امنیت درون زا و مشارکت منطقه‌ای؛ راهکار عبور از بحران‌ها

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، تامین امنیت بومی و درون زا یکی از اولویت‌های اصلی جمهوری اسلامی در منطقه است. خاورمیانه یکی از مناطقی است که رویکردهای امنیتی در آن همواره از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و نظریات و دیدگاه‌های رقیب در این زمینه مطرح بوده است. در یک نگاه کلی ایجاد امنیت منطقه ای مستلزم ساختاری مشارکت جویانه بر پایه اعتمادسازی است. استراتژی جمهوری اسلامی برای دستیابی به امنیت در چارچوب تعامل سازنده با کشورهای منطقه بوده که دستیابی به این مهم مستلزم تهدیدزدایی و غیرامنیتی کردن نگاه به منطقه است.

مقامات ایران همواره بر این موضوع که امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه تامین شود، تاکید کرده اند. در همین زمینه آیت الله سید ابراهیم رییسی رییس جمهوری با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران همانگونه که گفت و گو بین کشورهای منطقه برای حل و فصل مسائل فیمابین و بهبود روابط را امنیت ساز و ثبات ساز می‌داند، دخالت بیگانگان در امور منطقه را نیز تنش‌زا و تهدیدزا می‌داند، بر همکاری و هم‌افزایی کشورهای منطقه بدون دخالت بیگانگان را شرط لازم برای پایداری امنیت منطقه و نیز برقرای آرامش در کشورهای منطقه و تامین رفاه برای ملت‌های منطقه تاکید کرده است.

امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که نخستین سفر منطقه ای خود را در کسوت وزیر امور خارجه به عراق و سوریه برگزار کرده است، در کنفرانس منطقه‌ای حمایت از عراق بر این رویکرد تاکید کرد. وی نشست عراق را موید تلاش‌های جمهوری عراق در ایجاد زمینه‌های همکاری و تعامل میان کشورهای منطقه عنوان کرد و ضمن حمایت از ثبات، امنیت، استقلال، تمامیت ارضی، عزت، اقتدار و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی عراق، آمادگی تهران را برای توسعه همکاری‌های دو جانبه و منطقه‌ای اعلام کرد.

رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان ظهور داعش را از جمله مهمترین مخاطرات سالهای اخیر دانست که منطقه با آن روبرو شد و خسارات جبران ناپذیری را نیز بر جای گذاشت و گفت: متاسفانه کشور عراق از ظهور گروه‌های تروریستی بسیار آسیب دید.

به گفته این دیپلمات عالیرتبه کشورمان، اگر اراده مردمی عراق، حمایت مرجعیت عالیقدر و همگرایی آحاد جامعه و اقشار مختلف عراقی نبود، مشخص نبود چه وضعیتی برای عراق و کشورهای منطقه پیش می‌آمد و تا چه عمقی از منطقه و جهان از تهدید مستقیم جریان‌های تروریستی در خطر قرار می‌گرفت.

وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه سرنوشت دولت و ملت‌های این منطقه بنا به علقه‌های مشترک دینی، فرهنگی، سنتی، تاریخی و جغرافیایی به یکدیگر پیوند خورده است، ‌یادآورشد: جمهوری اسلامی ایران همواره بر تحقق صلح از طریق گفت‌وگو و مذاکره درون منطقه‌ای تاکید داشته و امیدوار است کشورهای منطقه‌ای به این باور مشترک دست یابند که امنیت جز از طریق اعتماد متقابل کشورهای منطقه به یکدیگر، تکیه بر توانمندی‌های ملی، تقویت ارتباطات و حسن همجواری میان کشورهای منطقه و عدم مداخله کشورهای بیگانه محقق نخواهد شد. این باور مشترک می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در منطقه باشد و در سایه امنیت مشترک و پایدار و با بهره‌گیری از ثروت‌های خدادادی، زمینه‌های رشد و توسعه همه‌جانبه کشورهای منطقه را تضمین نماید.

بر اساس اظهارات امیرعبداللهیان منطقه خاورمیانه همه شاخص‌های دینی، فرهنگی، تمدنی و ظرفیت‌های مادی و معنوی را برای همکاری و همگرایی منطقه‌ای را دارد. اما به دلیل مداخلات بیگانگان و سیطره تفکرات امنیت محور، دچار مشکلات متعددی از جمله جنگ، بی‌ثباتی و ناامنی شده است. آنچه که امروزه بیش از پیش به آن نیازمندیم، امنیت پایدار منطقه‌ای با مشارکت کشورهای منطقه است که تحقق آن در گرو صرف منابع اقتصادی برای تحقق ائتلاف برای صلح و توسعه است.

روز گذشته کنفرانس بغداد با عنوان «کنفرانس همکاری و شراکت بغداد» با حضور سران و مقامات کشورهای مختلف از جمله فرانسه، ایران، ترکیه، عربستان، مصر، اردن، امارات، قطر، کویت و برخی از نهادهای بین المللی و منطقه ای برگزار شد.

 در مقابل راهبرد تامین امنیت بومی و درون زای تهران، برخی از کشورهای منطقه به دنبال تامین امنیت با کمک عوامل بیرونی هستند و تلاش می‌کنند با منابع مالی و دلارهای نفتی از ظرفیت‌های قدرت‌های فرامنطقه ای برای تامین امنیت خود استفاده کنند. این در حالی است که قدرتهای فرامنطقه ای عملا امنیت و توسعه این کشورها را گروگان میگیرند و امنیت این کشورها عملا تابع و وابسته به  خواسته های این قدرتهاست. فارغ از اینکه چه عواملی باعث رویکرد برون گرایانه به مقوله تامین امنیت از سوی این کشورها شده است، نتایج و پیامدهای منفی و مخرب آن بر منطقه آشکار است. نزدیکترین نمونه آن رها کردن کشور و مردم افغانستان در هفته های اخیر است. اظهارات مقامات آمریکا نشان داد که این کشورها صرفا به منافع خود نگاه می کنند و حتی ادعاهای حقوق بشری، مقابله با تروریسم هم باید در همین چهارچوب مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد.

واقعیت این است که بیگانگان و در راس آنها آمریکا به‌عنوان بازیگرانی مداخله‌گر در مجموعه امنیتی منطقه محسوب می‌شوند که مانع از توسعه همکاری‌های منطقه‌ای شده و سیاست‌های آنها به تشدید رقابت‌ها و خصومت‌ها منجر شده است. با توجه به موانع درون منطقه‌ای و برون منطقه‌ای ایجاد امنیت پایدار در منطقه، الگوی امنیتی مشارکتی و همکاری‌جویانه و بهترین سازوکارهای برای بهبود شرایط منطقه است.