صدای این سکوت را بشنوید

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر احمدرضا ناظری متخصص شنوایی شناسی به مناسبت روز جهانی ناشنوایان، شنوایی را مهمترین حس ارتباطی در انسان دانست و افزود: با شنوایی قادر به برقراری ارتباط اجتماعی هستیم و فقدان آن به درجات مختلف منجر به بروز تاثیرات متنوعی در زندگی خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه نه تنها ناشنوایان، بلکه تمام افراد مبتلا به اختلالات شنوایی و تعادل مخاطبان علوم شنوایی شناسی و سرویس های توانبخشی هستند، عنوان کرد: به طور کلی کم شنوایی از لحاظ کیفی در سه گروه کاهش شنوایی انتقالی، آمیخته و حسی عصبی تعریف می شود.

وی در خصوص نوعی از اختلال شنوایی که به عنوان کم شنوایی انتقالی شناخته می شود، اظهار داشت: در این نوع از اختلال، پرده گوش، گوش میانی، زنجیره استخوانی و مکانیسم انتقال گوش میانی دچار مشکل می شود؛ به بیان دیگر در بررسی های بالینی آسیب در راه هوایی قابل مشاهده بوده و راه استخوانی آن چنان دچار آسیب نشده است.

ناظری این نوع از کاهش شنوایی را قابل درمان دارویی و جراحی بیان کرد و افزود: در کودکان و نوزادان شایع ترین علت مراجعه به پزشک، مشکل گوش است که به دنبال عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا (Otitis Media) رخ می دهد و اغلب به اختلال شنوایی انتقالی منجر می شود.

وی ادامه داد: در بزرگسالان نیز بیماری اتواسکلروز که یک بیماری پیشرونده در استخوانچه رکابی است، ایجاد کاهش شنوایی انتقالی می کند. به طور کلی متخصصین گوش و حلق و بینی طیف وسیعی از اختلالات شنوایی انتقالی را می توانند در فرآیند درمانی/جراحی مورد درمان قرار دهند.

مدیر گروه شنوایی شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی عنوان کرد: گروه دوم اختلالات از نظر ماهیت، آمیخته عنوان می شود. در این نوع از افت شنوایی با درگیری گوش میانی و تا حدی گوش داخلی و عصب شنوایی روبه رو هستیم. در این گروه در برخی موارد ممکن است پیگیری درمانی و جراحی موثر واقع شود و در مواردی هم قابل پیگیری نباشد.

ناظری گروه سوم را کاهش شنوایی های حسی- عصبی (Sensorineural Hearing Loss) خواند و تصریح کرد: در این گروه از کم شنوایان، ارگان حس که حلزون است و سیستم عصبی یا انتقالی عصبی شنوایی دچار مشکل می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی گفت: نشانه های کاهش شنوایی های حسی- عصبی از بدو تولد یا حتی گاهی قبل از تولد ممکن است نمایان شود و تا پایان عمر تداوم پیدا کند. این بیماری گاهی پیشرونده و گاهی ثابت بوده و حتی در برخی موارد با آسیب های دیگری نیز همراه است.

وی نقش ژنتیک را در بروز اختلال شنوایی حسی عصبی بسیار مهم اعلام کرد و افزود: ژنتیک شنوایی مفهوم بسیار مهم و تا حدی هم مغفول در کشور ما است و باید ارتقای جایگاه مشاوره ژنتیک اختلالات شنوایی در سطوح جامعه به طور عمومی و میان متخصصان به طور اختصاصی مورد توجه قرار گیرد. البته عوامل اکتسابی از جمله ابتلا به بسیاری از بیماریهای ویروسی و عفونی می تواند به بروز این دسته از اختلالات منجر شود. به عنوان مثال اوریون یک بیماری ویروسی دوران کودکی است و کاهش شنوایی حسی عصبی یک طرفه می تواند یکی از عوارض آن باشد.

متخصص شنوایی شناسی گفت: ابتلا به مننژیت در دوران نوزادی و کودکی نیز عوارض شنوایی ناگواری به بار می آورد. افزایش بیلی روبین خون نوزاد در روزهای نخست زندگی یکی از علل عمده ابتلا به کاهش شنوایی حسی عصبی است. از این رو لازم است والدین در روزهای نخست پس از تولد نوزاد به این قبیل رویداد ها توجه ویژه داشته باشند.

