این دوره از جشنواره موسیقی نواحی نیز مثل دوره های قبل به میزبانی استان کرمان در حالی برگزار شد که هنرمندان زیادی از سراسر کشور به کرمان آمده بودند و البته به گفته خودشان هر سال از میزبانی کرمان راضی هستند و به پاس همین کیفیت برگزاری و درخواست ها از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این وزارتخانه نیز با استقرار دایمی دبیرخانه این جشنواره در کرمان موافقت کرد.خبری که سبب خوشحالی اهالی موسیقی شد زیرا کرمان صرفنظر از میزبانی و کیفیت برگزاری، دارای پرتنوع ترین موسیقی های نواحی کشور و نیز تعدد انواع سازهای موسیقی است.
به گزارش خبرنگار ایرنا، لباس شرکت کنندگان اقوام مختلف در جشنواره نیز هارمونی رنگ زیبایی را به تصویر کشیده بود؛ لباس بلند عربی سفید، لباس سرخ ترکمنی با کلاه های سفید پشمی، لباس ایل قشقایی و لباس های زیبای جنوبی های کرمان همه و همه درحالی نشانه اتحاد، همدلی، یکرنگی و وحدت کلمه با رمز ایران عزیز تعبیر می شد که شعار این دوره از جشنواره نیز «وحدت در کثرت اقوام» بود.
باغ موزه وزیری واقع در خیابان فیروزآباد شهر کرمان، اثر تاریخی زیبا متعلق به دوره قاجار که تاکنون کمتر کسی آن را دیده بود نیز سبب مسرت و شگفت زدگی شرکت کنندگان و هنرمندان شده بود؛ باغی بزرگ که بدرستی مرمت شده و با نورپردازی زیبا هم گوشه هایی از تاریخ این خاک را روایت می کرد و هم لحظات دل انگیزی را پیش روی حاضران می گذاشت.
این جشنواره طی چهار روز از ۲۹ مهرماه تا دوم آبان هرروز با حدود هفت اجرا طی دو ساعت با آن دکور زیبای خود برگزار شد و شامگاه یکشنبه شاهد مراسم اختتامیه بود. پشت صحنه اجراها معماری اصیل ایرانی به چشم می خورد، سمت راست جایگاه سیاه چادری اصیل برپا بود که مجری در آن سمت قرار داشت و صندلی های تماشاگران روبه روی جایگاه به گونه ای کنار حوض زیبای ایرانی با آن شمعدانی های منحصربه فردش چیده شده بود که همه زیبایی های معماری، صفای باغ و صدای موسیقی نواحی را یکجا به مخاطب عرضه کند.
خبرنگار ایرنا به این مناسبت با برخی هنرمندان حاضر در این جشنواره از استان های مختلف گفت و گو کرد تا هم به آسیب شناسی از وضع موجود موسیقی نواحی، جایگاه این موسیقی در هر منطقه و افق های پیش رو بپردازد.
کرمانی ها، اهلا و سهلا
حسن خلدون مدیر گروه موسیقی بومی جزیره کیش که با همراهی اعضای گروهش با لباس های سفید عربی در جشنواره حضور داشت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره نوع کار گروهشان گفت: موسیقی نواحی اصیل جزیره کیش و مختص بومیان آنجاست؛ من و همه اعضای گروهم بومی کیش هستیم و ریتم های متفاوتی در موسیقی داریم. اسم ساز ما نی انبان، سار و اوت است همچنین رقص های آیینی شامل رقص دستمال و رقص شمشیر هستند.
وی با لهجه زیبای عربی ادامه داد: خوشبختم که در اولین بار در این دوره در جشنواره موسیقی نواحی منتخب شدیم، مردم کرمان از لحظه ورودمان تا به الان با مهمانوازی از ما استقبال کردند و از همین جا "اهلا و سهلا" ، برنامه هم تا به اینجا خیلی زیباست و از همه دست اندرکاران از کارگرانی که کف موزه را جارو زدند و تا آنان که هماهنگی هایی لازم را انجام دادند، احسنت و مرحبا.
