کودکان کار، قربانیان فقر و جهالت

به گزارش ایرنا ،شاید تا چند دهه قبل کار و کوشش و فرهنگ استاد و شاگردی را می‌توانستیم جزو اصلی زندگی در جامعه بدانیم، اما گویا ترکیب انواع آسیب‌های اجتماعی در کنار برچیده شدن فرهنگ استاد و شاگردی پدیده عجیبی با عنوان "کودکان کار" ایجاد کرده است،
 کودکانی که عمدتاً کار مشخصی انجام نمی‌دهند اما مسوولیت تأمین مخارج و معیشت خانواده را عهده دار هستند.
تفاوت این سبک از کودک آزاری با فرهنگ استاد و شاگردی را می‌توان در ظاهر آشفته، آلودگی‌های محیطی و نحوه فعالیت اقتصادی این کودکان دانست، تا جایی که حتی برخی از کارشناسان مسائل اجتماعی عنوان تکدی گری را برای این افراد مناسبتر دانسته‌اند، چرا که در واقع کار یا حرفه آموزی خاصی در این روند رخ نمی‌دهد، بلکه کودکان با ظاهری آشفته و پریشان به مشاغل کاذب در سطح اجتماع روی آورده‌اند که بخش قابل توجهی از درآمدشان نیز از همین راه است.
به گفته جامعه شناسان ، اغلب کودکان کار دوره نوجوانی و جوانی خود را نمی‌بینند و از مرحله کودکی به بزرگسالی می‌رسند، این کودکان با وجود کار سخت، نصف حقوق یک بزرگسال را دریافت می‌کنند، هیچ پوشش بیمه‌ای یا درمانی ندارند و اغلب ..
 این کارشناسان معتقدند که جامعه باید معضل اجتماعی کودک کار و خیابانی را با راهکارها اساسی و بررسی مسائل زمینه‌ای درباره آن‌ها حل کند تا آینده این کودکان و به دنبال آن جامعه به سمت تباهی نرود.

۷۰ درصد کودکان کار و خیابانی در استان قزوین غیر ایرانی هستند
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان قزوین با بیان اینکه پدیده‌ی کودکان کار معلول عوامل مختلفی است، گفت: ۷۰ درصد کودکان کار و خیابانی در قزوین اتباع غیر ایرانی هستند.
پری میرزایی با بیان اینکه امسال ۱۱۹ کودک کار در قزوین شناسایی شده اند، افزود: از این تعداد ۸۵ نفر در قزوین، ۱۸ نفر در تاکستان، ۱۴ نفر در بویین‌زهرا و سه کودک در آبیک هستند که در مجموع ۲۰ دختر و ۹۹ پسر شناسایی شده اند.
وی اظهار داشت: از این تعداد ۴۰ کودک ایرانی و ۷۹ کودک اتباع خارجی هستند که بخش عمده کودکان خیابانی و کار در قزوین را اتباع به خود اختصاص داده ند که به چهره شهر آسیب می‌زنند.
وی با اشاره به پذیرش کودکان کار در مراکز حمایتی بهزیستی استان قزوین تصریح کرد: در حال حاضر کودکان کار و خیابانی در یک مرکز دولتی شبانه روزی در قزوین و ۲ مرکز غیر دولتی روزانه شامل مراکز حمایتی، آموزشی کودک و خانواده تحت نظارت سازمان بهزیستی در شهرستان‌های قزوین و تاکستان با هدف کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی مورد پذیرش و حمایت قرار دارند.
میرزایی افزود: در این مراکز خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناختی، حقوقی، فرهنگی، پزشکی و روانپزشکی، آموزشی، ورزشی، کمک‌های مالی و سبد کالا در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی وارد بر کودکان خیابانی و ارتقاء کیفیت زندگی کودکان خیابانی و خانواده‌های آنان به کودکان و خانواده‌هایشان ارائه می‌شود.
