تحقق عدالت فرهنگی تجلی شایستگی 

به گزارش ایرنا، عدالت فرهنگی یعنی توزیع عادلانه امکانات فرهنگی یک جامعه که با استحقاق‌ افراد و نهادهای فرهنگی متناسب است و این موضوع اگر در چارچوب کارکردهای فرهنگی کشورها مورد توجه قرار گیرد، می‌توان انتظار داشت که فرهنگ عدالت در جامعه در حال نهادینه شدن است.

نام گیلان همواره با فرهنگ و هنر پیوندی ناگسستنی دارد و حافظه مردمان این دیار انباشته از مفاخریست که در کهکشان نام های ماندگار  و مفاخر کشور می درخشند.

دکتر محمد معین، اکبر رادی، کیومرث صابری فومنی، شیون فومنی، سیروس شمیسا، ابراهیم پورداود، پروفسور سمیعی، امیرهوشنگ ابتهاج، شمس لنگرودی، جعفر خمامی زاده، کامبوزیا پرتو، مجید مجیدی، فریدون نوزاد، کیومرث ملک مطیعی، فریدون پوررضا، ناصر مسعودی ،احمد عاشورپور و دیگر اهالی هنر گیلان قلل شامخ فرهنگ و دانش این سرزمین هستند که نسل تازه نفس را نسبت به هویت پُرداشته خویش به اندیشه وا می دارد.

اینک این پیشینه غنی نشانگر آن است که این سرزمین از استعداد و توانایی خالی نیست و تحقق عدالت فرهنگی می تواند بروز شایستگی و استعداد را بیش از همیشه متجلی کند.

همین مساله نیاز استان‌هایی همچون گیلان را به عدالت فرهنگی که ناشی از توزیع عادلانه منابع و توازن در ایجاد زیرساخت های فرهنگی را بیش از پیش می کند که وزیر جدید فرهنگ و ارشاد نیز تاکید بسیار بر آن دارد.

فرهنگ و هنر مختص مرکز نشینان نیست

پژوهشگر، مدرس و کارگردان تئاتر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: باید این باور در سطوح مختلف درک شود که فرهنگ مختص مرکز نشینان نیست و مادامیکه لایه های محروم جامعه از خدمات فرهنگ و هنر دولتی بی بهره اند یعنی عدالت فرهنگی وجود ندارد.

محمد پورجعفری گفت: برای مثال گیلان و رشت که کلان شهر محسوب می شود، فاقد فرهنگسرا و حتی پلاتو نمایش است، در حالی است که بر اساس جمعیت، این استان نیاز به ۹ فرهنگسرا دارد و این فرهنگسراها می بایست در نقاط محروم ایجاد شوند تا منجر به کاهش آسیب های اجتماعی شوند.

وی افزود: در یکی از پژوهش های آسیب های اجتماعی با ۴۰ نفر در کمپ های ترک اعتیاد مصاحبه انجام دادم و اکثر آنان مربوط به مناطق حاشیه‌نشین و محله های پایین جامعه بودند و به تقریب همه آنان آرزو داشتند که در نوجوانی در کلاس های فرهنگی، هنری و ورزشی شرکت کنند اما متاسفانه امکان مالی نداشتند؛ این یعنی عدم عدالت فرهنگی؛ یعنی ما نتوانستیم پایگاه ها و کانون هایی ایجاد کنیم که بتواند برای کودکان و نوجوانان دور از مرکز، کار فرهنگی انجام دهد.

به گفته این پژوهشگر فرهنگی، همه امکانات و بخش مهمی از بودجه در مرکز تجمیع شده است و این باعث می شود بخش عمده ای از نخبگان فرهنگی ناچار به مهاجرت شوند.

پورجعفری مهاجرت نخبگان فرهنگی را یکی از مهم ترین و مشهودترین آسیب ناشی از عدم توازن فرهنگی دانست و افزود: نیروهای انسانی تهران غالبا مهاجران استان ها هستند در حالی که اگر بستر فرهنگی در استان ها وجود داشت از این مهاجرت جلوگیری می شد.

وی ادامه داد: خوشایند نیست، برای گیلانی که داعیه دار فرهنگ و هنر است پلاتو استاندارد نمایش نداشته باشد اگر هم هست مرتبط به بخش خصوصی است و بخش خصوصی هم به فکر اقتصاد خودش است این وظیفه دولت است که در بخش فرهنگ و هنر سرمایه گذاری کند.

