قدم گذاشتن در جلگه ای که بوی کار و تلاش می دهد و همگان در تکاپو هستند تا دسترنج یکسال خود را برداشت کنند، نوری از امید را در این روزهای کرونایی زنده می کند و اینجاست که واژه تلاش و کسب روزی حلال معنایی دیگر پیدا می کند.
اینجا جلگه سیوکانلو با مرکزیت روستای هنامه در ۲۰ کیلومتری شیروان در خراسان شمالی است، این خطه که با غارهای کهنش بعنوان میراث دار قرون اولیه اسلامی زبانزد است و گردشگران زیادی به این منطقه می کشاند اما در این فصل قبای رنگارنگی بر تن می کند و فصل برداشت انگور که می رسد جنبش مردمانش دیدنی می شود و پهن شدن انگورهای فرآوری در تپه های باغات هنامه مرکز دهستان سیوکانلو جلوه ای رنگارنگ به این جلگه می دهد و صحنه های زیبا و بی نظیری خلق می کند.
اینجا مردمانش در تکاپو هستند و از دل این باغات سرسبز، یاقوت های سبز، قرمز و زرد را برداشت می‌کنند و این برکت را بر سفره های دیگر مردم به اشتراک می گذارند.
باغات انگور سرتاسر جلگه سیوکانلو را فرا گرفته و چشم تا چشم سبز است و این روزها زن، مرد و بچه سطل به دست در جوی های عمیق مشغول برداشت انگور هستند و این محصول را بعد از برداشت بر وانت بار می زنند و بر روی تخت های اطراف باغات بعد از فرآوری با تیزاب پهن می کنند تا اینکه بعد از مدتی خشک شود و به آن جوهره اصلی یعنی کشمش ناب منطقه دست یابند.
از کنار باغات که می گذری نواهای محلی به گوش می رسد که توسط بانوان و مردان کرمانج زبان منطقه به یُمن جمع آوری برداشت انگور و بابت این برکت خدادادی نجوا می کنند و چه آهنگین و گوش نواز می خوانند وقتی که خوشه به دست و شادمانه تاک ها را یکی پس از دیگری جمع آوری می کنند.
سفر به این جلگه در ابتدا حیرت انگیز است و از دیدن این مناظر و زیبایی های رنگارنگ آن و تلاش مردمانش لذت می بری، اما وقتی از نزدیک در جریان مشکلات مردم منطقه قرار می گیری، شیرینی انگورهایی که از دست این مردم خورده ای در کامت تا حدی به تلخی می گراید و این تلاش آنها که تا حدی بی ثمر می ماند، اندکی تو را به فکر می برد.
در ابتدای این جلگه آقا امیر و خانواده اش مشغول جمع آوری انگور هستند، نزدیک می شوم و از او در رابطه با جمع آوری محصول پرس و جو می کنم و او در ابتدا چند مدل انگور را به من نشان می دهد و می گوید: این جلگه در انواع و تنوع انگور زبانزد است و بیش از ۱۰ مدل انگور خوراکی و کشمشی از این باغات برداشت می شود که عمده آنها بی دانه و مخصوص کشمش است.
امیر کامیار می افزاید: کلاهداری، کشمشی، عسکری، لعل، یاقوتی، انگور سیاه و پیکامی از مهمترین این مدل ها هستند که انگور بی دانه و کشمشی عمده محصول منطقه است و بعد از برداشت در کیسه ها جمع آوری و از طریق وانت ها بار و بر روی زمین های مجاور باغات که از قبل صاف و آماده شده و در اصطلاح محلی "تخت" نامیده می شود، حمل شده و بعد از فرآوری در تیزاب توسط نور خورشید خشک و تبدیل به کشمش می شود.
طعم تلخ تیزاب در کام تاکداران
«تیزاب» از گذشته ماده اولیه فرآوری انگور بوده و تهیه این ماده شیمیایی از دغدغه های باغداران این خطه در فصل برداشت انگور است و تامین این ماده همواره با چالش هایی همراه بوده است.
روش استفاده آن به این طریق است که انگورکاران با استفاده از پودر کربنات پتاسیم، روغن سبزه و آب محلولی به نام «تیزاب» تهیه می‌کنند؛ محلولی که هر سال در نیمه‌های شهریور، همزمان با برداشت محصول برای خشک کردن انگور و استحصال کشمش مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاه‌گاهی نیز دستخوش تغییر و نوساناتی در بازار می‌شود.
تاکداران این خطه از این موضوع دل خوشی ندارند و سه سال پیش بود که کارشناسان کشاورزی مطرح کردند که به دلیل افزایش نرخ ارز و به دنبال آن افزایش قیمت کالاهای وارداتی، چالش جدی در تهیه پودر کربنات پتاسیم به وجود آمد و باغداران مجبور به تهیه این نهاده با بیش از ۲ برابر قیمت آن هم در بازار سیاه شدند.
اما با پیگیری نمایندگان وقت مردم در مجلس شورای اسلامی، دستگاه‌های مرتبط و حمایت دولت، پس از کِش و قوس‌های فراوان این مشکل کشوری رفع و تنش از نهاده‌های کشمش و انگور دور شد.
مشکل تهیه تیزاب همه ساله با فرا رسیدن فصل برداشت انگور در این خطه نمایان می شود، ولی این‌بار این مشکل به روشی دیگر کام کشاورزان را تلخ کرده و آن هم تیزاب قلابی در بازار است که به گفته باغداران تیزابی که در گذشته بعد از ۲ روز محصول را فرآوری می کرد، اکنون با گذشت چهار روز نتوانست محصول ما را خشک و تبدیل به کشمش کند.