این مسوول با اشاره به نحوه پذیرش این کودکان در مراکز بهزیستی استان قزوین اضافه کرد: کودکان کار به دو صورت خود معرف یا از طریق شناسایی در اماکن پر تردد شناسایی و در مرکز مورد پذیرش قرار می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار برای حمایت از کودکان کار در قزوین هزینه شد که شامل توانمندسازی کودک و خانواده اعم از تأمین سرمایه اولیه اشتغال والدین، خرید گوشی همراه به منظور تحصیل کودکان در فضای مجازی و عدم بازماندگی از تحصیل، کمک هزینه و بازسازی مسکن، تأمین لوازم ضروری منزل، حرفه آموزی کودکان کار بالای ۱۵ سال سن، تأمین سبد کالا و پوشاک بود.

کودکان کار بیش از دیگران در معرض ابتلا به کرونا قرار دارند
معاون اجتماعی بهزیستی استان قزوین با بیان اینکه کودکان کار مشکل معیشت خانواده را بر دوش دارند، گفت: شیوع کرونا معیشت برخی از خانواده‌های آسیب‌پذیر را با مشکل روبه رو کرده است بنابراین احتمال افزایش تعداد کودکان کار در این گروه وجود دارد، از سوی دیگر حضور این کودکان در اجتماع و مراکز شلوغ بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی و حداقل‌های پیشگیرانه احتمال ابتلا این کودکان و خانواده‌های آنها به کرونا را تشدید کرده است.
وی با اشاره به اقدامات این سازمان برای بهبود وضعیت کودکان کار و خانواده‌های آنها افزود: به منظور کمک به این کودکان کار، بسته‌های بهداشتی شامل ماسک، دستکش، ژل ضدعفونی کننده، مایع دستشویی در ایام شیوع کرونا توزیع شده است و همچنین ظرف‌های کوچک افشره کردن الکل و مایع ضدعفونی و پدهای الکی که به راحتی قابل حمل است.
میرزایی افزود: با توجه به اینکه توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار به منظور جلوگیری از ورود کودک به خیابان جهت کار، امری مقطعی و کوتاه مدت نیست، این امر نیازمند حمایت‌های مستمر از خانواده به منظور تقویت توانایی در انجام کارکردهای طبیعی نظیر رشد، تربیت فرزندان و حمایت از آنان و فراهم آمدن زمینه رشد یکپارچه کودکان است.
بهزیستی به تنهایی مسوول ساماندهی کودکان کار نیست
این مسوول با بیان اینکه ساماندهی کودکان کار نیازمند عزم همگانی است، گفت:۱۱ دستگاه اجرایی در ساماندهی کودکان کار و خیابانی مسوولیت دارند و بهزیستی به تنهایی مسوول این امر نیست.
وی تاکید کرد: فعالیت در این حوزه از عهده یک نهاد تنها ساخته نیست بلکه مطابق آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی مصوب هیات وزیران در سال ۸۴ برای ۱۱ سازمان وظایفی تعریف شده است.

معاون اجتماعی بهزیستی قزوین گفت: طرح مسیر سبز با تأمین اعتبار استانداری قزوین به منظور شناسایی و جذب کودکان کار و خیابان، غربالگری، استعدادیابی و توانمندسازی این کودکان در حال اجرا است که تاکنون ۵۰ کودک به لحاظ بهداشتی و درمانی "شامل ویزیت پزشک عمومی، بینایی سنجی، شنوایی سنجی، دندانپزشکی، ارتوپد فنی" مورد سنجش و غربالگری قرار گرفتند و همچنین آزمایشات ایدز و هپاتیت برای ۳۵ کودک کار انجام شده است.
میرزایی افزود: به منظور ایمن سازی کودکان کار و خیابان در برابر بیماری هپاتیت تمام کودکان کار در استان واکسینه خواهند شده اند و همچنین این کودکان به لحاظ مسائل روانشناختی ۲۵ نفر از آنها مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
این مسوول با اشاره به برگزاری کلاس‌های مهارت زندگی به منظور ارتقا دانش کودکان و والدین تصریح کرد: در حال حاضر ۳۷ تن از والدین کم سواد و بی سواد کودکان که تمایل به شرکت در کلاس‌های نهضت سوادآموزی را داشتند به اداره کل آموزش و پرورش معرفی شدند و ۵۲ کودک نیز به لحاظ استعدادیابی ورزشی و هنری مورد بررسی قرار گرفته اند.