این کارگردان تئاتر خصوصی سازی را نمادی از رهاسازی فرهنگ دانست و با انتقاد از این سیاست گفت: چرا فرهنگ باید خصوصی سازی شود؟ باید کار فرهنگی در دل محلات و محله های آسیب پذیر برود. فرهنگسراهایی ایجاد شود و بچه ها و نوجوانان رایگان جذب شوند؛ پیش تر دستگاه های حمایتی خودشان برای کارهای فرهنگی کودکان بی بضاعت سرمایه گذاری می کردند اما امروز از آن خبری نیست، درحالیکه ریشه تمام آسیب های اجتماعی فرهنگی است.

وی تاکید کرد:عدالت فرهنگی گام های بعدیست اول می بایست  ترتیبی اتخاذ شود که متولیان در بخش های مختلف فرهنگی وظایف ذاتی خود را درست انجام دهند و برای هنرمندان مانع تراشی کنند ؛ اگر چنین شود بخش عمده ای از مشکلات حل خواهد شد.

جریان نامتوازن زیرساخت و بودجه فرهنگی 

محمد پرحلم کارشناس حوزه فرهنگ و هنر معتقد است: کشور به لحاظ زیرساخت های فرهنگی با جریان نامتوازنی روبه رو است؛ بطوریکه بسیاری از استان ها از دهها فرهنگسرا و اماکن فرهنگی برخوردار هستند اما گیلان با وجود همه ظرفیت ها از این امکانات بهره چندانی ندارد.

وی نیز اظهار داشت: مشکل این است که قسمت عمده ای از اعتبارات فرهنگی را افراد صاحب نفوذ به استان هایی می برند که اهل آنجا هستند و متاسفانه گیلان از این موضوع جامانده و یکی از محروم‌ترین استان ها در زمینه زیرساخت های فرهنگی است.

پرحلم اظهار داشت: متاسفانه، بدون اینکه آماده سازی زیرساخت خصوصی سازی می خواهیم به این سمت حرکت کنیم، که نتیجه آن غیرکاربردی و نامناسب شدن مکان های خصوصی فرهنگی خواهد بود و به طور حتم نارضایتی جامعه را به همراه خواهد داشت.

معاون فرهنگی حوزه هنری گیلان گفت: متاسفانه بخش عظیمی از بودجه و امکانات فرهنگی در پایتخت متمرکز شده و همواره چندین برابر استان های دیگر است، و این موضوع باعث می شود هنرمندان که از اقشار بدون پشتوانه محسوب می شوند برای دستیابی بیشتر به امکانات و بروز استعدادهایشان به پایتخت مهاجرت کنند.

به گفته پرحلم، بودجه های فرهنگی بیشتر برای پایتخت هزینه می شود تا هنر و هنرمندان که ممکن است در استان های محروم ساکن باشند. برای برگزاری جشنواره ملی در پایتخت هزینه های سنگینی می شود اما جشنواره های ملی استانی به سختی توان تامین منابع خود را دارند و با صرف هزینه های ناچیز برگزار می شوند.

این کارشناس فرهنگی ادامه داد: در برخی مواقع بودجه های فرهنگی در استان ها توسط افراد ذی نفوذ به مسیری غیر از فرهنگ گسیل می شود که این موضوع به دلیل عدم شفافیت در بخش فرهنگ است؛ باید دستگاه های فرهنگی بطور شفاف اعلام کنند هر میزان بودجه ای که دریافت کردند چگونه هزینه شده و دستاورد فرهنگی آن برای استان چه بوده است؟ چرا که اگر بودجه فرهنگی بدرد فرهنگ مردم نخورد و صرف دوست و رفیق بازی شود متاسفانه وضعیت به قهقراء خواهد رفت. 

پرحلم این مسائل را از مهم عواملی دانست که عدالت فرهنگی را بیش از پیش لازم می دارد و تاکید کرد: عدالت فرهنگی می تواند بخش قابل توجهی از آسیب های حوزه هنر و فرهنگ در استان ها را جبران کند.

فاصله تا رسیدن به نقطه مطلوب 

معاون فرهنگی و امور رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: عدالت فرهنگی دارای ابعاد مختلف است که شامل توزیع عادلانه فضاهای فرهنگی، امکان برخورداری اقوام در نشر آثار فرهنگی و هنری مرتبط، مشارکت افراد جامعه در ثبت و ضبط سنت ها و آداب و رسوم و همچنین حمایت از تولیدات فرهنگی است.

