نابرابری جنسیتی در حراج‌های هنری به روایت آمار

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا از مجله آرت نیوز، آثار هنرمندان زن هیچگاه به اندازه امروز در بازار هنر دیده نمی‌شد اما این بدان معنا نیست که این هنرمندان به جایگاه واقعی خود نزدیک شده‌اند. در حراج‌های هنری مهمی که بهار و تابستان امسال در نیویورک، لندن و پاریس برگزار شد، تنها یک نقاش زن در بین هنرمندان رده بالایی بود که آثارشان چکش خورد، در حالی که ۱۸ درصد هنرمندانی که آثارشان در این حراج‌ها به نمایش گذاشته شده بود، زن بودند.

تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به ۱۴ حراج حوزه هنر مدرن و معاصر که در فاصله آوریل تا ژوئیه امسال (فروردین- اردیهشت تا تیر- مرداد ۱۴۰۰) در سه حراج خانه بزرگ کریستیز، ساتبیز و فیلیپس انجام شد، نشان می‌دهد متغیرهای این بازار بین هنرمندان زن و مرد همچنان به طور قابل ملاحظه‌ای نامتوازن است و هنرمندان مرد بیشترین سهم بازار را در این حراج‌ها داشته‌اند. از ۱۰۰ هنرمند برتری که آثارشان در این حراج‌ها به فروش رسید، ۱۴ نفر و از ۸۰۰ هنرمندی که آثارشان در این حراج‌ها عرضه شد، ۱۴۱ نفر زن بودند. اما این حقیقت که آثار هنرمندان زن تنها ۸ درصد از گردش مالی ۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلاری این حراج‌ها را تشکیل داد و تنها ۱۳۸ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار درآمد حاصل کرد، تمام این نشانه‌های مثبت را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

نگاه‌ دقیق‌تر به آمار فروش این حراجی‌ها نشان می‌دهد جوآن میچل (Joan Mitchell) هنرمند معروف سبک اکسپرسیونیست انتزاعی در بین هنرمندان زن، دستِ بالا را دارد. وی یکی از اندک زنانی است که عایدی آثارش در حراجی با عایدی همتایان مرد برابری می‌کند. با این وجود مجموع فروش آثار میچل در این حراج‌های مورد بحث، با فروش آثار هنرمندان مردی چون پابلو پیکاسو و ژان میشل باسکیت از زمین تا آسمان تفاوت دارد؛ در این فصل، از ۲۵ اثر پیکاسو ۱۸۷ میلیون دلار و از ۱۲ اثر باسکیت ۱۷۱ میلیون دلار درآمد حاصل شد در حالی که مجموع عایدی آثار میچل تنها ۳۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار از ۷ اثر بود. میچل در بین تمام هنرمندانی که آثارشان در حراج‌های آوریل تا ژوئیه به فروش رسید، از لحاظ بیشترین درصد فروش سیزدهم شد به این معنا که ۱۲ هنرمند مرد از لحاظ میزان فروش از او بالاتر بودند. دومین زن این فهرست ویجا کلمینز (Vija Celmins) هنرمند تجسمی آمریکایی است که با ۱ اثر، ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار عایدی داشت و در رتبه ۴۴ قرار گرفت.

همه آثار میچل در این ۱۴ حراج دقیقا در بازه ارزش تخمینی خود فروخته شدند، به استثنای یک اثر. گرانترین این آثار یک نقاشی رنگ روغن دو لتی و بی‌نام روی بوم بود که به سال ۱۹۷۷ تعلق داشت. این نقاشی ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار چکش خورد، فقط کمی بالاتر از ارزش تخمینی ۱۰ میلیون دلاری که برای آن برآورد شده بود. این در حالی است که گرانترین اثر پیکاسو در این فصل از حراج‌ها، زن نشسته در کنار پنجره از سال ۱۹۳۲ بود که ۹۰ میلیون دلار چکش خورد.

