آب‌های ژرف و آب شیرین‌کن‌ها راهکارهای کوتاه مدت برای خشکسالی ایران

به گزارش روز سه شنبه ایرنا، کامبیز مهدی‌زاده تجربه موفق دنیا در استفاده از آب‌های ژرف را مورد اشاره قرار داد و با بیان این‌که آب‌های ژرف می‌توانند امید کشور برای حل معضل کم‌آبی باشند، اظهار کرد: چند سالی است که معاونت علمی و فناوری پیش‌قراول توجه به این حوزه بکر در کشور شده و با اقتدار و باور به کار خود ادامه می‌دهد.

بر اساس گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، مدیر طرح توسعه نوآوری­ ها و فناوری­ های حوزه معدن و صنایع معدنی ادامه داد: بر اساس نتایج حاصل از مطالعات زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی و تفسیر داده‌های بدست آمده، اولین نقطه برای حفر چاه دسترسی به آب ژرف در دشت سیستان انتخاب شد آن هم در مکانی که اطلاعات زمین‌شناسی زیادی درباره آن وجود نداشت.

وی با اشاره به حفر چاه اکتشافی سیستان یک با ژرفای ۳ هزار متر و خروج آب با فشار زیاد و دمای ۸۷ درجه سانتی‌گراد، عنوان کرد: نخستین گام موفق در مطالعات نوین  آب ژرف در کشور، توسط این معاونت برداشته شد.

مهدی زاده اضافه کرد: در دومین گام، در اواخر سال ۱۳۹۸ چاه سیستان ۲ حفر شد که  نتایج  حاصل از آن چشم انداز امید وار کننده­ای برای منطقه ترسیم کرد.

از آب ژرف چه می‌دانیم

آب‌های ژرف در لایه‌های سنگی عمیق قرار دارند. آب حاصل از ذوب برف‌ها در قله کوه ها که عمدتاً در فواصل خیلی زیاد از مخازن این آبها واقع شده‌اند با حجم زیاد و سرعت کم از طریق شکستگی‌ها به درون زمین نفوذ کرده و به مخازن آب ژرف می رسند.

مدیر طرح توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های زمین‌شناسی با اشاره به حجم بسیار زیاد و کیفیت مناسب آب در مخازن آب ژرف گفت: این مخزن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و در برخی از کشورها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.

مهدی زاده ادامه داد:به‌عنوان نمونه یکی از بزرگترین منابع آب ژرف در استرالیا وجود دارد که بخش اعظم آب مورد نیاز این کشور را تأمین می‌کند.

وی افزود: زمین‌شناسان استرالیا این منبع آب ژرف را که گستره آن حدود یک چهارم مساحت استرالیا را در بر گرفته و در منطقه‌ای مابین کیپ یورک در شمال شرقی استالیا، دابو در جنوب شرق و کوبرپدی در بخش مرکزی استرالیا قرار دارد، شناسایی کرده‌اند.

به گفته مدیر طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه معدن و صنایع معدنی می گوید:در این منطقه، عمیق‌ترین و بزرگترین حوضه آرتزین جهان به وسعت یک میلیون و هفتصد هزار کیلومتر مربع قرار دارد.

وی افزود:عمق این حوضه حدود ۳ هزار متر بوده و دمای آب خروجی از آن بین ۳۰ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد تغییر می‌کند. دانشمندان حجم ذخیره این آبخوان را  حدود ۶۴ هزار و ۹۰۰ میلیون مگا لیتر تخمین زده‌اند است. امروزه آب‌های ژرف گب (GAB: Great Artesian Basin) منبع اصلی تامین کننده آب شرب در استرالیا محسوب می شود.

مهدی زاده در ادامه، کشور لیبی را نمونه‌ای دیگر از کشورهای توسعه دهنده فناوری آب‌های ژرف نام برد و گفت: لیبی یکی از کم‌بارش‌ترین و خشکترین مناطق جهان است. حتی مکان‌هایی در آن وجود دارد که دهه ­های متوالی رنگ یک قطره باران را به خود ندیده‌اند.

مشاور عالی معاون علمی و فناوری رییس جمهوری همچنین خاطرنشان کرد: در آگوست سال ۱۹۸۴ عملیات ساخت بزرگترین سیستم آب‌رسانی دنیا جهت انتقال آب ژرف کشف شده در بخش مرکزی لیبی آغاز شد.