خلدون درباره روند برنامه تصریح کرد: همه چیز تا الان زیباست اما امسال به دلیل پروتکل های بهداشتی تنها توانستیم ۳ نفره بیاییم درحالیکه گروه مردان ما ۱۲ نفر و زنان هم ۱۰ نفر هستند، ما واقعا کارمان خیلی کمرنگ است اما قول می دهیم با همین سه نفر "کاری کارستان" انجام دهیم، یک کاری کنیم که حضار و کسانی که مجازی شاهد این جشنواره هستند اهلا و سهلا شوند.
او گروه را متشکل از نی هبان و تبل و کاسر خواند و گفت:خداروشکر این موسیقی را در کیش احیا کردیم و خود این گروه را مدیریت می کنم و به نوعی حمایت می کنم.
وی که کارش بوم گردی است، گفت: این گروه از خون و خونه من است و در خانه من تمرین ها را انجام می دهیم و خیلی بهم تعصب دارم و این گروه کم و کسری هایش تا ۹۵ درصد حل شده و طبق برنامه ای که منطقه آزاد به ما داده خود را برای جشنواره ۲۰۲۰ دبی آماده می کنیم.
حیف است هزار سال تاریخ به یغما برود
استاد حسین کریمی نژاد نوازنده کرنا از استان فارس و شهرستان آباده از ایل قشقایی نیز به کرمان آمده است، او می گوید: کرنا و نقاره موسیقی اصیل قشقایی هستند و در مراسم عروسی و عزا این موسیقی نواخته می شود. به گفته استاد فرهاد گرگین پور ساز و نقاره ما قدمت چهار هزار ساله دارد.
وی ادامه داد: یکسری موسیقی های امروزی در عروسی ها در همه قوم ها باعث شده این موسیقی اصیل کمرنگ تر شود،اما ان‌شاءالله این موسیقی ها که قدمتشان بالاست از بین نمی روند.
او به آداب و رسوم قشقایی اشاره کرد و گفت: عروسی که می خواهیم برویم چهار نفره می رویم و ۲ نفر کرنا و ۲ نفر نقاره می زنند چون عروسی برنامه سنگینی است و در عروسی نیاز به نیروی کمکی داریم.
کریمی نژاد با لهجه زیبایی از مهمانوازی کرمانی ها تعریف می کند و می گوید: همه چیز خیلی خوب و عالی بوده، من دور دومی است که برای جشنواره به کرمان می آیم و هر دو دوره همه چیز عالی بود.
او معتقد است که پیشکسوتان باید موسیقی نواحی را انتقال دهد مثلا قوم قشقایی برای تداوم این موسیقی باید حمایت شود، خیلی حیف است که این موسیقی از بین رود.
وی ادامه می دهد: این موسیقی مختص قشقایی است و چون دست اندرکاران آن در استان های اصفهان، فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد پخش هستند در آن استان ها نیز این موسیقی رواج دارد و مرکزیت خود را از دست داده و در بقیه قوم ها هم رواج پیدا کرده است.
این هنرمند قشقایی در ادامه از لباس هایش می گوید، کلاه ناصرخانی و دوگوشی، لباسی که به قول او، آرخالوق با شال دور کمر و کفش هایش هم گیوه آباده بود.
شادی و امید از کلام این هنرمند می بارد اما همزمان چشمانش نگران است، نگران از دست رفتن موسیقی اصیل ایرانی و می گوید: مسئولان لطف کنند این برنامه ها را ادامه دهند؛ این کنسرت ها و جشنواره ها ادامه دار باشد، تکرار و حمایت شود. از موسیقی هیچ حمایتی نمی شود و ما انتظارمان از مردم و مسئولان بیشتر است.
