درباره علت فرونشست زمین همواره نظریات مختلفی وجود دارد. کارشناسان زمین شناسی درباره علل آن به موضوعاتی نظیر برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، ویژگی های مهندسی رسوبات و حرکت آرام زمین اشاره دارند. در کشور ما مبحث فرونشست یکی از مخاطرات حال حاضر می‌باشد که عمدتا در اثر استفاده بیش از حد از منابع آبی اتفاق افتاده است. مطالعات سازمان زمین شناسی ایران نشان می‌دهد که برخی نقاط اطراف تهران سالیانه ۲۵ سانتی متر فرونشست دارد، اما این فرو نشست در تمام نقاط تهران یکدست نیست. بر اساس همین مطالعات، فرونشست زمین در حاشیه جنوب غرب تهران در ۱۰ سال گذشته تقریبا دو تا سه برابر شده است.در همین راستا تصاویر ماهواره‌ای «موسسه تحقیقاتی اینتل لب» نیز از این پدیده با عنوان بمب ساعتی بی صدا یاد کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است. رییس سازمان نقشه برداری کشور نیز عنوان کرده است که از ۳۱ استان کشور ۲۹ استان در خطر پدیده فرونشست زمین قرار دارند و لازم است مسوولان تصمیمات قاطع در این زمینه بگیرند. نظر به اهمیت این بحث، پژوهشگر ایرنا با سید عبدالرضا سعادت، مدیر کل اداره نقشه برداری زمینی به گفت و گو نشسته است که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:
فرونشست و علل آن
سعادت با اشاره به اثرات فرونشست زمین و علل آن اظهار کرد: پدیده فرونشست موضوع جدیدی نیست بلکه از سال ها پیش مطرح بوده است. سازمان نقشه برداری دهه ۸۰ برای نخستین بار به این موضوع اشاره کرده بود. در رابطه با فرونشست باید گفت، علل مختلفی دارد اما عمده آن به برداشت بیش از حد آب‌های زیرزمینی برمی‌گردد. مطالعات و کارهای مختلف سازمان نقشه بردری و انطباق سازی‌هایی که این سازمان انجام داده، نشان می‌دهد که اکثر جاهایی که فرونشست داریم با برداشت بی رویه آب‌های زیرزمینی مواجه هستیم. بنابراین برداشت بی‌رویه آب از یک سو و از سوی دیگر خشکسالی، کم آبی، ریزش باران و مشکلات مربوط به مدیریت همگی در به وجود آمدن و تشدید پدیده‌هایی مثل فرونشست نقش داشته و دارند. بطوریکه در بعضی شهرها مثل تهران شاهد هستیم که وسعت و در برخی مناطق عمق فرونشست ها در حال افزایش است و از سویی گسترش این پدیده به سمت شهرها و شریان های حیاتی می‌تواند خطرات و آسیب هایی را به همراه داشته باشد.
مرگ آبخوان ها
سعادت درباره مهمترین اثرات و پیامدهای فرونشست گفت: موضوعی که برای فرونشست اتفاق میافتد این است که با مرگ آبخوان ها مواجه هستیم. فرونشست باعث از بین رفتن خاک حاصلخیر می‌شود و مواردی از این نوع مضراتی وارد می‌کند.
وی افزود: مناطقی که فرونشست در آنها اتفاق میافتد، بیشتر نزدیک به شهرها است و این امر ممکن است استحکام سازه‌ها را از بین ببرد؛ به عبارتی سبب می‌شود مقاومت سازه‌ها در برابر زلزله‌ها کاهش پیدا کند. از دیگر پیامدهای فرونشست کاهش شیب زمین به عمق ۵ سانتی متر است که همین امر خطوط ریلی که نیاز به مسیری هموار دارند را با مشکل رو به رو می‌کند. از طرفی از هم گسسته شدن لوله‌های آب و گاز و انفجار ناشی از این گسستگی‌ها خود زمینه ساز مشکلاتی برای جامعه شهری می‌شود.
وی گفت: از طرفی وقتی آبخوان‌ها خشک می‌شوند، کشاورزی هم دچار مشکل می‌شود و مسایل زیست محیطی به وجود می‌آید که این موارد همه به هم وابسته هستند.
راهکار چیست؟
سعادت در خصوص راهکارهای لازم برای کاهش فرونشست ها ، توضیح داد: بحث فرونشست بحث برداشت آب است. باید این مساله مدیریت شود. برگشت به این راحتی امکانپذیر نیست. بنابراین بهترین راه مدیریت و کنترل مصرف آب است.
سعادت گفت: در این زمینه فرهنگ سازی می‌تواند بسیار موثر باشد. مردم باید آگاه شوند که در آینده ممکن است برای نسل آتی مشکلاتی ایجاد شود. هرچند سازمان نقشه برداری هشدارهایی می‌دهد، اما ما باز همچنان می‌بینیم که این مشکل به طور اصولی حل نشده است. هرچند در بحث مدیریت بحران، مسوولین اقداماتی انجام می‌دهند، اما باز به نظر می‌رسد که باید در این باره بیشتر کار شود. اصلاح الگوی کاشت و سایر مواردی از این دست می تواند کمک کند که این روند یعنی فرونشست زمین تا حدودی کاهش پیدا کند.
نظر شما