گاوبانگی، آواز مستانه مرال‌ها برای نوزایی به قیمت جان

به گزارش ایرنا، در گذر از پیچ و خم های جنگل های هیرکانی در محدوده روستای گردشگری جهان‌نما استان گلستان، فریاد مبهم و ممتدی به گوش می رسد که تلاش ما برای پیدا کردن منشا آن بی نتیجه است.

هوای مه آلود منطقه اجازه تماشای روستا را از دور دست نمی دهد، برای صرف چاشت و خوردن چای آتشی به سراغ جمع آوری هیزم می‌رویم که ناگهان آن صدای گنگ و ناله‌گون این بار رساتر از قبل در اعماق جنگل به گوش می رسد و هر چند دقیقه یک ‌بار این صدای مبهم تکرار می شود.

در ابتدا واهمه‌ی این صدا سرتاپای ما را فرا می‌گیرد اما با پرتکرار شدن این صدا، نگرانی از احتمال روبروشدن با حیوانی زخمی خانواده سه نفره ما به خصوص کودک خردسال ما را نگران می‌کند.

چند دقیقه که سرگرم درست کردن چای می شویم انگار دیگر خبری از آن صدا نیست گویا زخم حیوان بهبود یافته یا از شدت درد تلف شده است.

در این حین چند مرد با لباس های سازمانی سبز رنگ از دور به محل اتراق ما نزدیک می‌شوند، با هم خوش و بشی می کنیم و آن ها در پرس و جو از ما به دنبال نشانه ای از لوازم و ابزار شکار هستند. 

محیط بان هستند و می خواهند مطمئن شوند که اسلحه شکاری داریم یا خیر .

 گپ خودمانی مان با محیط بانان تمام نشده بود که دوباره همان صدا به گوشمان رسید این بار از فاصله ای دورتر . کودک خردسالم از محیط بانان علت صدا را پرسید که یکی از آن ها گفت: بانگ مرال است .

 سید حسن محمودی توضیح داد که صدایی که در این چند ساعت به گوش ما خورد، نعره و بانگ مستی مرال های نر جنگل های جهان نماست.

وی گفت: از اوایل شهریور ماه فصل جفت گیری مرال ها آغاز می شود و مرال های نر برای جلب توجه مرال های ماده و تعیین قلمرو نعره های ممتدی می زنند .

 فصل جفت گیری مرال تا اواخر مهر ماه ادامه دارد.

 این محیط بان ادامه داد: در اوایل دوره جفت گیری به طور معمول مرال در ابتدای شب و قبل از روشن شدن هوا نعره می کشد و به مرور نعره و بانگ مرال‌ها در طول روز ادامه پیدا می‌کند. اوج مستی و رقابت مرال ها در چند روز آخر فصل تابستان و چند روز ابتدایی پاییز است که طنین بانگ مرال در جنگل های میان بند (از نظر ارتفاعی متوسط) به اوج می رسد .

این محیط بان قدیمی گفت: در روز های پایانی فصل جفت گیری ( اواسط مهرماه ) دوباره نعره و بانگ مرال ها به شبانگاهان محدود می شود.

 وی افزود: در این یک ماه که مرال های جنگل های هیرکانی در فکر ایجاد حرمسرا و جفت گیری و تنازع بقا هستند محیط بانان با استقرار کومه های در زیستگاه های این پستاندار به مراقبت شبانه روزی از این گونه با ارزش می پردارند.

 محمودی یادآور شد:  این کومه ها که به طور معمول با سرشاخه های درختان و شاخ و برگ درختان احداث و استتار می شوند را  در اصطلاح چادر گاوبانگی می گویند.

وی ادامه داد: در مدت زمان گاوبانگی سطح هورمون های جنسی مرال های نر افزایش می یابد و میل به جفت گیری در مرال های نر و ماده به اوج می رسد.

وی ادامه داد:  در فصل گاوبانگی مرال های نر ، بیشتر به فکر تشکیل حرمسرای بزرگتر و گردآوری ماده مرال های متعدد هستند و به همین دلیل در برابر وقاع پیرامونی مانند حضور شکارچیان حساسیت کمتری دارند و زودتر از آنچه تصور می شود مورد اصابت گلوله شکارچیان قرار می گیرند.

این محیط‌بان گلستانی اضافه کرد: چادرهای گاوبانگی در ۲ نقطه بنا می شوند، یک سری از چادرهای گاوبانگی در راس ارتفاعات و پرتگاه های مرتفع  مسلط به پهنه های جنگلی مستقر می شوند که از آن بیشتر برای سرشماری و ثبت صدای مرال و شمارش این گونه استفاده می شود به طوریکه محیط بانان با ثبت صدای مرال و نقاطی که صدا از آن مناطق به گوش می رسد برآوردی حدودی از جمعیت مرال ها به دست می آورند و اگر احیانا صدای تیری به گوش برسد به سایر محیط بانان اطلاع می دهند.

