نمره‌های آموزش آنلاین بالاست، یادگیری پایین!

تنها چند روز به آغاز ماه مهر و زمان بازگشایی مدارس باقی مانده است؛ مدارسی که از اسفند ۹۸، یک سال و نیم است به دلیل شیوع کرونا از حضور دانش آموزان محروم مانده اند. در این مدت دانش آموزان در خانه مانده‌اند و از معلمان و همکلاسی‌هایشان دورند و گرچه با آموزش آنلاین و کلنجار رفتن معلمان، تلاش شده از درس عقب نمانند، علاوه بر مشکلات خانه‌نشینی، شیوه آنلاین کارآمدی آموزش از نزدیک را ندارد. کرونا هم که فعلا قصد رفتن ندارد و تازه با موج پنجم بسیاری را زمینگیر کرده و حالا دانش آموزان و معلمان و اولیا مانده اند چگونه بین سلامت فرزندان و علم آموزی آنها جمع کنند و از همین رو موضوع بازگشایی تدریجی و گام به گام مدارس مطرح شده است.

گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا  در نشستی با حضور «رضا سلطانی» مسوول دبیرخانه پروژه مهر اداره آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، «کوثر شیخ نجدی» دبیر شیمی مدارس اهواز و مادر دو فرزند دبستانی و دبیرستانی، «دکتر فرشید رضایی» رییس دفتر آموزش و ارتقاء سلامت وزارت بهداشت و دکتر «سیدحامد برکاتی» مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، ضمن بررسی مشکلات آموزش آنلاین،  به واکاوی الزامات و مقدمات بازگشایی مدارس در دوره کرونا پرداخته است.

اکنون بخش نخست این وبینار پیش روی شماست:

نسخه به‌روزشده «شاد»، قبل از مهر می‌آید

ایرنا: با تجربه یک سال و نیمه از ابتدای کرونا تا به امروز، آموزش آنلاین چه مشکلات و چالش هایی داشته و آیا امکان حل این چالش ها وجود دارد یا خیر؟

سلطانی: در سال تحصیلی گذشته، وزارت آموزش و پرورش نرم افزار شاد را که یک نرم افزار ایمن هست، به دانش آموزان و مدارس معرفی کرد تا بر پایه آن آموزش آنلاین در مدارس دنبال شود. بالاخره با توجه به اینکه زیرساخت‌های آن فراهم نبود با مشکلاتی مواجه شد. دوستان ما در وزارت آموزش و پرورش و نیز سازمان پژوهش ها با نسخه های جدیدی که از نرم‌افزار شاد ارائه دادند، تلاش کردند مشکلات آن را برطرف سازند و به تازگی در جلسه شورای معاونان وزارت آموزش و پرورش با مدیران کل استان ها، سرپرست محترم آموزش و پرورش این مژده را دادند که هفته آتی و قبل از شروع سال تحصیلی، بین بیست و پنجم تا سی و یکم شهریور ماه نسخه جدید و آپدیت شده نرم افزار شاد که مشکلات قبلی آن برطرف شده، رونمایی خواهد شد.

نمرات آموزش آنلاین مثل گذشته است، اما یادگیری پایین!

ایرنا: البته نرم افزار شاد مشکلاتی داشته که به تدریج برای حل آن تلاش شده است. اما بر فرض نبود مشکل در این نرم افزار، طبق ارزیابی شما، در مجموع آموزش آنلاین چقدر کارآمد بوده و نسبت به آموزش حضوری چه کمبودهایی داشته و چه مشکلاتی برای دانش آموزان ایجاد شده است؟