خوشحالیم که این جشنواره در کرمان برگزار می شود
ابراهیم جرجانی نوازنده دوتار مقامی ترکمن و سرپرست گروه موسیقی ترکمن با ۳۵ سال حضور در جشنواره داخلی و خارجی بار سومی است که برای جشنواره موسیقی به کرمان می آید و کارشان موسیقی دوتار و کمانچه است؛ موسیقی‌ای که قدمتش بالاست و به گفته خودش سعی دارد سینه به سینه آن را حفظ کند.
جرجانی می گوید: ما از استان گلستان، منطقه ترکمن صحرای گنبد کاووس آمده ایم و گاهی گروهمان به ۱۵ نفر هم می رسد اما به دلیل پروتکل ها ۳ نفره آمده ایم.
او از اصالت موسیقی اش می گوید و ادامه می دهد: موسیقی ترکمن، موسیقی اصیلی است که اصالت خود را تاکنون حفظ کرده و نیاز به مراقبت دارد، برخی هستند که این کار را با موسیقی کلاسیک ادغام می کنند اما ما اصالت کار برایمان مهم است و خداراشکر جایگاه خوبی در داخل و خارج از کشور دارد.
این هنرمند ادامه می دهد: ما هر موقع در کشور های دیگری اجرا داریم استقبال خیلی خوب بوده و موقع اجرا چهره ها مات می شوند؛ کل اروپا را اجرا داشتیم و مقام های زیادی در این زمینه کسب کردیم.
جرجانی با بیان اینکه من خیلی خوشحالم که این جشنواره در کرمان برگزار شد، تاکید کرد: از همه مسئولان که برای حفظ این موسیقی غنی ایران زحمت می کشند سپاسگزاریم؛ رونق این جشنواره ها باعث انگیزه برای هنرمندان می شود.
به یاد پدر مرحومم دوتار می زنم
زهره ولی نژاد فرزند زنده یاد سلیمان ولی نژاد از اساتید موسیقی اصیل نیز امکان ورود به این جشنواره را یافته بود و به گفته خودش از دل خراسان شمالی و روستای گلیان آمده است.
می گوید به عشق پدرش راهشان را ادامه می دهد و ۱۰ سال است که ۲ تار می زند.
او معتقد است که موسیقی اصیل نیاز به کمک و احیا دارد و خوشبختانه مردم هم استقبال می کنند مثلا همین دوتار طرفداران زیادی دارد و اگر شرایط آن فراهم باشد بسیاری دوست دارند که یاد بگیرند، آموزشگاه های زیادی دوتار آموزش می دهند و موقیعت زیادی پیش روی جویندگان آن است،علاقه مندان خود باید پیگیر باشند.
این هنرمند از میزبانی کرمان راضی است و محل برگزاری در باغ موزه وزیری کرمان را نیز خیلی دوست دارد.
کرمان، رنگین کمان موسیقی نواحی
اما نمی شود از موسیقی نواحی گفت و با استاد سید فواد توحیدی همکلام نشد؛ موسیقیدان و پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی کشور، اهل کرمان که آثار زیادی تاکنون در این زمینه برجا گذاشته و یکی از آنها کتاب موسیقی نواحی کرمان است که ماحصل دستکم ۲ دهه تحقیق او به شمار می رود.
وقتی می گوید کرمان رنگین کمان موسیقی نواحی و انواع سازهاست؛ همینطوری بی حساب و کتاب نمی گوید؛ آنها را یک به یک نام می برد و می شمارد و با اصول علمی و تحقیقی صحبت می کند و البته برای حفاظت و زنده نگه داشتن این موسیقی پیشنهاد هم دارد و معتقد است که تقویت گردشگری موسیقی از جمله راه های مهم نجات موسیقی نواحی ایران‌زمین است.