بازار آثار میچل در مقایسه با هنرمند مرد از دوران پساجنگ که عایدی مشابه یا پایین‌تری داشتند، نیز عقب‌تر و کم رونق‌تر بود؛ کلیفورد استیل و ریچارد دیبنکرن در فهرست درصد فروش حراج‌ها در رتبه ۱۵ و ۱۶ قرار داشتند. یکی از آثار استیل به قیمت ۳۰ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار فروش رفت و دو اثر از دبینکرن در مجموع ۳۱ میلیون دلار. این بدان معناست که میانگین ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار دلاری برای هر اثر فروش رفته از میچل در این فصل، از میانگین آثار به فروش رفته از استیل (۳۰ میلیون دلار) و دبینکرن (۱۵ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار) پایین تر بوده است.

در سوی دیگر معادله، میزان فروش آثار میچل در مقایسه با همتایان زن خود از زمین تا آسمان فاصله دارد. این هنرمند با مجموع فروش ۳۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری خود حدودا چهار برابر مجموع درآمد دیگر هنرمندان زن که بیشترین فروش را داشتند یعنی کلمینز، باربارا هپورث و لی کرزنر، فروش کرد. مجموع فروش هر کدام از این هنرمندان در این فصل بین ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار و ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار متغیر بود.

نقاشی زرد، ارغوانی بی نام و انتزاعی لی کرزنر در یکی از حراج‌های عصرگاهی کریستیز در ماه می به قیمت ۶ میلیون دلار به فروش رسید که درست در مرکز بازه ارزش تخمینی آن بود. کرزنر در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی یعنی زمانی که مجموعه سفرهای شبانه (Night Journeys) را به دنبال درگذشت همسرش، جکسون پولاک، خلق کرد، در دوران اوجش بود. صاحب این نقاشی متعلق به سال ۱۹۶۲، آن را در سال ۲۰۰۵ از حراجی کریستیز به قیمت ۹۶۸ هزار دلار خریده بود در حالی که ارزش تخمینی آن چیزی در حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار دلار برآورد شده بود. در این فصل از حراجی‌ها دو مجسمه والد دوم (Parent II) از سال ۱۹۷۱ و ماکت سه فرم پلکانی (Maquette Three Forms in Echelon) از سال ۱۹۶۱، در مجموع به قیمت ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار به فروش رسیدند و نقاشی بی‌نام (اقیانوس) ویجا کلمینز از سال ۱۹۸۸-۱۹۸۷ نیز به قیمت ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار به فروش رسید.

پنجمین هنرمند زن پرفروش این فصل، یایویی کوساماست که با ۵ اثر در مجموع ۷ میلیون و ۱۰۰ هزار دلار عایدی داشت و در رتبه ۴۷ام فهرست پرفروش‌ترین هنرمندان این فصل از حراج‌های هنری قرار گرفت. پشت سر او نیز به ترتیب لوئیز بورژوآ مجسمه ساز و هنرمند فرانسوی، دانا شوتز هنرمند آمریکایی و الیزابت پیتون نقاش اهل ایالات متحده آمریکا با مجموع فروش بین ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار و ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار قرار دارند.

آثار هنرمندان زن نوظهور که در بازار هنر محبوب هستند، در این فصل از حراج‌های هنری هم از جمله پرمتقاضی‌ترین آثار بودند. فلورا یوکنوویچ، امیلی می اسمیت، الیزابت سوردی، جید فدوجوتمی و کریستینا دو میگوئل از آن دست هنرمندانی هستند که فروش آثارشان از ارزش تخمینی فراتر رفت. در مجموع از ۵۰ اثری که در این ۱۴ حراجی بیشترین متقاضی را داشتند یا از لحاظ درصدی به هنگام فروش از ارزش تخمینی خود فراتر رفتند، ۳۴ درصد به هنرمندان زن تعلق داشتند.  

اگرچه حراج‌خانه‌ها در یک سال گذشته تمهیداتی را در راستای دیده شدن هرچه بیشتر آثار هنرمندان زن به کار بسته‌اند اما نتایج حراج‌ها حاکی از آن است که شکاف جنسیتی هنوز عمیقا پابرجاست و اختلاف هنرمندان زن، از هنرمندان شناخته شده دوران پساجنگ گرفته تا هنرمندان نوظهور و محبوب امروزی، با همتایان مردشان همچنان دست نخورده باقی مانده است.