سلطانی: با بررسی نمرات دانش آموزان و تحلیلی که وزارت آموزش و پرورش از این نمرات در سطح کشور داشته و بازخورد آن به استان ها داده شده، سطح نمرات دانش آموزان نسبت به سال‌های قبل کرونا، پایین تر نبوده و هم راستا با قبل حرکت کرده است. اما با بررسی های میدانی که بین دانش‌آموزان انجام گرفته است، به این نتیجه رسیدیم که واقعاً دانش آموزان در یادگیری دروس ضعیف شده اند. آموزش و همچنین ارزشیابی آنلاین مشکلات و معضلات خاص خود را دارد و دانش آموز می تواند با جزوه باز و روش های مرسوم در دانشگاه مثل open book  در آزمون شرکت کند. این موضوع البته نسبت به همه دانش آموزان و همه مدارس نبوده و  برای بسیاری از خانواده ها و دانش آموزان تحصیل بسیار ارزشمند بوده و خانواده ها بر دانش آموز نظارت می کردند تا بر اساس داشته های خود در جلسه آنلاین امتحان حاضر شود.

بر اساس بررسی هایی که در استان تهران انجام گرفته، این نتایج حاصل شده است که باید در هفته های آغازین مهر ماه یک ارزشیابی واقعی از دانش آموزان داشته باشیم تا مشخص شود آنها تا چه حد نسبت به دروسی که سال تحصیلی گذشته فراگرفته اند، تسلط دارند. به عبارتی ارزشیابی آغازین همان ارزشیابی واقعی خواهد بود.

اجتماعی شدن را نمی توان در فضای مجازی آموزش داد

ایرنا: خانم شیخ نجدی شما به عنوان دبیر و نیز مادر دو فرزند دبستانی و دبیرستانی، با توجه به تجربیات خود در منزل و مدرسه بفرمایید تحصیل دانش آموزان در یک سال و نیم اخیر چه تفاوتی با گذشته داشته و آیا در این مدت کیفیت آموزش افت کرده است یا خیر؟

شیخ نجدی: بازگشایی مدارس از این جهت ضرورت دارد که بخشی از فرایند اجتماعی شدن فرزندان ما در مدارس صورت می گیرد. بنابراین اجتماعی شدن را نمی توان در فضای مجازی به دانش آموزان آموزش داد. در ارتباط با اینکه آیا فضای مجازی کارامد بوده یا خیر، به نظر من در یک سال گذشته کارامدی پایینی داشته است. علت نیز آن است که در این نحوه آموزش، والدین به شدت درگیر آموزش می شوند و در این زمینه فرهنگ سازی نشده است. آنها آموزش ندیده اند که چطور به فرزندان خود در یادگیری کمک کنند. بنابراین نقش و جایگاه ها تغییر کرده است. به عنوان نمونه مادری که پیشتر منبع مهربانی بود و وظیفه مادری خود را انجام می داد، اینک ناچار به ورود به بخش آموزش شده که ارتباطی با دانش و جایگاه وی ندارد. بنابراین اگر امسال نیز قرار بر این باشد که کلاس ها به صورت آنلاین برگزار شود باید از جنبه روانشناسی به این مساله توجه کرد. در مورد نرم افزار شاد هم لازم به ذکر است که با توجه به بودجه بالایی که صرف آن شد،  اما کارایی لازم را نداشت و مسائل و مشکلاتی داشت.

دانش آموز تیک حضور و غیاب را می‌زد و به خواب فرو می‌رفت

ایرنا: موضوع ما نرم افزار شاد نیست و طبیعتا این نرم افزار مشکلاتی داشته است. مقصود ما کارایی اصل آموزش آنلاین است.