توحیدی ابتدای مصاحبه در پاسخ به ایرنا درباره جایگاه کم نظیر و منحصربه فرد کرمان در موسیقی نواحی جمله ای از محمدرضا درویشی نقل می کند که بخوبی گویای چرایی میزبانی این استان از جشنواره موسیقی نواحی در سال های اخیر نیز هست و می گوید: کرمان معادل هفت استان موسیقی‌خیز کشور ساز و نت دارد و حضور چندصد ساله انواع اقوام ایرانی در کرمان باعث شده تا رنگین کمان رنگارنگی از موسیقی نواحی در کرمان وجود داشته باشد.
این مصاحبه در ادامه ضمن تشریح جایگاه کرمان در موسیقی نواحی به راه های احیای موسیقی نواحی در کشور نیز می پردازد و توحیدی تاکید دارد که باید از گردشگری موسیقی در این مسیر بسیار کمک گرفت.
گردشگری و موسیقی
توحیدی با اشاره به راه های زنده نگه داشتن موسیقی اصیل کرمان گفت: ایجاد گردشگری موسیقی بویژه در استان کرمان خیلی اهمیت دارد.
وی اگرچه برگزاری جشنواره موسیقی را از ابعاد مختلف دارای اهمیت می داند اما تاکید دارد که حضور گردشگران در مناطق مختلف و شنیدن موسیقی در همان مناطق از سوی اهالی موسیقی بومی بسیار تاثیرگذارتر است.
توحیدی توضیح می دهد: اینکه بخواهیم گردشگران را به این جشنواره بیاوریم خیلی موثر نخواهد بود؛ باید گردشگران را در مناطق مختلف استان ها ببریم تا موسیقی اهالی را در همانجا بشنوند.
وی افزود: موسیقی اصیل آن است که در هر منطقه توسط اهالی آنجا نواخته می شود چون افرادی که به این جشنواره آمده اند را ما از محیطشان دور کرده ایم و به اینجا برای یک رویداد آورده ایم؛ موسیقی نواحی پژواک محیط آنان است؛ هیچگاه در جاهای دیگر آن محیط خودشان نمی شود.
این پژوهشگر موسیقی گفت: گردشگری موسیقی باید به گونه ای باشد که گردشگران در مناطق مختلف با آداب و رسوم آشنا شوند، برای این کار هزینه کنند و هزینه آنان نیز به عنوان درآمد نصیب اهالی موسیقی نواحی شود؛ به طور مثال بروند تا مراسم عروسی را در یک منطقه ببینند و موسیقی آنان را بشنوند؛ این بهترین کار هم برای درآمدزایی اهالی موسیقی نواحی است و هم زمینه آشنایی بیشتر با فرهنگ ها و موسیقی نواحی را فراهم می کند.
توحیدی اظهارداشت: اگر همه فرآیندهای حمایتی از اهالی موسیقی بخوبی تدارک دیده شود مثل بیمه کردن هنرمندان و تامین مسیرهایی برای درآمدزایی آنان، دلگرم تر از همیشه به این کار و هنر ادامه می دهند و از نظر مالی نیز در مضیقه قرار نمی گیرند.
تنوع موسیقی ایران
وی در ادامه با اشاره به اهمیت و تنوع موسیقی ایران خاطرنشان کرد: سال گذشته رئیس یکی از دانشگاه های موسیقی در ترکیه به ایران آمده بود و گفت هیچ جایی ندیده تنوع موسیقی اش به اندازه ایران باشد.
توحیدی افزود: بواقع نیز همینطور است ولی متاسفانه به دلایل مختلف از جمله دلایل سیاسی و مسائل دیگر همانطور که در دنیا در مسائل دیگر هم مزیت ها و ویژگی های کشورمان را آنطور که باید نمی شناسند، درباره موسیقی مان هم اطلاع زیادی ندارند.
به گفته وی، راه تبیین موسیقی اصیل ایرانی با برگزاری جشنواره های بیشتر و رسانه ای کردن آنها یا اینکه بتوانیم حضور پر رنگ تری در جشنواره های دنیا داشته باشیم، خواهد بود.
