مسیری که برای حاجی شدن ایرانی‌ها طی شد و به مقصد نرسید

علیرضا رشیدیان رییس سازمان حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا به تشریح این موضوع پرداخت که طی دو سال اخیر که امکان اعزام زائران ایرانی به حج مهیا نبود، سازمان حج و زیارت چه اقداماتی انجام داده است و گفت: مأموریت ذاتی سازمان حج و زیارت ارائه خدمات برای برگزاری حج، عمره و اعزام‌های زیارتی به عتبات عالیات و سوریه است. در این رابطه بخش گسترده اقدامات ما از سوی ۶۰ هزار کارگزاری انجام می‌شود که پرسنل استخدامی دولتی و حاکمیتی نیستند و در دو هزار و ۵۰۰ دفتر زیارتی کارهای زیارتی را ساماندهی می‌کنند.

وی ادامه داد: سازمان حج و زیارت در این دو سال با درک این مسئله که کرونا واقعیتی است که باید آن را پذیرفت و با شناخت آن برای تداوم حیات بشری راهکارهایی را توأم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی دنبال کرد، به صورت مستمر پیگیر مسئله زیارت بوده و با همکاری وزارت بهداشت، هلال احمر و کارشناسان سازمان حج و زیارت پروتکل‌هایی را برای ثبت نام، ساماندهی، اسکان، حمل و نقل و ... زائران فراهم کرد.

تغییر یکباره نظر عربستان در برگزاری حج

رشیدیان با اشاره به اینکه سال گذشته به وزیر حج عربستان اعلام شد آمادگی ارسال این پروتکل‌ها را داریم تا با رعایت آنها بتوانیم حج را برگزار کنیم، گفت: سال گذشته با شرایطی که وجود داشت عربستان اعلام کرد آمادگی ندارد حج را برای زائران سایر کشورها برگزار کند. شاید در آن سال این مطلب پذیرفته شده بود اما امسال که همه دنیا در درمان و واکسیناسیون پیشرفت‌های خوبی داشتند، این انتظار می‌رفت که حج امسال برگزار شود و در مذاکرات اولیه‌ای که بین نمایندگان ایران و عربستان صورت گرفت، این نکته که حج امسال با حضور ۶۰ هزار نفر برگزار می‌شود مطرح شد و حتی در بیانیه‌ وزارت بهداشت و درمان عربستان مطرح شده بود که قرار است حج با ۶۰ هزار نفر برگزار شود که ۱۵ هزار نفر از آنها افراد مقیم عربستان و ۴۵ هزار نفر از کشورهای اسلامی خواهند بود اما در آخرین لحظات عربستان اعلام کرد که با توجه به جهش‌هایی که ویروس کرونا در جهان داشته و مشکلاتی که در واکسیناسیون برخی از کشورهای اسلامی وجود دارد حج امسال برگزار نخواهد شد.

رئیس سازمان حج و زیارت ادامه داد: من از این خبر تعجب کردم و به قائم مقام وزیر حج عربستان که این مطلب را به ما اعلام کرد گفتم که در حالی که اکنون واکسن تولید شده و بسیاری از کشورها واکسیناسیون را انجام داده‌اند و حتی خود عربستان براساس آماری که اعلام کرده نزدیک به ۵۰ درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است و در شرایطی که مسابقات ورزشی فوتبال و المپیک و ... برگزار می‌شود، خیلی جای تعجب دارد که شما نمی‌توانید حج را با آزمایش و قرنطینه و واکسیناسیون برگزار کنید.

وی افزود: با این حال آنها اعلام کردند که ما نمی‌توانیم و حج را امسال هم مانند سال گذشته با حضور حجاجی که در داخل خاک عربستان هستند برگزار می‌کنیم. ما اعلام کردیم با توجه قطع روابط سیاسی و کنسولی ما با عربستان هیچ تبعه ایرانی در عربستان حضور ندارد، سفارت و کنسولگری ما تعطیل است حتی دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان کنفرانس اسلامی که در جده مستقر است هم تعطیل است. دفتر نمایندگی حج و زیارت هم از عید سال گذشته به دلیل بحران کرونا عملاً پرسنل خود را از عربستان بازگرداند و بعد از آن هم امکانی برای استقرار پرسنل دفتر نمایندگی ما به وجود نیامد به همین دلیل هیچ ایرانی مقیم عربستان به صورت قانونی نداریم؛ اگر آنها آماری دارند از ایرانی‌هایی که در آنجا مستقر هستند به ما هم اعلام کنند که چند ایرانی در آنجا هست و قرار است به نمایندگی از ملت ایران در حج امسال حضور داشته باشد که پاسخ این درخواست هم اعلام نشد.