شیخ نجدی: از آنجا که آموزش پرورش همه را مجبور به استفاده از نرم افزار شاد کرده، آموزش آنلاین و مجازی ارتباط مستقیمی با این نرم افزار دارد. نرم افزارهای دیگری مانند «اسکای روم» و «ادوبی کانکت» وجود دارند که آنها نیز بعضا داخلی اند. من به عنوان یک معلم باید با دانش آموز خود رو در رو باشم و تصویر او را ببینم تا نتیجه لازم را از آموزش ببینم. دانش آموز تیک بخش حضور و غیاب  برنامه شاد  را زده و خود به خواب فرو می رود و معلم دیگر به وی دسترسی ندارد.در حالی که برخی همکاران که با هزینه شخصی از طریق «اسکای روم» به امر آموزش پرداختند، نسبت به منِ معلم که در چارچوب مقررات از نرم افزار شاد استفاده کردم، نتیجه بهتری گرفتند. تا کنون شاد چندین بار به روزرسانی شده، اما مشکلات آن متاسفانه تا کنون برطرف نشده است.

ایرنا: یعنی اگر از نرم افزارهایی مانند «اسکای روم» و «ادوبی کانکت» استفاده می شد، سطح استاندارد یادگیری دانش آموزان محقق می شد؟

شیخ نجدی: هر چند جای آموزش حضوری را نخواهد گرفت ولی صد در صد بهتر می شد. در این برنامه ها هم دانش آموز، معلم را می بیند و هم معلم آنها را می بیند. من به عنوان یک معلم باید از چهره دانش آموز این نکته را دریافت کنم که آیا آموزش به دانش آموز انتقال یافته یا خیر و هر زمانی اراده کردم بتوانم از او سوال بپرسم. در این نرم افزارها شما می توانید همزمان با آوردن صفحه کتاب، چهره دانش آموز را مشاهده کنید.

متاسفانه امسال گروه های تقلب کشوری داشتیم

ایرنا: این موضوع که گفته می شود برخی مواقع دانش آموزان با یکدیگر یا با والدین خود همکاری می کنند تا آنها پاسخ سوال های آزمون را بدهند، چقدر واقعیت دارد؟

شیخ نجدی: اینکه نمرات بالا رفته اما یادگیری پایین آمده خود گویای همین معضل است. به خاطر اینکه نرم افزارهای ارایه شده استاندارد نبوده اند و هیچ کدام نتوانسته اند سنجش و ارزیابی دقیقی را نسبت به دانسته های دانش آموز داشته باشند. متاسفانه ما امسال گروه های تقلب کشوری داشتیم؛ حتی به خود من دانشجویی پیشنهاد داده که در عوض امتحان دادن بجای او، مبلغی دریافت کنم. در نتیجه این نمرات به هیچ عنوان واقعی نیست و نباید به آن دلخوش باشیم. هر چند بسیاری از دانش آموزان و خانواده ها به علم و یادگیری بها می دهند و به این موارد نظارت دارند، اما با نگاهی به کلیت جامعه درخواهیم یافت که چنین اتفاقی رخ داده است.

البته مشکل اصلی نظام آموزشی کشور ما برمی گردد به این که به جای توجه به استعداد و علاقه دانش آموز، نمره محور است و  دانش آموز باید تلاش کند تا بازخورد آنی که همان نمره است را دریافت کند. بنابراین وقتی لذت یادگیری جای خود را به لذت گرفتن نمره می دهد، دانش آموز زحمت یادگیری به خود نخواهد داد.

ایرنا: یکی از مسائلی که درباره آموزش مجازی و عدم حضور دانش آموزان در مدارس مطرح می شود، بحث سلامت روان آنها است. دانش آموزان در مقاطع مختلف به ارتباط گسترده با گروه های همسن خود و تحرک در گروه های دوستی نیاز دارند؛ ارتباطی که باعث خواهد شد دانش آموزان بخشی از نیازهای خود را تامین کنند. آیا شما تحقیقی در این زمینه ای داشته اید که این شاخص ها طی یکسال و نیم گذشته چه تغییراتی کرده اند؟

برکاتی: بهتر است از همان سوال نخست شما شروع کنم؛ سوالی که به بحث ارزشیابی دانش آموزان مربوط می شد. برپایه آنچه که ما از طریق همکاران خود در آموزش و پرورش اطلاع یافته ایم، طی این دو سال تنها یک امتحان استاندارد برگزار شده و آن امتحان دیپلم دانش آموزان است. در این امتحان، دانش آموزان در برخی دروس دو نمره پایین تر کسب کرده اند.