ناظری تصریح کرد: افت شنوایی حسی- عصبی در طول زندگی هر فرد نیز ممکن است رخ دهد که کاهش شنوایی های دیررس یا Delayed onset genetic hearing loss نام دارد. برخی افراد ممکن است تا سنین نوجوانی و جوانی با اختلال شنوایی مواجه نشوند، اما با تغییر عملکرد یک ژن، مشکل آغاز شود و گاهی ممکن است پیشرونده هم باشد.

وی ادامه داد: به طور کلی اختلالات شنوایی حسی - عصبی ناشی از هر عاملی، اغلب قابل درمان طبی یا جراحی نیستند و لازم است در دوره نوزادی و کودکی به سرعت تشخیص داده شوند. از این رو است که ضرورت مداخله به موقع متخصصین شنوایی شناسی مطرح می شود.

غربالگری شنوایی نوزادان؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر برای پیشگیری از بروز آسیب های جدی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه زبان مهمترین عنصر ارتباطی تمام انسان هاست، عنوان کرد: اگر آموزش زبان، به خصوص زبان گفتاری به خوبی صورت نگیرد، فرد با چالش های متعدد روبه رو خواهد شد. توانایی سخن گفتن نیازی به آموزش آکادمیک ندارد و تنها محرک آن شنیدن است. یک نوزاد کافی است در معرض گفتار باشد و بشنود تا زبان را بیاموزد.

ناظری تصریح کرد: اگر توانستید در دوره بحرانی (critical period) که از بدو تولد آغاز و تا سه سالگی ادامه دارد، وجود آسیب شنوایی را تشخیص دهید، باید به سرعت برای جبران این آسیب مداخله صورت گیرد. امکان تشخیص اختلالات در برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان وجود دارد.  

متخصص شنوایی شناسی اظهار داشت: این برنامه در کشور سالهاست به صورت جدی و پیشرفته دنبال می شود و می توان گفت هیچ کودکی در هیچ کجای کشور از این برنامه عقب نمانده است. در قالب برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان، اگر احتمال وجود آسیب شنوایی تشخیص داده شود، پس از ارزیابی های فیزیولوژیک و الکتروفیزیولوژیک و بررسی های دقیق تر از ماهیت اختلال، در صورت وجود، برای پیگیری های درمانی یا توانبخشی ارجاع داده می شود.   

وی نخستین گام در صورت تشخیص اختلال شنوایی حسی- عصبی یا حتی انتقالی و آمیخته در کودکان و نوزادان که قابل درمان نباشند را تجویز ابزارهای کمک شنوایی اعلام کرد و افزود: این ابزارها شامل سمعک و ملحقات آن و کاشت حلزون است. انواع سمعک های پیشرفته و در دسترس تولید شده اند که نیاز افرادی که حتی آستانه شنوایی حدود ۸۰ تا ۹۰ دسی بل دارند و دچار کم شنوایی شدید هستند را مرتفع می کند.  

ناظری افزود: از طریق فرآیندی به نام کاشت حلزون و به واسطه تحریک الکتریکی عصب شنوایی می توان کودک کم شنوا یا ناشنوا را وارد دنیای شنوایی کرد. از این نظر نیز کشور ایران در زمره کشورهای برخوردار از دانش و فن آوری کاشت حلزون محسوب می شود.   

وی با بیان اینکه حس شنوایی قابل توانبخشی است، گفت: در کنار استفاده از ابزار کمک شنوایی، مفهوم دیگری تحت عنوان توانبخشی شنوایی مطرح می شود که همکاران شنوایی شناس در کنار گفتار درمانگرها و معلمین کم شنواها این فرایند را مدیریت می کنند. کودک از طریق سمعک یا پروتز کاشت حلزون صدا را می شنود و از طریق مشارکت در برنامه توانبخشی شنوایی قدرت درست سخن گفتن پیدا می کند.

