مردم شهرستان بافق مانند پیشینیان خودکه همواره ولایتمدار و عاشق امام حسین و یاران با وفایش به ویژه حضرت باب الحوایج ابوالفضل العباس بودند، شهر را در عزای مولای خویش سیاه پوش کرده و زیارت عاشورا و روضه ها برگزار می کنند، این یک فرهنگِ چند صد ساله است.
آیین ویژه سیزدهم محرم در شهرستان بافق
آیین عزاداری ویژه سیزدهم محرم در شهر بافق با نخل برداری و در روستاهای بخش مرکزی همراه با جوش دوره برگزارمی‌شود، جوشِ دوره قدیمی‌ترین سبک عزاداری مردم بافق و روستاهای سبزدشت این شهرستان است، جلوه‌هایی از ارادت و محبت مردم این منطقه به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) که همزمان با رویداد تاریخی هنگام دفن شهدای کربلا نمود پیدا می‌کند.
در آیین جوش دوره عزاداران به دو دسته تقسیم و دور عَلمی که وسط محل عزاداری نصب شده می‌چرخند و یک نفر نوحه سرایی می‌کند و بقیه در حالی که بیت اول نوحه خوان را جواب می‌دهند و به سینه می‌زنند و یک پا را جلو و یکی به عقب مانند رژه سربازان به زمین می‌کوبند و فلسفه این آیین را چنین عنوان می کنند که زنان طایفه بنی اسد وقتی با پای پیاده برای دفن شهدا به کربلا رسیدند آنقدر آفتاب داغ به زمین و ریگ‌های آن سرزمین تابیده بود که مجبور بودند یک پا را زمین و دیگری را بالا بگیرند و چنین حرکت کنند، سبک عزاداری جوش دوره یادآور روز دفن امام و یاران با وفای آن حضرت در کربلاست.
در این آیین عزاداران بعضی مواقع به دو دسته تقسیم می‌شوند و یک مصرع از ابیات زیر را یکدسته و مصرع دوم را در جواب دسته دوم باصدای بلند اجرا می‌کند.
آفتاب داغ کربلا تابیده بر امام ما.
این علم از کیست که بی صاحب است؟ این علم از ماه بنی هاشم است.
غریب یا حسینم شهید شدحسینم یا مظلوم حسینم یا عطشان حسینم
حسین جان کفنت کو سر بی بدنت کو؟
این بیت ها و ده‌ها بیت محزون دیگر در جوش دوره فریاد زده می‌شود و زنان و سالخوردگان در این مراسم در غریبی و رثای سید و سالار شهیدان و مصایب حضرت زینب کبری(س) اشک ماتم می‌ریزند.
یکی از عزارادان کهنسال بافق به گزارشگر ایرنا گفت: مهمترین سبک عزاداری مردم بافق در قدیم، جوش دوره بوده که این سنت هم اینک در روستاهای این شهرستان بیشتر رواج دارد و با سوز و گداز همزمان با روز سیزده محرم و خاکسپاری پیکر مطهر امام و یارانش که در روز عاشورا قطعه قطعه شده اند، برگزار می شود .
اکبر رحمانی افزود: با پدربزرگم آنگاه که پنج ساله بودم در آیین جوش زنی سیزده محرم شرکت می‌کردم و بعدها نوحه‌ها را پیش خود زمزمه می‌کردم و خیلی علاقه داشتم نوحه خوان دسته عزاداری جوش دوره بشوم که نشد ولی هنوز با این سن و سال در صف جوش دوره دفن شهدای کربلا حضور دارم.
نخل‌برداری متفاوت در بافق
معاون پیشین فرماندار و نویسنده کتاب فرهنگ بافق با متفاوت خواندن نخل‌برداری دربافق از سایر مناطق استان یزد، انجام این مراسم را عمدتا در سه روز بعد از عاشورا مصادف با سیزدهم محرم بیان کرد.
محمدعلی طالعی در گفت‌وگو با گزارشگر ایرنا اظهار کرد: یکی از رسوم و آیین‌های مردم بافق در ایام سوگواری ماه محرم، نخل‌برداری است که در دیگر شهرهای استان از جمله تفت نیز برگزار می‌شود ولی یک تفاوت عمده با آنها دارد این آیین در دیگر شهرها استان یزد،در ظهر عاشورا برگزار می‌شود ولی در بافق، سه روز بعد از عاشورا یعنی روز سیزدهم محرم انجام می‌گیرد.
وی با بیان این که هم اکنون مراسم نخل‌برداری در چهار منطقه از شهر انجام می شود، تصریح کرد: نخل در باورهای مردمی نمادی از تابوت امام‌حسین(ع) است، ودر آستان مقدس امام‌زاده عبدالله(ع) در هنگام غروب و قبل از نماز مغرب و عشاء روز سیزدهم محرم یعنی ساعاتی که براساس روایات تاریخی پیکر حضرت اباعبدالله(ع) دفن شده است، نخل برداشته می‌شود ولی در سه منطقه دیگر شهر نیز این مراسم بعد از نماز مغرب و عشا انجام می‌شود.