اتفاق عجیب  این سال ها در نتایج کنکور

اتفاق عجیب تری که در این سال ها رخ داده و باید برای آن چاره اندیشی کرد و البته چاره آن هم استاندارد کردن مدارس برای بازگشایی است، کسب رتبه های برتر کنکور از سوی دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی، نمونه دولتی و تیزهوشان است؛ در حالی که طی سال های گذشته نزدیک به نیمی از رتبه های برتر مربوط به مدارس عادی بود. این موضوع نشانگر آن است که پیش از این با وجود نقصهای مدارس عادی، این مدارس نقش خود را به خوبی ایفا می کردند. ضمن اینکه نشان می داد استعدادهایی در این مدارس دولتی هستند که عملا امکان بهره گیری از مدارس غیرانتفاعی و نمونه دولتی و غیره را ندارند. در نتیجه ما حتما نیاز به آموزش حضوری داریم و آموزش آنلاین به تنهایی جوابگو نخواهد کرد. ممکن است بیماری کرونا در سال های آتی نیز ادامه داشته باشد. در نتیجه بهترین گزینه، رجوع به آموزش ترکیبی است. ضمن اینکه در این شرایط استفاده از فضای مجازی و آموزش مجازی یک «باید انکارناپذیر» است.

در پیوند با پرسش شما که آموزش مجازی چقدر بر سلامت روح و روان دانش آموزان اثرگذاشته، ما تبعات آن را دیده ایم، اما من تحقیقی در سطح کلان و ملی در این زمینه ندیده ام.

تغییر ساعت خواب، رشد بچه ها را مختل شده کرده است

ایرنا: منظور پروژه ملی نیست. آیا شما به واسطه مسوولیت خود  برداشت هایی در این زمینه نداشته اید؟

برکاتی: دانشگاه های علوم پزشکی ایران و کشورهای مختلف دنیا در این زمینه کار کرده اند. آموزش مجازی به کاهش حس اعتماد به نفس منجر شده و بر نظم پذیری و یادگیری تعامل دانش آموزان با یکدیگر اثر منفی گذاشته است. مشکلات دیگری چون اضافه وزن دانش آموزان و به هم خوردن ساعات خواب آنها نیز از نتایج فرایند مجازی شدن آموزش است. همچنین از آنجا که هورمون های رشد در ساعات اولیه شب تا ساعت ۲ و ۳ بامداد ترشح می شود، به دلیل تغییر ساعت خواب، رشد بچه ها نیز با تداوم فرایند آموزش آنلاین و غیرحضوری مختل شده و خواهد شد.

برای واکسیناسیون والدین هم برنامه داریم 

ایرنا: با توجه به این که در وزارت بهداشت اولویت باید به سلامت دانش آموزان داده شود، این وزارتخانه چه دیدگاهی در خصوص بازگشایی مدارس دارد؟

برکاتی: ما تلاش می کنیم تا به وزارت آموزش و پرورش برای بازگشایی مدارس کمک کنیم؛ البته بازگشایی ایمن همراه با سلامتی دانش آموزان. خلاصه عرض کنم که ما واکسیناسیون معلمان، کادر اجرایی و نیز کادر خدماتی مدارس را شروع کردیم که در نوبت اول بیش از ۸۰ درصد و نزدیک به ۵۰ درصد در نوبت دوم واکسینه شدند.  علاوه بر رانندگان سرویس مدارس، طبق نامه دکتر رئیسی، برنامه داریم تا والدینی را که در لیست شاغلین و افراد مشمول واکسیناسیون نبوده اند، در فهرست قرار دهیم. حتی برای واکسن خود دانش آموزان نیز اقداماتی صورت گرفته است.

ادامه دارد...