کودک زباله گرد، پدیده جدید در جامعه
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین گفت: متاسفانه در کنار همه آسیب‌هایی که در حوزه کودکان کار وجود دارد، طی چند سال گذشته با مسئله کودکان زباله گرد مواجه هستیم.
مریم بیدخام افزود: کودک زباله گرد حاصل یک اتفاق نادرست و نشات گرفته از سو استفاده از کودکان، ضعف در اجرای وظایف و فقدان مدیریت کار آمد است که کودکان قربانیان اصلی این شرایط هستند و کمترین سود و بیشترین آسیب را می‌بیند.
وی اظهار داشت: کودکان کار با آسیب‌های جسمی و روحی زیادی مواجه هستند و از طرفی نیز موجب مخدوش شدن چهره شهر و رنجش خاطر شهروندان می‌شوند از این رو یکی از اصلی‌ترین راه‌های برای کنترل وضع موجود از بین بردن شرایط اولیه حضور این کودکان در خیابان‌ها و زباله گردی است.
بیدخام تصریح کرد: به عبارت دیگر بسترهای درآمد زایی از زباله‌ها با تفکیک زباله از مبدأ باید از میان برداشته شود و از سوی دیگر کودکانی با عناوین کودکان کار یا خیابانی که در جامعه حضور دارند مدیریت و ساماندهی شوند.
این مسوول با اشاره به هماهنگی‌های به عمل آمده در طرح تونل سبز به منظور شناسایی، غربالگری و توانمند سازی کودکان کار و خیابان استان افزود: دستگاه‌های متولی در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی و فرهنگی متناسب با نیاز و انتظار جامعه تدابیری اتخاذ کنند تا نشاط و امید در درون خانواده و بویژه کودکان و نوجوانان دچار فرسایش و اختلال نشود.
وی خاطرنشان کرد: به همین منظور برای کودکان کار و خیابانی طرح‌های حمایتی آموزشی، فرهنگی و اجتماعی دیده شده که در آن این کودکان و کودکان مناطق کمتر توسعه یافته با محوریت بهزیستی شناسایی و غربالگری شده و با شناسایی استعدادهای آنها از طریق دستگاه‌های اجرایی و تشکل‌های مردم نهاد مورد حمایت‌های لازم قرار می‌گیرند.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین تاکید کرد: بسیاری از کودکان کار که بنا به شرایط خانوادگی مجبور به کار هستند ممکن است دارای استعداد خاصی باشند که با شناسایی به موقع و آموزش آن‌ها می‌توان آینده روشنی را برایشان رقم زد.
وی یادآور شد: از دستگاه‌های اجرایی مرتبط از قبیل ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و کانون پرورش فکری کودکان انتظار می‌رود که در صورت ارجاع کودکان کار به آن‌ها با حمایت و آموزش‌های لازم به شکوفا شدن استعدادهای آن‌ها اهتمام کنند.

کودکان کار از حقوق اولیه خود محروم هستند
رییس هیات مدیره و نایب رییس کانون وکلای دادگستری قزوین با بیان اینکه کودکان کار از حقوق اولیه خود محروم هستند ، گفت: توجه به حقوق کودکان به عنوان آینده سازان یک کشور امری ضروری بوده و در آموزه‌های دینی و اسلامی ما، حقوق کودک بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
محمد مهدی نحوی ارتقا و ترویج حقوق کودک در جامعه را ضروری دانست و افزود: کرامت انسانی ایجاب می‌کند که کودکان به عنوان یک انسان با حقوق انسانی با آنها برخورد شود و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در حال حاضر به عنوان متولی حفظ و پاسداری از کودک و حقوق آن سعی در حمایت از آنها در خانواده و بخش‌های مختلف حاکمیت و جامعه دارد.
