۱۳۹۲ و سال ۱۴۰۰نشان می‌دهد که تمام ظرفیتها به سرعت قابل بازیابی است. لذا در پی یک توافق احتمالی در وین شرایط ذیل دوباره به صورت موقت و حداکثر برای چهار سال دیگر برقرار خواهد شد:
** غنی‌سازی با ۵۰۶۰ سانتریفیوژ ۱-IR ،
** استقرار شش آبشار متشکل از ۱۰۴۴ سانتریفیوژ ۱-IR در فردو به صورت آماده (دو آبشار در حال چرخش)،
** حفظ بیش از هزار سانتریفیوژ ۲m-IR در انبار،
** حفظ صدها سانتریفیوژ پیشرفته ۴-IR و ۶-IR در انبار،
** ادامه تولید سانتریفیوژها و قطعات آنها بر اساس برنامه سازمان انرژی اتمی،
** ادامه ساخت مرکز جدید مونتاژ سانتریفیوژ،
** حفظ ۳۰۰ کیلو مواد غنی شده و معاوضه حدود ۳۵۰۰ کیلوگرم مازاد با کیک زرد،
** ادامه کار تحقیق و توسعه بر روی کلیه سانتریفیوژهای کلیدی و پیشرفته ایران از جمله ۲m-IR ،۴-IR ،۵-IR ، ۶-IR ،۶s-IR ، ۷-IR و۸-IR .
البته کاهش تعهدات هسته‌ای طی دو سال گذشته، رشد قابل توجه فناوری هسته‌ای و دانش غنی سازی کشور را نیز به ویژه در غنی‌سازی در سطوح بالا (۶۰ درصد) به دنبال داشته است،
**ادامه ساخت راکتور نوین آب سنگین اراک با همکاری چین .
بند آخر آخرین گزارش برجامی وزارت امور خارجه چند تجربه و نکته را به عنوان جمع بندی صادقانه و مشورت مشفقانه داده است، نکاتی که در صورت توجه به آن می‌توان مسیر پیش روی کشور را با هزینه کمتری طی کرد.
بر اساس این گزارش برجام حاصل کوششی عاشقانه برای رهانیدن ایران از دام امنیتی‌سازی آمریکا و تحریم‌های ظالمانه، در عین حفظ توان هسته‌ای با رعایت حداکثری خطوط قرمز در شرایطی دشوار بوده است
در این بند با یادآوری اینکه هیچ توافقی برای هیچ یک از طرفین بی نقص نیست، آمده است: لازمه رسیدن به توافق درک این واقعیت است که بدون توجه به حداقل قابل قبولی از نگرانی‌ها و مطالبات همه طرف‌ها، امکان مصالحه وجود ندارد. گرایش حداکثری تنها به مذاکرات فرسایشی و بی‌پایان می‌انجامد؛ که تقریباً در تمامی شرایط ضرر و یا لااقل عدم النفع آن برای کشور و مردم از منافع فرضی رسیدن ــ ناممکن ــ به توافق ایده‌آل کمتر نیست.
طی سالهای اخیر دیپلمات‌ها و مذاکره کنندگان ایرانی تحت شدید ترین فشارها و تخریبها قرار داشتند. طبیعت و ماهیت کار دیپلماتیک هم این طور اقتضا می کرد که این تخریبها و فشارها بی پاسخ بماند. در این گزارش با تاکید بر اینکه رسیدن به توافق نیازمند شهامت و ایثار و آمادگی برای هزینه از آبرو و رجحان بخشیدن منافع ملّی به مصالح شخصی است،آمده است: واقعیت آن است که دستاورد هر جنگی در پشت میز مذاکره نقد می‌شود و ناکامی‌های هر نبردی درمصاف دیپلماتیک تعدیل ــ ونه واژگون ــ می‌شوند.
منافع ملی و مصالح عالی مردم و کشور اقتضا می‌کند که سیاست خارجی صحنۀ دعوای سیاسی و جناحی داخلی نباشد و کارگزاران این حوزه مستظهر به پشتوانه اجماع ملی و همدلی و همراهی عمومی ــ البته همراه با نظارت و نقد مشفقانه ــ باشند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: مخالفان یک سیاست ضمن اظهارنظر و نقد سازنده، نباید اجرای سیاست اتخاذ شده را مختل کنند. اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود و یا شکست کامل ــ که حتماً هیچ یک نبود ــ همگی کوشیده بودیم بیشترین منفعت را از برجام ببریم، چه بسا شرایط به گونه ای دیگر رقم خورده بود. اگر در مورد ضرورت کار متوازن با شرق و غرب به یک اجماع ملی رسیده بودیم و از یکسو با خوش خیالی، دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از خود نرنجانده بودیم، هم دوستانمان سرخورده نمی‌شدند و در دوران سختی رهایمان نمی‌کردند و هم ترامپ برای فشار حداکثری با مانع جدیِ سرمایه دارانِ جهانی مواجه می‌شد.
گذشته چراغ راه آینده است. آخرین گزارش برجامی وزارت امور خارجه با گلایه از رویه هایی که طی سالهای اخیر بر فضای سیاسی کشور حاکم بود،به‌آینده نگاه امیدوارانه ای دارد و بر این باور است که اکنون بهترین زمان برای ایجاد این همدلی و همصدایی است.
بر این اساس موفقیت در مذاکراتِ اخیر وین و شکست نهایی سیاست فشار حداکثری با بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی می‌تواند در فضای جدیدِ سرای سیاست کشور، زمینه را برای بهترین بهره‌برداری از تمامی ظرفیت‌های برجام فراهم نماید برنامه ۲۵ساله با چین، روابط راهبردی با روسیه، سیاست همسایگی و اولویت همسایگان، و استفادۀ حداکثری از تعهدات کشورهای غربی در برجام بستر مناسب برای چنین آینده‌ای است.
نظر شما