این تاکدار در ادامه از دغدغه های خود گفت و از تیزاب و روغنی پرده برداری کرد که به عقیده اش کارآیی لازم را ندارد و معتقد بود که تیزآب موجود در بازار محصول کشور فرانسه است و روغن نیز توسط کارخانه های داخل تولید می شود و محصولی که باید بعد از ۲ روز خشک و جمع آوری شود، امسال با گذشت چهار روز خشک نشده و این مدت زمان طولانی فرآوری زمان بسیار طلایی است که در صورت بارش نزولات جوی امکان هدررفت محصول و دسترنج یکسال وجود دارد.
وی طوری دغدغه هایش را با شور خاصی بیان می کرد و اصرار داشت تا این مشکل به گوش مسوولان رسانده شود که رسیدگی به این موضوع بسیار مهم نیز می توانست رسالت این بازدید را به خوبی انجام دهد.
مشکلات تیزآب و روغن تنها دغدغه امیرآقا نبود و در ادامه از نفوذ واسطه گران به بازار و تغییر نرخ کشمش و اثرات خشکسالی نیز گفت و می افزاید: نرخ کشمش در ابتدای برداشت سال گذشته ۱۶۰ هزار ریال بود که بعد از ۶ ماه انبار با همان قیمت فروخته شد و این امر نشاندهنده نرخ گذاری توسط واسطه گران و سوء مدیریت است.
کامیار می گوید: تاثیرات خشکسالی نیز کاملا مشهود است و انگور امساله ریزتر و کم دوام است که ناشی از اثرات خشکسالی است.
موضوع در حال بررسی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی توزیع روغن و کربنات پتاسیم بی کیفیت را در بین باغداران استان رد نکرد و می افزاید: برداشت انگور در شهرستان های شیروان و بجنورد نسبت به دیگر شهرستان ها از ۲۰ شهریورماه آغاز و تا پایان مهرماه ادامه دارد و این موضوع را بررسی و از طریق وزارتخانه پیگیری خواهیم کرد.
جواد تشکری می گوید: کربنات پتاسیم و روغن بعنوان ماده اولیه تیزاب در سال های گذشته از کشور استرالیا وارد می شد، ولی امسال گزارشی مبنی بر این مشکل نداشته ایم و نوع مواد اولیه تیزاب را در روزهای اخیر در بازار بررسی می کنیم.
وی می افزاید: احتمال می رود که تاکداران مقیاس و دٌزهای پودر و روغن را به اندازه ترکیب نکرده باشند، ضمن اینکه انگور امساله نیز متاثر از خشکسالی دارای پوستی ضخیم است و این موارد موجب می شود تا فرآوری مناسبی انجام نشود.
تشکری پیشنهاد کرد: تاکداران در این مواقع باید نگهداشت انگور را در داخل مایع تیزاب طولانی کنند و دٌز پودر و روغن را نیز افزایش دهند و رعایت این موارد نیز هزینه و زمان تاکدار را افزایش می دهد.
وی می گوید: برای حدود ۲۰۰ لیتر آب بین ۶ تا ۱۰ لیتر روغن و ۱۸ تا ۲۰ کیلو پودر کربنات پتاسیم استفاده می‌شود و هر اندازه روغن استفاده شود، باید ۲ برابر پودر کربنات پتاسیم مصرف شود و این آمار بیانگر هزینه بر بودن فرآوری برای کشاورزی است و باید هر چه سریعتر این موضوع رسیدگی شود.
تولید زیر چتر امید و تلاش
خراسان شمالی یکی از قطب های تولید انگور در کشور است از دیر باز مردم این خطه به باغداری مشغول بوده و به علت کم آبی که در استان حاکم است انگور توانسته با محیط سازگار و به عنوان یکی از محصولاتی که تاثیری در معیشت مردم داشته باشد و بیش از ۱۴ هزار خانوار از محل تولید این محصول امرار معاش کنند.
محمد علی شریکیان، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفته است که خشکسالی، کاهش بارنگی و نبود باران موثر امسال تولید در سطح باغ ها را با کاهش مواجه کرده است، هر سال در شرایط عادی از سطح تاکستان های این استان بیش از ۱۸۰ هزار تن انواع انگور برداشت می شد که امسال پیش بینی می شود بین ۱۲۵ هزار تن تا ۱۳۰ هزار تن برداشت شود که بیشترین کاهش نیز مربوط به دیمزار ها است.
سطح کل تاکستان های این استان را نیز بیش از ۱۸ هزار هکتار است و اراضی دیم استان بیشتر در سطح اراضی شیب دار بویژه منطقه بدرانلوی بجنورد قرار دارد و هم اینک انگور کشمشی و کلاهداری از برخی از مناطق گرمسیر استان در حال برداشت است که اول برداشت در پایان شهریور ماه است.
حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند، هم اکنون این کشاورزان در بیش از ۳۴۴ هزار هکتار زمین کشاورزی می کنند.
با این تفاسیر تاکداران خراسان شمالی هر چند که با مشکلاتی همچون قیمت پایین خرید، هزینه های بالای تولید، نبود فرصت های مناسب برای صادرات و این روزها نیز تیزاب بی کیفیت روبه رو هستند ولی هیچگاه دست از تلاش و امید برنداشته و مصرانه در تلاش و تکاپو برای برداشت از دسترنجی که یکسال خاک خورده و منتظر مانده اند.
این استان ۴۵ هزار و ۷۹۶ هکتار نیز باغ دارد، سالانه از این سطح ۳۰۰ تن انواع محصول باغی تولید می شود.
این استان با جمعیت ۸۶۳ هزار نفر ۳۴۴ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد.
نظر شما