اموات بی سرپناه

گزارش میدانی خبرنگار ایرنا از گورستان متروکه امامزاده سیدعباس(ع) بجنورد حاکیست: گورستان یاد شده که در بخش جنوبی تپه امامزاده واقع شده دارای قبوری قدیمی با دست نوشته های سنگی که هر کدام یادگارهایی بر پیکر تاریخ است و انسان ها را به اعماق دوران گذشته می برند و با قدم زدن در این قبور ناخودآگاه لحظه ای از این جهان غافل می شوی و از اینکه در مکانی به قدمت تاریخ گام بر می‌داری به مرگ و آخرت می اندیشی.

این گورستان این روزها حال ناخوشی دارد و گذر از این مکان هر چند که اذهان را از چهار تاقی دنیا دور می کند، اما با صحنه های دلخراشی در این مکان قدیمی مواجه می شوی که ترس و واهمه تمامی وجود آدم را فرا می گیرد؛ در این گورستان قبور شکاف برداشته و با بارش نزولات جوی تونل هایی عمیق در قبور ایجاد کرده که صحنه هایی ترسناک را خلق می کند و از این ترسناک‌تر وجود استخوان هایی که در بیرون از قبور دیده می شود و تعداد استخوان ها در تمامی محدوده و قبور آوار شده نمایان و کاملا بیانگر این است که توسط حیوانات وحشی از داخل قبور به بیرون کشیده شده است.

اگرچه قبر در آموزه های دینی مسلمانان به خانه ابدی تعریف شده و در احکام دینی در خصوص لزوم رعایت حرمت اموات توصیه های جدی شده؛ ولی نبود امکانات زیربنایی مثل آب، برق و حصار دیوارکشی سالهاست که موجب شده این گورستان، متروکه باقی بماند و محروم از رسیدگی به این مردگان که دستشان از دنیا کوتاه است.

نکته قابل تامل این است که این گورستان متروکه از یک طرف در فاصله حدود ۱۰ متری شهرک مسکونی دانشگاه آزاد و بدون هیچگونه حصاری واقع شده و کودکان ساکن در این واحدهای مسکونی روز خود را در محدوده این گورستان سپری می کنند و فارغ از خطرات بهداشتی و روانی می تواند باعث سقوط این کودکان در داخل شکاف قبور شود.

این گورستان متروکه در بالای تپه ای مشرف به شهر بجنورد قرار دارد و هر رهگذری که از این شهر می گذرد متوجه بارگاهی با گنبد فیروزه ای رنگی در بالای تپه ای و بخش جنوبی بجنورد می شود.

این بقعه، مدفن امامزاده سلطان سید عباس(ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) و به تپه معصوم زاده مشهور است که در دوره حکومت عباسی از مدینه وارد خراسان شده و در اواخر سده دوم هجری وفات یافته است.

محوطه معصوم زاده به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می شود که بارگاه امامزاده سیدعباس در بخش جنوبی واقع شده و محل دفن اموات شهروندان بجنوردی است و این بخش دارای قبور ساماندهی شده و حصاری دیوارکشی و مزین به آیات قرآن است و از تمامی امکانات لازم برخوردار است.

بارگاه شهدای دفاع مقدس نیز طراوت خاصی به بخش شمالی این تپه داده است که با چراغانی شدن قبور، پنجشنبه هایی نورانی را در بالای این تپه خلق کرده است و نظر هر رهگذری را جلب می کند.

اما بخش جنوبی این تپه دارای قبور قدیمی که به گورستان متروکه معروف است و از سال ۱۳۸۴ تاکنون در این مکان هیچ گونه دفنی انجام نشده است و حال این بخش جنوبی به مکانی ناامن و متروکه و با مشتی از استخوان در اطراف تونل های قبور وجود دارد.

اوقاف: استخوان ها مربوط به رمال هاست

رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بجنورد در مورد شرایط ناگوار گورستان متروکه بجنورد به خبرنگار ایرنا گفت: اداره کل اوقاف خراسان شمالی متولی گورستان ضلع جنوبی امامزاده سیدعباس بجنورد است و از سال ۱۳۸۴ تاکنون هیچگونه دفنی در این مکان انجام نشده است.

محمدرضا درتومی با تایید استخوان های موجود در فضای بیرونی این گورستان تصریح کرد: بیشتر این استخوان ها مربوط به سنتی مذهبی به نام «عقیقه» است که مردم بعد از قربانی کردن گوسفند استخوانها را در این مکان دفن می کنند و اکنون دستور لازم برای پاکسازی این گورستان از استخوان صادر شده است و تا پایان هفته جاری پاکسازی می شود.

عقیقه یکی از مستحبات موکد است که برای کودک تازه به دنیا آمده انجام می شود و مسلمانان گاو، گوسفند، بز و شتر را قربانی می کنند و استخوان ها را در مکانی مناسب دفن می کنند.

وی در پاسخ این سوال که بیشتر این استخوان ها در ورودی تونل های ایجاد شده از قبور مشاهده می شود، افزود: این استخوان ها مربوط به سنت  عقیقه است که توسط شهروندان در این مکان دفن می شود و توسط حیوانات بیرون آورده می شود.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بجنورد یادآور شد: برخی از قبور نیز توسط رمال ها و دعانویسان جهت افعال مدنظرشان کنده می شود و این موارد در مجموع صحنه های ترساناکی را در این گورستان خلق کرده است.

درتومی عنوان کرد: در طرح جامع ساماندهی امامزاده سیدعباس بجنورد بناست تا این گورستان به صحن بزرگ چند منظوره ای برای تجمعات عمومی تبدیل شود و این طرح با اتمام مدت زمان شرعی قبور  اجرا می شود.

 تاکنون بر اساس یافته‌های انجام شده در کاوش از این محدوده به نظر می‌رسد که این مکان محل استقرار شهری در سده‌های ۵ و ۶ هجری بوده و تا دوره ایلخانیان نیز از رونق خاصی برخوردار بوده و تنوع و تراکم انواع یافته‌های سفالی و غیر سفالی که در فضاهای صنعتی و زیستی در فاصله حدود یک کیلومتری این گورستان یافت شده نیز نشان از قدمت این منطقه دارد.

تپه معصوم‌زاده بجنورد با شماره ۷۰۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در تازه ترین کاوش ها، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور مجوز انجام عملیات کاوش باستان‌شناسی فصل دوم تپه معصوم زاده در جوار این گورستان انجام داده است.

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند: اجرای این طرح فرصتی شد تا پس از چندین سال موضوع مالکان تپه معصوم‌زاده نیز موردتوجه قرار بگیرد و اقدامات خوبی در راستای تعیین تکلیف این موضوع در حال انجام است.

تپه تاریخی معصوم‌زاده بجنورد در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید با این وجود تا سال ۸۴ در این مکان که مجاورت حرم امامزاده سید عباس و گورستان بجنورد قرار دارد ساخت و ساز انجام می شد.

فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناسی معصوم زاده که به‌منظور تکمیل مطالعات باستان‌شناسی این محدوده انجام می‌شود نیز از هفته قبل آغاز شده است و تا ماه آینده تدوارم دارد.

استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر و بنای تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.