وی ادامه داد: بیش از ۳۰ میلیارد دلار در این پروژه هزینه شده که مشکل کم آبی لیبی را حل کند. اما در جولای سال ۲۰۱۱ با سقوط قذافی، ناتو شبکه لوله‌های این رودخانه عظیم دست ساز بشر را بمباران کرد و با این حمله ۷۰ درصد جمعیتی که برای زندگی و کشاورزی به این آب وابسته بودند، از آن محروم شدند.

مهدی زاده همچنین با بیان اینکه، سفره آب زیرزمینی اوگالالا که به آبخوان دشت‌های مرتفع هم ­معروف است به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع آب زیرزمینی و کم‌عمق آمریکا را تشکیل می‌دهد، افزود:گستره این آبخوان بزرگ بالغ بر ۴۵ میلیون هکتار بوده و در زیر بخش‌های وسیعی از ۸ ایالت آمریکا از داکوتای جنوبی تا تگزاس) قرار گرفته است.

وجود منابع عظیم آب ژرف زیر کویر لوت

مشاور معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری در ادامه به وجود منابع عظیم آب ژرف در زیر کویر لوت بر اساس مطالعات طرح توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های زمین‌شناسی معاونت علمی و فناوری گفت: می توان در آینده نه چندان دور از این منابع آبی عظیم ژرف بهره‌مند شد.

مهدی زاده ادامه داد: این آبها می توانند در بعضی نقاط شور و در بعضی نقاط  قابل شرب بوده و منبع پایان ناپذیری از  آب را در دل کویر فراهم کنند.

مدیر طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه معدن و صنایع معدنی درعین حال بیان کرد: البته این بدین معنی نیست که مدیریت منابع آب را فراموش کنیم.

وی  اهمیت اصلاح رویکردها را مورد تاکید قرار داد و گفت:در دهه‌های اخیر حفر بی‌رویه چاه‌ها و احداث کارخانه‌های ذوب آهن و صنایعی که به مصرف آب زیاد نیازمند هستند، بدون انجام مطالعات زمین‌شناسی و زیست محیطی مشکلات آبی زیادی را برای کشور ایجاد کرده است.

وی افزود: ما نبایستی چاه جدید حفر کنیم و همچنان بر کشاورزی سنتی تکیه کنیم بلکه باید الگوهای جدیدی را در رأس برنامه‌های خود قرار دهیم.

به گفته وی، صنایع بایستی در مناطق نزدیک به آب ایجاد شوند، نه در استان هایی که دست به گریبان مشکل کم‌آبی هستند.

استفاده از ابزار فناوری و نوآوری برای توسعه کشاورزی

 مدیر طرح توسعه نوآوری­ ها و فناوری­ های حوزه معدن و صنایع معدنی با تاکید بر این که با استفاده از فناوری می‌توان ضمن حل مشکل کم‌آبی، کشاورزی را توسعه بخشید، ادامه داد: خشکسالی و تغییر اقلیم به یک معنا نبوده و خشکسالی لزوماً محصول تغییر اقلیم نیست.

مهدی زاده افزود:این نوع نگاه که این دو را یکی فرض کنیم نشان‌دهنده عدم توجه به مبانی علمی است. کشور در وضعیت خشکسالی است. اما این بدین معنی نیست که کشاورزی نکنیم، باید کشاورزان را با ابزار فناوری و نوآوری توانمند کرد.

ضرورت توجه به ترویج و فرهنگ‌سازی به حوزه آب

مهدی‌زاده با بیان این‌که آگاه‌سازی جامعه و توجه به فرهنگ‌سازی در حوزه آب باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، ادامه داد:عدم فرهنگ‌سازی، حذف برنامه‌های آموزشی و سرگرمی در حوزه آب و محیط زیست و عدم ترویج، الگوی صحیح مصرف، فراموش شده است.

وی با تاکید بر این‌که ضمن تعریف صحیح مسأله‌ها می‌باید زبان مشترک میان وزارتخانه‌ها ایجاد کرد، افزود:آب همیشه می‌تواند عنصر مناقشه در آینده نه چندان دور یا ابزار و سلاحی برای تهدید کشور باشد.

مدیر طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه معدن و صنایع معدنی گفت: خشکسالی می‌تواند بحران اجتماعی در کشور ایجاد کند. خشک شدن و کم‌آبی دریاچه ها و تالاب های ایران عمدتاً محصول اثر انسانی است.