طالعی خاطرنشان کرد: معمولاً لحظاتی قبل از نخل‌برداری، آنهایی که نذر و نیتی در طول سال داشته‌اند، نذرشان را ادا می‌کنند که این کار با توزیع نقل، نخود و کشمش یا قربانی گوسفند در مقابل نخل انجام می‌شود و سپس جوانان شهر به زیر نخل می روند و آن را در حرکتی هماهنگ از زمین بلند و به روی دستان خود در محل حمل می‌کنند.
این نویسنده یادآور شد: کنگره‌های دور نخل که معمولاً ۷۲ عدد و به تعداد شهدای کربلاست و به صورت سرو و مخروطی شکل هستند، بیانگر جاودانگی حیات شهداست چرا که درخت سرو نماد آزادگی شناخته می‌شود و استفاده از نخل نیز کنایه‌ای از تنها وسیله برای تشییع شهدای صحرای کربلا مورد استفاده قرار می گیرد.
طالعی هم‌چنین گفت: نخل به تعداد فرزندان حضرت علی(ع) که در کربلا شهید شدند، روی چهار پایه می‌ایستد، به تعداد شهدای بنی‌هاشم در کربلا بر ۸ ستون استوار است و بسیاری از معانی و نمادهای دیگر نیز در ساخت آن رعایت شده است.
وی هم‌چنین در خصوص رعایت نمادها در تزیین نخل افزود: نخل را با پارچه ترمه که دارای طرح‌هایی از سرو خمیده است، مزین می‌کنند، چرا که قد همچون سرو شهدای کربلا به ویژه عقیله بنی هاشم حضرت زینب (س) نیز به خاطر ظلم بنی‌امیه خمیده شده است.
طالعی در ادامه آیینه تعبیه شده بر سازه نخل را نماد زندگی و زنده بودن و شفافیت خواند و گفت: جلوی نخل به تعداد سرهای بریده در واقعه کربلا، ۱۸ آیینه می‌گذارند یعنی شهدای کربلا زنده‌اند و زندگی جدیدی را شروع کردند و نکته دیگر این که برای بستن و آذین بندی نخل نیز از افراد معتقد و مذهبی دعوت می‌شود و معمولاً نیز این افتخار در خانواده‌ها به صورت آبا و اجدادی و در بین نسل‌های بعدی نیز باقی می‌ماند.
وی یکی از رسوم منحصر بفرد دیگر مردم بافق در عزاداری محرم علاوه بر نخل برداری در ۱۳ محرم را مربوط به قبل از آیین نخل‌برداری ذکر کرد، به نحوی که در ابتدا علم وسط یا کنار حسینیه که پارچه‌هایی به آنها آویزان است را برمی‌دارند و سپس نخل‌برداری آغاز می‌شود.
نویسنده کتاب تاریخ و آدراب و رسوم بافق گفت: عَلم‌ها معمولاً در انواع مختلفی شامل علم و کُتَل و پرچم هستند ولی علمی که در حسینیه‌ها گذاشته می‌شود و روز نخل‌برداری برداشته می‌شود، دایره‌وار، سه طبقه و دارای دو یا سه طوق آهنی است که به آنها پارچه‌ها آویزان شده است.
به گفته‌ی طالعی برخی می‌گویند این پارچه‌ها اصطلاحاً لباس اهدا شده حضرت جبرئیل به امام‌حسین(ع) است چرا که دشمن در روز عاشورا بدن امام‌حسین(ع) را عریان و خیمه‌ها را غارت کرد و هم‌چنین علت این که قبل از نخل‌برداری، علم‌ها را بر می‌دارند، ناشی از احترام شیعیان به حضرت‌ابوالفضل(ع) علمدار کربلا و شهادت ایشان قبل از امام‌حسین(ع) است.
یک فرهنگی بافقی در خصوص آیین های محرم گفت: کشور ماه هاست در بحران سخت کرونا به سر می برد و هر روز صدها نفر به جمع قربانیان آن افزوده می شوند، خانواده های زیادی در این یک سال و اندی عزادار عزیزانخود شده اند.
علی محمد تفکری ادامه داد: در این روزها شاهد اجتماعات مردمی با حداقل رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی بودیم و باید مراقب باشیم در نخل برداری ۱۳ محرم نکات بهداشتی که حق الناس است، رعایت شود.
۸۰ هیات مذهبی در شهرستان بافق وجود دارد که ۱۲ هیات در روستاها و بقیه در شهر بافق فعالیت می‌کنند .
مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد و این شهرستان دارای یک بخش مرکزی، سه دهستان (مبارکه، کوشک و سبزدشت) و یکصد روستا وآبادی است.
نظر شما