حسین ابراهیمیان اجرای عدالت فرهنگی در قالب یک طرح از سوی وزارت ارشاد را گامی موثر برای حمایت از فرهنگ و هنر در استانهای دانست و افزود: بی توجهی به هر کدام از این عناصر و ابعاد فرهنگی تبعات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت و هنرمندان، نویسندگان، پژوهشگران و در نهایت جامعه را دچار مشکل خواهد کرد .

وی اظهار داشت: در حال حاضر در اکثر شهرستان های استان، مجتمع های فرهنگی و هنری فعالیت دارند که بخشی از نیازهای فرهنگی و هنری جامعه را برطرف می کنند اما فعالیت های مختلف فرهنگی و هنری آنچنان وسیع هستند که هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله وجود دارد.

معاون فرهنگی و امور رسانه گیلان گفت: اگر فضاهای فرهنگی و هنری گسترش و توسعه پیدا کنند و امکان دسترسی آسان به آنها میسر شود به قطع بخشی از آسیب های اجتماعی نیز برطرف خواهد شد و این موضوع ایجاب می کند که شهرداری ها ،بخش خصوصی و سایر مجموعه ها نیز در این بخش فعال شوند. 

عدالت فرهنگی در گرو برنامه ریزی و تعامل

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان درباره موضوع عدالت فرهنگی گفت: فرهنگ زیربنا و شالوده اصلی جامعه است و رشد فرهنگ در جامعه باید متناسب با نیازهای روز جامعه، متعادل و متوازن انجام شود.

فیروز فاضلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در سال جاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تفاهم نامه های مختلفی را در بخش های فرهنگی و هنری با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی منعقد کرده است که شامل خرید کتاب، نمایشگاه های مختلف، حمایت از انجمن ها، حمایت از کسب و کارهای فرهنگی، فعالیت های اقوام، یارانه طرح کتابفروشی ها، تولید فیلم کوتاه، اکران فیلم های هنری و تجربی، حمایت از تجهیز سینماها و موارد دیگر می شود که هدف همه این تفاهم نامه ها توسعه فعالیت های فرهنگی هنری در سطح کشور و برخورداری همه استان ها از آن است.

وی با بیان اینکه عدالت یکی از کارکردهای فرهنگ است اظهار داشت: گستردگی موضوعات پیش بینی شده و تنوع آنها به گونه ایست که می تواند موجب رونق فعالیت و کسب و کارهای فرهنگ و هنری شود؛ در سال های اخیر برنامه های مختلفی در حوزه اقوام و میراث ناملموس نیز انجام شده که در سال جاری نیز پیش بینی شده است. 

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان ادامه داد :چاپ بیش از ۹۰۰ عنوان کتاب در سال که تقریبا نیمی از آن در شهرستان ها انجام می شود و تکثر رسانه های مکتوب و مجازی استان ،کانون های امور مساجد و سایر مراکز فرهنگی وهنری نشانگر تلاش استان برای ایجاد عدالت فرهنگی در بخش فرهنگ و هنر است. 

فاضلی گفت: راهکارهایی مثل اهدای هنر کارت در کنار اقدامات حمایتی دیگر می توانند به کسب و کارهایی که در ایام کرونا صدمه دیده اند کمک کند وتوازن را به بخش فرهنگ و هنر بازگرداند هرچند که ایجاد عدالت فرهنگی در گرو برنامه ریزی و پیگیری همه متولیان فرهنگی و همچنین مدیران ارشد سازمان های دولتی و خصوصی است.

برآیند کلام کارشناسان بر این مبنا استوار است که رشد فرهنگ در جامعه متناسب با نیازهای روز جامعه باید متعادل ،متوازن و حتی هدفمند انجام شود، زیرا فقدان توجه به این مهم در قالب بحران‌های هویت و مقبولیت بروز و نمود پیدا می‌کند.

رابطه مستقیمی بین فضای فرهنگی جامعه یا همان خرد جمعی و ایجاد روحیه عدالت خواهی، حق جویی، ایثار، نوع دوستی وجود دارد. عدالت فرهنگی از موضوعاتی است که بر پایه توزیع عادلانه امکانات فرهنگی جامعه استوار است، بنابراین اگر دولت به این مهم توجه داشته باشد، در آن هنگام می‌توان امیدوار بود که فرهنگ عدالت در جامعه تسری یابد.