رئیس سازمان حج و زیارت از درخواست دیگر ایران از عربستان سخن گفت و اظهار کرد: از عربستان خواستیم با توجه به اینکه سال گذشته ایرانی‌ها از حج محروم بودند، امسال اجازه داده شود که تعدادی از ایرانی‌ها در حد یک پرواز به نمایندگی از ملت ایران به حج اعزام شوند که آن هم از طریق دفتر نمایندگی عربستان در سازمان ملل به ما اعلام شد که امکان این اقدام هم نیست.

مذاکرات برای راه‌اندازی عمره

وی از پیگیری راه‌اندازی عمره مفرده نیز خبر داد و گفت: در حال حاضر پنج میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در نوبت عمره داریم اما لازمه راه‌اندازی سفرهای عمره راه‌اندازی کنسولگری ایران در عربستان است که بتواند در طول حضور اتباع ایرانی در عربستان از حقوق آنها صیانت کند؛ این مسئله را هم به عربستان اعلام کردیم اما آنها گفتند راه‌اندازی کنسولگری و دفتر نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی در عربستان باید در مذاکرات بین وزارت خارجه دو کشور صورت گیرد که آن پیگیری هم صورت گرفته اما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. البته مذاکرات خوبی در چند ماه اخیر بین نمایندگان دو کشور در کشور ثالث انجام شده که امیدواریم این مسئله هم حل شود که اگر این مسئله حل شود امید برای اعزام‌های سفرهای عمره به وجود می‌آید.

فرایندهای سنتی ارائه خدمات سازمان اصلاح شد

رشیدیان از بازبینی فرایندهای سنتی این سازمان طی فرصت به دست آمده خبر داد و اعلام کرد: فرایندهایی که به صورت سنتی برای ارائه خدمات در این سازمان به وجود آمده بود را بازبینی کردیم تا سرعت و کیفیت خدمات را افزایش، تصدی‌گری سازمان را کاهش داده و از ظرفیت دفاتر زیارتی و کارگزاران استفاده کنیم. در همین راستا ۲۱ کارگروه تشکیل و پس از بررسی کارشناسی اصلاح فرایندهای جاری سازمان حج و زیارت رخ داد که کار بزرگی بود.

وی از انجام امور خیر از سوی کارکنان، کارگزاران، حجاج و زائران طی شیوع کرونا نیز سخن گفت و اظهار کرد: سازمان حج و زیارت ظرفیت بالایی برای انجام امور خیر دارد؛ درس آموخته‌های مکتب حج و اهل بیت تلاش کردند در ایام سختی به کمک مردم بیایند و در بحث ارائه بسته‌های معیشتی به مردم، پخت و توزیع غذا برای خانواده‌هایی که در خانه‌های خود قرنطینه بودند، توزیع ماسک و کپسول اکسیژن (۲۰۰ کپسول اکسیژن خریداری و به مردم خوزستان اهدا شد) و ... ورود کردند.

رشیدیان تصریح کرد: کسی که به زیارت خانه خدا می‌رود اما در بازگشت صفات الهی مثل رحمانیت، رزاق بودن، ستار بودن، غفار بودن و ... را به خود نگیرد، حج به جای نیاورده است. کسی که به زیارت پیامبر(ص) می‌رود اگر اخلاق پیامبر را الگو نگیرد، زیارت حقیقی را انجام نداده است. در دین ما هر کسی به زیارت معصومی می‌رود اگر خصلت‌های آن معصوم را به خود نگیرد در اصل دست خالی بازگشته است. سوغات زیارت بار معنوی و ارزش‌های والای انسانی است که فردی که به زیارت رفته باید آن را با خود همراه بیاورد.

وی اضافه کرد: زیارت یک دوره کوتاه از زندگی انسان‌ها نیست. افراد قبل از اینکه به زیارت بروند باید مهیا شوند و آموزش ببینند و بدانند در زیارت می‌خواهند چه بکنند و در بازگشت هم برای تداوم این آثار باید تلاش کنند. یکی از اقدامات ما برای تحقق این موضوع ایجاد شبکه‌های اجتماعی بین زائران بود، چراکه یکی از دوستی‌های شیرین و پایدار در سفر حج شکل می‌گیرد و ما تلاش کردیم ارزش‌های سفر زیارت را بین زائران تداوم بخشیم.

دیگر فقط یک شرکت کارگزار زیارت نیست

رئیس سازمان حج  وزیارت بخش بعدی سخنان خود را به موضوع عتبات عالیات اختصاص داد و گفت: قبلاً برای ثبت نام عتبات اعلام عمومی می‌کردیم و کارگزاری را یک شرکت انجام می‌داد اما در اصلاح فرایندها این مسئله تغییر کرد و دفاتر زیارتی کار ثبت نام را انجام و بسته‌های زیارتی را به صورت متنوع براساس نیاز افراد ارائه می‌کنند. هدف ما تسهیل امر زیارت است تا هر کسی در هر زمانی که اراده کرد به زیارت برود، به همین دلیل دفاتر زیارتی این امکان را خواهند داشت که بسته‌های متفاوت زیارتی را ارائه کنند.