وجود ظرفیت توانبخشی سیستم حسی و عصبی شنوایی در بزرگسالان

وی تصریح کرد: توانبخشی شنوایی در حوزه بزرگسالان هم مصداق دارد. گروه کثیری از مراجعین ما سالمندان هستند. امید به زندگی در کشور بالا رفته و سن افراد به سن سالمندی نزدیک می شود. به این ترتیب نیازهای ارتباطی در آنها پدیدار می شود و دچار کاهش شنوایی مربوط به سن یا همان پیر گوشی می شوند. این افراد کاندید توانبخشی شنوایی هستند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی تصریح کرد: کاهش شنوایی هایی که در بازه های سنی بالا رخ می دهد sensorineural است، یعنی سیستم حسی و عصبی دچار پیری شده و سلول های مویی گوش داخلی یا رشته های عصب شنوایی و نیز مراکز مغزی مربوط به پردازش شنوایی دچار کاهش عملکرد می شوند.

وی با بیان اینکه حدود ۳۰ هزار سلول داخل فضای حلزون با وظیفه تبدیل انرژی و تعداد قابل توجهی فیبرهای عصبی مدیر اصلی شنوایی هستند، عنوان کرد: این سازوکار مثل بقیه اندام های بدن در دوران سالمندی دچار کاهش عملکرد می شوند و فرد مبتلا به پیرگوشی دچار انزوا و آسیب های شناختی می شود.

ناظری تاکید کرد: در جهان مدرن امروزی کاهش شنوایی ناشی از سن یا پیرگوشی به مسئله بسیار مهم تبدیل شده است. ظرفیت عظیمی در علم شنوایی شناسی ایران فراهم است تا به این مسئله که همراه با آسیب های شناختی و پردازشی نیز است در دهه های بالای ۷۰ توجه شود.

وی ادامه داد: در این مسیر به فرد سالمندی که مراجعه می کند و در برقراری ارتباط دچار مشکل است، سمعک و ابزار کمک شنوایی تجویز می شود، توانایی تقلیل یافته پردازش سیستم عصبی مرکزی نیز با برنامه های توانبخشی جبران می شود که نسبتا در علوم شنوایی دنیا فرایند نوینی است.

ناظری اظهار داشت: در بزرگسالان به درجات مختلف افرادی نیز هستند که دچار آسیب های شنوایی می شوند. چه اختلالاتی که منشاء ژنتیکی دارند و پیشرفت کرده اند و چه آسیب های اکتسابی که دلیل عمده آن زندگی در جوامع صنعتی و در معرض سر و صدا بودن است. این آسیب ها گاهی نیاز به مداخله دارد.

وی در این خصوص افزود: اگر امکان درمان طبی و جراحی وجود نداشته باشد، این افراد کاندید فعالیت های توانبخشی شنوایی هستند. بنابراین با مجموعه ای از نقایص شنوایی، اختلالات شنوایی در یک بازه بزرگ سنی که از روز تولد آغاز می شود و با آخرین روز زندگی خاتمه پیدا می کند، مواجه هستیم که برای تمام این مراحل تدابیر و کمک ها و راه حل هایی قابل ارائه است.

از گوشتان محافظت کنید

مدیر گروه شنوایی شناسی دانشگاه عنوان کرد: واقعیت این است که برخی اختلالات به خصوص کاهش شنوایی های فیزیولوژیک مثل پیرگوشی را نمی توان پیشگیری کرد و فقط توصیه های جنرال و عمومی طب مدنظر است؛ اصلاح سبک تغذیه، پرهیز از مصرف دخانیات و دوری از سر صداهای زیاد.

ناظری در مورد نقش تغذیه در پیشگیری از آسیب های محتمل شنوایی عنوان کرد: برخی از آسیب های سیستم شنوایی به پرهیزهای جدی غذایی نیاز دارند. مثل بیماری منییر که افراد را دچار حملات سرگیجه می کند و همزمان حالت کیپی و مقداری هم کاهش شنوایی در فرکانس های پایین به همراه دارد. در این صورت از سوی متخصصان گوش و حلق و بینی گفته می شود از مصرف نمک و غذاهای محرک باید اجتناب شود.  

وی ادامه داد: امروزه نسل جوان از هدفون های داخل گوش استفاده می کنند که با یک دلیل بسیار ساده علمی این کار آسیب جدی به سیستم شنوایی وارد می کند. میزان صدای بین دهانه گوشی و پرده گوش حجم کمی دارد و در نتیجه فشار بالایی وارد می کند و این فشار بالا آسیب رسان است.

