پس از تسلط طالبان بر افغانستان طی هفته های اخیر، تحولات داخلی این کشور بیش از پیش مورد توجه مردم و دولتمردان در نقاط مختلف دنیا قرار گرفته است. در این میان اوضاع اقتصادی مردم این کشور، امنیت داخلی، با قدرت گیری گروه های تندرو و تروریستی، ساختار سیاسی و دولت برآمده از طیف های متنوع قومی از جمله موضوعات کلیدی و پرتکرار هستند. نگاهی اجمالی به موضع گیری مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی از این نگرانی پرده برمی دارد؛ دغدغه ای که بیش از هر موضوعی به معیشت و امنیت مردم افغانستان گره خورده و می تواند در سایه شکل گیری دولت فراگیر برطرف شود.
چندی پیش مقام معظم رهبری در خصوص تحولات افغانستان فرمودند: «در مورد افغانستان ما طرفدار ملت افغانیم، دولت ها می آیند و می روند» به این معنی که در مورد افغانستان، سیاست جمهوری اسلامی ایران دفاع از تشکیل یک دولت فراگیر با حضور همه اقوام و اقلیت ها در این کشور همسایه به منظور برقراری صلح و ثبات پایدار است.
همچنین حجت الاسلام «سیدابراهیم رییسی» رییس جمهوری نیز میانه شهریورماه در یک گفت و گوی تلویزیونی به تحولات افغانستان اشاره کرد و گفت: ما از دولتی که برخاسته از رای مردم افغانستان باشد حمایت می‌کنیم و هموراه حُسن همجواری نیز اقتضا می‌کند که اراده مردم افغانستان را بر افغانستان حاکم بدانیم.
دیپلمات های ایران در اجلاس و نشست های منطقه ای و بین المللی نیز بر رویکرد خود در دفاع از مردم این کشور اصرار می ورزند.همانند مواضع چهارشنبه هفدهم شهریورماه «حسین امیر عبداللهیان» وزیر خارجه در نشست مجازی ۶ کشور همسایه که در آن وزیران امور خارجه پاکستان، چین، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز مشارکت داشتند.
عبداللهیان در نشست مجازی وزیران خارجه همسایگان افغانستان بر امنیت، ثبات و توسعه این کشور در سایه تشکیل یک دولت فراگیر تاکید کرد. او در توییتی از تاکید خود بر «تشکیل یک دولت فراگیر بازتاب دهنده تنوع و اراده جامعه افغانستان»، «تمرکز بر گفت‌وگو به‌جای خشونت» و «رد مداخله خارجی» در این نشست خبر داد و افزود: ایران از گفتگو و توافقات بین‌الافغانی حمایت می‌کند.
در پیوند با اینکه آیا طالبان دولتی فراگیر تشکیل خواهند داد یا خیر، جای بحث و بررسی دارد. طالبان از فراگیر بودن ساختار سیاسی مدنظر خود سخن به میان می آورند و مخالفان دیدگاهی عکس دارند.
«محمد نعیم وردک» سخنگوی دفتر سیاسی طالبان چندی پیش در یک مصاحبه با بیان اینکه دولت فعلی این گروه، دولتی فراگیر است و اقوام مختلف در آن حضور دارند، تاکید کرد که «انتخابات در افغانستان طی ۲۰ سال گذشته مشکلات بزرگی برای این کشور به وجود آورده است.» از طرفی به تازگی «ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان نیز تاکید کرده دولت کنونی فراگیر است.
در مقابل «حامد کرزای» رییس جمهوری پیشین افغانستان در مصاحبه ای با روزنامه «ساندی تایمز» با رد ادعای طالبان گفت: ما به افغانستانی نیاز داریم که متعلق به همه مردم این کشور، مردان و زنان و همه قوم‌ها باشد و تنها راه پیش رو، دولت فراگیر است. آن‌چه طالبان اعلام کرده‌اند، چنین نیست.
از نگاه ناظران در صورتی یک دولت فراگیر در افغانستان تشکیل خواهد شد که قومیت های مختلف همچون تاجیک ها، هزاره ها، ازبک ها و غیره به این ساختار سیاسی جدید افزوده شوند. همچنین طالبان همان گونه که بارها وعده تشکیل دولت فراگیر داده اند، کابینه‌ای ای معرفی کنند که انحصاری، سراسر مردانه و متشکل از اعضای گروه طالبان نباشد.یگانه سازوکار خروج افغانستان از بحران و نیز مناسب ترین راه فایق آمدن بر چالش های پیش رو، تشکیل دولت فراگیر با حضور همه اقوام و مردم این کشور است.
افزون بر بحث دولت فراگیر، مشکلات مردم افغانستان در زمینه های مختلف موضوعی است که نگرانی بسیاری را در جهان به ویژه در ایران در پی داشته است. مردم این کشور جنگ زده با چالش های فراوانی مواجه اند. فقر، جنگ، نا امنی و شیوع ویروس کرونا، اثرات منفی قابل توجهی به اقتصاد ضعیف آنها وارد کرده است.
در همین ارتباط «مجید تخت‌روانچی» نماینده دایمی کشورمان در سازمان ملل متحد تاکید کرد که «در حال حاضر مواد غذایی ضروری در افغانستان رو به اتمام است و ۱۸.۴ میلیون نفر به کمک های بشردوستانه نیاز دارند.» این وضعیت اسفبار بستر ساز آن شده تا سیل مهاجران و پناهجویان روانه کشورهای دیگر شوند. تا امروز کشورهای همسایه افغانستان میزبان چند میلیون پناهجوی افغان بوده اند و سازمان ملل روز جمعه پنجم شهریور هشدار داد که احتمال دارد تا پایان سال ۲۰۲۱ حدود نیم میلیون نفر پناهجوی دیگر از افغانستان مهاجرت کنند.
از نگاه صاحبنظران، برای جلوگیری از سیل مهاجران و پناهجویان حفظ جان و امنیت آنها در درجه نخست اهمیت قرار دارد. ضمن اینکه معیشت و اقتصاد مردم نیز تاثیر بسزایی بر تصمیم آنها مبنی بر ماندن یا ترک وطن می گذارد. در وهله بعد حق و حقوق شهروندی و سهیم شدن آنها در سرنوشت خویش حایز اهمیت است که از طریق انتخابات و ایجاد دولت فراگیر قابلیت تحقق دارد.
در همین ارتباط نماینده کشورمان در سازمان ملل متحد تاکید کرد که راه ثبات، صلح بادوام و توسعه پایدار در افغانستان عملاً از مذاکرات میان افغانی و با مشارکت فعال و برابر نماینده‌گان واقعی تمام گروه‌های قومی، زبانی و مذهبی می‌گذرد. او خاطرنشان کرد: حکومت آینده باید حقوق بشر، حقوق زنان و حقوق اقلیت های مذهبی را براساس آموزه ها و اصول اصیل اسلامی تضمین و حمایت کند.
از نگاه ناظران، یگانه سازوکار خروج افغانستان از بحران و نجات این کشور از شرایط فعلی و نیز راه فایق آمدن بر چالش های پیش رو، تشکیل دولت فراگیر با حضور همه اقوام و مردم این کشور است؛ سازوکاری که در صورت عملیاتی شدن، راه طالبان را برای دستیابی به مشروعیت بین المللی هموار می کند.
نظر شما