وی در خصوص تعطیلی عتبات عالیات تشریح کرد: زیارت عتبات از اسفند ۹۸ به خاطر کرونا تعطیل شد که ما دستورالعمل‌هایی را تدوین و برای دولت‌های عراق و سوریه ارسال و تلاش کردیم زیارت را محدود و مدیریت شده و با رعایت دستورالعمل‌ها راه‌اندازی کنیم اما تا مدت‌ها اشکالاتی مطرح می‌شد که این مهم میسر نشد.

رشیدیان اضافه کرد: از طریق وزیر ارشاد نامه‌ای به رئیس جمهور ارسال کردیم، آقای رئیس جمهور نامه را به وزیر بهداشت و وزیر بهداشت نامه را به معاون خود آقای رئیسی ارجاع دادند و در نهایت به ما اعلام شد با یکسری شروط می‌توانید اعزام‌های هوایی داشته باشید.

تلاش برای اعزام هزار نفر به عرفه کربلا محقق نشد

وی اظهار کرد: تلاش کردیم اعزام محدود در حد هزار نفر را برای عرفه امسال داشته باشیم که برای مذاکرات این اعزام معاون عتبات سازمان به عراق رفت و با همکاری سفیر ایران در عراق با وزیر سیاحه(گردشگری) عراق ملاقاتی انجام داد اما به ما اعلام شد با توجه به شرایط عراق حداقل برای عرفه امکان اعزام زائر ایرانی نیست اما امیدواریم برای بعد از عرفه بتوانیم پیگیری کنیم و با رعایت شروط وزارت بهداشت اعزام هوایی داشته باشیم.

رئیس سازمان حج و زیارت در خصوص پیگیری حقوق خانواده شهدای مسجد الحرام و منا نیز گفت: یاد و خاطره شهدای مکه و منا هرگز نباید فراموش شود. ما برای انقلاب و جنگ تحمیلی کم شهید ندادیم اما زائران بیت‌الله الحرام هیچ کدام برای جهاد نرفته بودند ولی همه آنها به بیت امن الهی برای انجام فریضه حج رفتند به همین دلیل مظلومیت خاصی دارند و برای همین هم مقام معظم رهبری تأکید داشتند که نباید این شهدا فراموش شوند. ما نیز برای این مهم تلاش کردیم و دوم مهر ماه در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان شهدای منا ثبت شده است و در نام‌گذاری خیابان‌ها و نصب نمادهای این شهدا نیز تلاش شده یاد و خاطره آنها زنده نگه داشته شود.

وی در خصوص پیگیری حقوقی این مسئله گفت: شهدایی که در واقعه سقوط جرثقیل شهید شدند با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته و دادگاهی که در عربستان برای شرکت مجری جرثقیل‌ها برگزار شد، دولت عربستان از طریق نمایندگی این کشور در سازمان ملل چک‌هایی را به خانواده شهدا و آسیب‌دیدگان این اتفاق ارسال کرد که به دلیل تحریم‌های بانکی امکان نقد کردن این چک‌ها نبود که پس از تلاش‌های زیاد از طریق کشور ثالث توانستیم این چک‌ها را نقد کنیم.

وی ادامه داد: در مورد پیگیری حقوق شهدای منا هم مدیران قبل از من و هم من تلاش زیادی کردیم و در تمامی مذاکرات حج یکی از بندهای رسمی که در تفاهم نامه آمده پیگیری حقوق شهدای مناست و طرف عربستانی هم هر بار اعلام کرده کمیته حقیقت‌یاب در حال بررسی اسناد است و هنوز نتیجه را اعلام نکرده است، ما و حوزه نمایندگی ولی فقیه اسناد را تهیه و به عربستان ارسال کردیم و شقوق شرعی و حقوقی این مسئله را نیز اراده کردیم اما عربستان هنوز نتیجه کمیته حقیقت‌یاب را اعلام نکرده است. البته پیگیری قانونی این مسئله باید از سوی وزارت امور خارجه انجام شود اما به دلیل قطع رابطه سیاسی سازمان حج و زیارت پیگیر این موضوع بوده است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا همچنان پول زائرانی که سال ۹۹ برای حج تمتع ثبت‌نام کردند، در بانک مرکزی به صورت ارزی ذخیره مانده است؟ گفت: از ۷۴ هزار نفر ثبت‌نامی، دو هزار نفر پول خود را پس گرفتند و بقیه این پول را به صورت ذخیره نگه داشته‌اند و این ذخیره ارزی در بانک مرکزی حفظ شده است تا هر زمان که حج برگزار شود از این پول استفاده کنند.