ناظری تصریح کرد: این عادت در دراز مدت به کم شنوایی منجر خواهد شد و پدیده وزوز گوش را به همراه دارد؛ پدیده ای به دنبال از تنظیم خارج شدن عصب شنوایی که شنیدن صدای ناهنجار تا پایان عمر را سبب می شود. این آسیب تاثیر منفی عصبی و روانی و شناختی بر فرد می گذارد و یکی از موجبات ایجاد این پدیده همین صدای بلند شنیدن و در معرض صدای بلند بودن است. بنابراین توصیه می شود از این اقدام اجتناب شود.

حمایت؛ نیاز بی چون و چرای جامعه ناشنوایان و کم شنوایان است

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی یکی از عمده نیازهای این جامعه را نیاز به ابزار دانست و گفت: اولین مهمترین وسیله ای که باید با آن کم شنوایی را مدیریت کنیم، سمعک و دیگر ابزارهای شنوایی هستند که به واسطه مشکلات اقتصادی اکنون جامعه، در مقاطعی مشکلات در این حوزه قابل اعتنا و دسترسی به آنها دشوار می شود.

وی افزود: امید است این ابزارها به وفور و به آسانی در اختیار شنوایی شناسان باشند تا بتوانند با بهره گیری از روشهای نوین و پیشرفته تنظیم، راستی آزمایی و تایید عملکرد سمعک توان خواهان کم شنوا را از این موهبت خدادی بهره مند کنیم.

ناظری بر ضرورت وجود نگاه تخصصی در این زمینه تاکید کرد کرد و ادامه داد: امروزه تجویز، عرضه و ارایه و تنظیم سمعک و کمک افزارهای شنوایی به یک دانش بسیار پردامنه و علمی و بالینی تبدیل شده است که به طور انحصاری توسط متخصصین شنوایی شناسی و در دفاتر ارزیابی شنوایی ارایه می شود.

وی ادامه داد: اخیرا شناسنامه خدمت تجویز و ارایه سمعک توسط شنوایی شناسان توسط معاون درمان وزارت بهداشت به تمامی نهادهای ذیربط ابلاغ شده است.

ناظری بر این توصیه مهم تاکید کرد که دریافت سمعک از غیر شنوایی شناس از قبیل مغازه های تجهیزات پزشکی یا شرکت های وارد کننده تجهیزات شنوایی یا دیگر افراد غیر مرتبط می تواند به ایراد لطمات غیر قابل جبرانی منجر شود.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی شنوایی شناس از طریق دانشگاه های علوم پزشکی (ارائه شنوایی شناسی در ۱۲ دانشگاه علوم پزشکی کشور در سه مقطع کارشناسی/ ارشد/دکتری) برای این خدمات آموزش داده شده و اکنون در عرصه نظام سلامت ایران فعالانه حضور دارند، از مسوولان نظام سلامت و بویژه  سازمان های بیمه گر می خواهیم برخی موانع که اخیرا برای این گروه ایجاد شده و نظام ارایه خدمت آنان را با دشواری هایی مواجه کرده، مرتفع کنند.

ناظری گفت: خدمت تخصصی، به خصوص تخصص های نوین در وهله اول باید به درستی تبیین و شناسایی شوند و سپس مورد حمایت قرار گیرند.

وی تصریح کرد: کاشت حلزون، موضوعی حاکمیتی است و دولت وارد کننده این پروتز گران است. این حمایت هرچه بیشتر باشد، در آینده نزدیک جمعیت جامعه ناشنوایان به صفر نزدیک می شود.  

متخصص شنوایی شناسی نیاز دیگر ناشنوایان را حقوقشان اعلام کرد و گفت: در بسیاری از کشورها حقوق ناشنوایان شناخته شده است و اجرا می شود، اما در کشور ما تامین رفاه این افراد در حوزه آموزش و حمل و نقل با کاستی هایی روبه رو است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، حمایت از ظرفیت مطلوب شنوایی شناسی در کشور و ارائه خدمات با کیفیت را ضروری خواند و گفت: در پی طراحی دوره های دکترای حرفه ای در رشته شنوایی شناسی هستیم و اگر این اتفاق بیفتد در دورترین جاهای ایران می توان عالی ترین خدمات را ارائه داد.