وی اظهار داشت: امروزه گسترش شبکه‌های اجتماعی، رشد تکنولوژی، بحران‌های نوپدید، استیلای فضای مجازی و شبکه‌های مختلف رادیو، تلویزیون بر زندگی خصوصی و عمومی همراه با مزایای انکار ناپذیر آسیب‌های غیر قابل پیش بینی را با خود به همراه داشته است.
نحوی اضافه کرد: هر چند رفع خلاهای قانونی و اصلاح قوانین موجود و روزآمد کردن آنها به منظور آگاهی بخش‌های مختلف و آسیب‌های تهدید کننده این حقوق و برخورد با نقض کنندگان آن ضروری است اما فقدان حمایت از این قشر آسیب‌پذیر جامعه منجر به بروز آسیب‌های اجتماعی بزرگی در آینده  خواهد شد.
این وکیل دادگستری تصریح کرد: آموزش متولیان ، مدیران و مربیان با حقوق کودک و به‌ویژه خود آن‌ها به‌عنوان نوک پیکان این حلقه امری انکارناپذیر و غیرقابل‌اجتناب است و در کنار آن افزایش حساسیت جامعه برای احترام و حفظ این حقوق نیز مستلزم همکاری و همراهی همه نهادهای حاکمیت به‌ویژه نهادهای غیردولتی است.
وی ادامه داد: طرح کودک آگاه باهدف آموزش جامعه، خانواده، کودکان و مربیان و آگاهی آن‌ها نسبت به حقوق کودک و همچنین ترویج و گسترش آن پیشنهاد می‌شود.
ریس هیات مدیره کانون وکلای دادگستری قزوین افزود: نوآوری در فرآیند رسیدگی قضایی به موارد خشونت علیه کودکان، پیش بینی دادگاه‌های اختصاصی با اختیارات ویژه، جرم انگاری‌های خاص، بی توجهی و سهل انگاری، تعیین مصادیق آزار و سو استفاده جنسی و تعیین مجازات، استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در جهت حمایت از کودک، حفظ حریم خصوصی طفل و نوجوان و خانواده وی، پیش بینی در معرض خطر بودن طفل در حریم خانواده است.
نحویی ابراز کرد: با توجه به اینکه این قانون تازه تصویب شده و آیین نامه آن تقریباً سه ماه می باشد که ابلاغ شده است هم اکنون در حال تبیین قانون در دستگاه‌های متولی هستیم که تا کنون آموزش وپرورش استقبال خوبی در این زمینه داشته است و سه جلسه به صورت وبینار برای کل معلمان. مدیران برگزار کردیم و معتقدم کار جدیدی بود که می‌تواند اثربخشی خوبی نیز داشته باشد.
وی نصریح کرد: تببین قانون جدید بین دستگاه‌های متولی، آموزش و گسترش هر چه بیشتر این قوانین در جامعه به منظور حفظ حقوق کودک ونوجوان در حریم خانواده و جامعه، توجه دادن کلیه دستگاه‌های اجرایی به مسوولیت های قانونی در مواجه با حقوق کودکان و نوجوانان، پیشگیری از بروز جرم نسبت به کودکان و نوجوانان در مجموعه طرح کودک آگاه با هدف آموزش جامعه. خانواده. کودکان و مربیان و آگاهی آنها نسبت به حقوق کودک و همچنین ترویج و گسترش آنها مد نظر است که قطعاً می‌تواند به احقاق حق این کودکان منجر شود.
ره آورد: 
اگرچه معضل اجتماعی حضور کودکان کار، کودکان زباله گرد و متکدیان خردسال در جامعه به یکی از تکراری‌ترین صحنه‌های اجتماعی برای مردم و مسوولین تبدیل شده است، اما بی تفاوتی به آن می‌تواند منشأ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در سنین بالاتر و بروز مشکلات متعدد برای خانواده و جامعه شود و از این رو باید تلاش کنیم تا کودکان کار به عنوان واقعیت‌های اجتماعی همواره دیده شوند تا برای رفع مشکلات آنها راهکارهایی تدوین گردد.