 وی بیان کرد: نوع دیگر چادرها در کنار چشمه های شور (تل‌او) و دشت های وسیع (اولنگ) در دل جنگل های منطقه برپا می شود که در این چادرها محیط بانان هر لحظه امکان مواجه با شکارچیان غیر مجاز را دارند. 

محمودی ادامه داد: بنا به تجربه سال‌های خدمت متوجه شده ام که مرال ها به ویژه مرال های نر در فصل گاوبانگی میل به نوشیدن آب از چشمه سارهای تلخ یا لب شور جنگل دارند.

غرق صحبت های این محیط‌بان هستم که ناگهان صدای تیری آرامش محیط بانان و جنگل را بهم می ریزد. تیم سه نفره محیط بانان سرآسیمه و عجولانه مهیای حرکت می شوند.

 سیدحسن قبل از رفتن خطاب به ما می گوید : حدود یک ماه یا ۴۰ شبانه روز در تلاش هستیم تا این گونه های ارزشمند را حفاظت کنیم اما توان ما کافی نیست. وسعت جنگل با تعداد محیط بانان همخوانی ندارد و برای حفاظت از طبیعت نیاز به مشارکت و همراهی همگانی داریم.

محیط بانان در حال دور شدن از ما هستند که صدای تیر دوم هم به گوش می رسد و پس از آن سرعت محیط بانان برای رسیدن به منشا صدا بیشتر شده تا حدی که در چند صد متری ما در انبوهی از مه محو می شوند.

جنگل های بیکران گلستان سرشار از ثروت های ارزشمندی است که برای صیانت و پاسداری از آنها راهی جز همگانی شدن امر حفاظت از حیات وحش وجود ندارد.

با اندک آبی که در کتری زغال اندود ما باقی مانده آتش را خاموش می کنیم و به امید شنیدن نعره مرالی دیگر به مسیرمان ادامه می دهیم .

مرال یا گوزن قرمز یکی از نمادهای تنوع زیستی جنگل های هیرکانی و از گونه های حمایت شده در زیستگاه های استان گلستان است که از جنگل های بندرگز و نوکنده درغرب تا پارک ملی گلستان در شرق مشاهده می شود.

ایجاد جاده برای تردد و اسکان جوامع محلی، تغییر کاربری و چرای دام در محدوده جنگل‌های هیرکانی و از همه مهمتر حضور شکارچیان غیرمجاز در زیستگاه این گونه شاخص از جمله عوامل تاثیرگذار در کاهش جمعیت مرال قرمز است.

مرال نر بیشتر در بلندی و روی تخته سنگی به سر دادن بانگ اقدام می کند و در این هنگام برخی از شکارچیان غیر مجاز با رصد و رهگیری این صداها به جانور نزدیک و آن را شکار می‌کنند.

در این میان برخی شکارچیان با تقلید بانگ این حیوان به وسیله دمیدن در لوله های پلاستیکی و شاخ گوزن های افتاده، باعث جذب مرال ها شده و بی رحمانه آنها را سلاخی می کنند.

به گزارش ایرنا ، براساس مصوبه شورای عالی محیط زیست جریمه شکار هر راس مرال حدود ۵۲۵ میلیون ریال تعیین شده، علاوه بر این طبق ماده ۱۲ قانون شکار و صید حبس هایی بین سه ماه تا سه سال برای شکارچیان غیرمجاز این گونه ارزشمند منظور شده است.

مرال از خانواده گوزن ها و از بزرگترین گونه های جانوران علفخوار و زیستگاه طبیعی آن جنگل های هیرکانی شمال کشور است که به طور معمول به صورت گله ای زندگی می کند، ماده ها تک قلوزا هستند و طول دوران آبستن این حیوان به هشت و نیم ماه می رسد.

نوع اقلیم استان گلستان که دریا، جنگل، کوهستان، دشت و بیابان را در گستره افزون بر ۲۰ هزار کیلومتر مربع جای داده باعث تنوع گونه های گیاهی و جانوری و به تبع آن افزایش طمع متخلفان و شکارچیان به این خطه شده است.

درختانی همچون راش، پیرو، سرو کوهی، ممرز، مازو، بلند مازو، آزاد، سرخ دار، نم دار، آلوچه جنگلی، بید، هفت کول، سیاه تلو، ارس، زرشک، و بوته ها و گل هایی چون گاوزبان، درمنه، کلاه میرحسن، مریم گلی، سریش، فستوک، شکرتیغال، قاصدک، اسپرس بوته ای، چوبک و انواع نسترن از مهمترین گیاهانی است که در این استان مشاهده می شود.

در جنگل ها و زیستگاه های طبیعی گلستان نیز پستاندارانی همچون خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، مرال، شوکا، قوچ و میش، کل و بز، وشق، گربه جنگلی، گراز، خارپشت، خرگوش، شغال، سنجاب و گورکن زندگی می کنند.