رنگین کمان موسیقی در دارالامان ایران
توحیدی در ادامه در تشریح جایگاه موسیقی نواحی کرمان و تنوع منحصربه فرد آن اشاره می کند و ضمن اینکه از این استان به عنوان دارالامان در تاریخ یاد می کند می گوید که همین مساله سبب افزایش این تنوع شده است.
وی که سال ها در کرمان و کشور تدریس موسیقی و نیز پژوهش های کاربردی و علمی داشته می گوید: کرمان در موسیقی تاریخچه بسیار کهنی دارد و به نوعی ما چند هزار سال قدمت موسیقی در کرمان داریم.
توحیدی گفت: با آثاری که در شهداد، قلعه اردشیر همچنین جنوب کرمان از تمدن های مختلف تاریخی از جمله زمان های هخامنشی و ساسانی کشف شده نشان می دهد که قدمت موسیقی در کرمان دیرینه است.
وی با اشاره به اینکه کرمان دارالامان بوده تصریح کرد: تمامی اقوام به کرمان کوچ می کردند و حضور چند صدساله دارند به نوعی که تمامی اقوام ایرانی از جمله قشقایی، بختیاری، ترک، لر، عرب، بلوچ، تاجیک و هر قومی که نام ببرید در کرمان حضور چند صد ساله دارد.
توحیدی افزود: این اقوام به همراه خود فرهنگ، آداب و رسومشان را می آوردند؛ یکی از مولفه های فرهنگی نیز موسیقی بوده و یکی از دلایل اینکه موسیقی کرمان در ایران اینقدر متنوع است حضور تمامی فرهنگ ها در کرمان بوده است.
استاد توحیدی در ادامه اینکه کرمان دومین استان عشایری است را نیز در این موضوع با اهمیت و می داند و ادامه می دهد: عشایر هم موسیقی خود را دارند و در کرمان پراکنده هستند؛ در کنار آن ما حضور پررنگ کولی ها را داریم؛ کولی ها گروه هایی هستند که باعث انتقال موسیقی می شوند، از منطقه ای به منطقه دیگری می روند و ما در کرمان به آنان غربت یا لولی می گوییم؛ آنان در تمامی نقاط کرمان هستند.
وی با بیان اینکه کرمان رنگین کمان رنگارنگی از موسیقی نواحی دارد که در ایران بی بدیل است به سخنی از استاد محمد رضا درویشی اشاره می کند و می گوید: استاد معتقدند کرمان معادل هفت استان موسیقی خیز کشور ساز و ملودی دارد که این نشان از تنوع در استان است.
توحیدی تاکید کرد: یکی از دلایلی که این جشنواره در کرمان مانده قابلیت و قدرت ما در موسیقی نواحی است.
وی گفت: به یاد دارم یک سال ۶۰ درصد از شرکت کنندگان جشنواره موسیقی نواحی کرمانی بودند و برعکس برخی استان های دیگر، موسیقی‌شان یک دست است، به طور مثال موسیقی، سازبندی، ملودی و گویش اشعار تقریبا یک دست است؛ هر نقطه کرمان با منطقه دیگر متفاوت است.
تنها ساز چهارگوش ۲ طرفه جهان در کرمان
توحیدی با اشاره به اینکه بالای ۳۵ نوع ساز در استان داریم گفت: برخی از آنها در دنیا منحصربه فرد هستند مثلا ساز "چوغرو" تنها ساز چهار گوش ۲ طرفه در کل دنیاست؛ ساز جاری، چندقوطی، سورنای گلی، کفکو و سفید مهره از دیگر سازهای استان کرمان است.
وی ادامه داد: کفکو، اناری است که روی درخت خشک شده است و با یک سوراخ درونش را خالی و چند سوراخ دیگر نیز روی پوست آن می زنند و می نوازند که در بعضی منطقه ها هم به آن سوتاکو گفته می شود؛ ساز های عجیب و غریبی در کرمان داریم که بعضی جا ها نمونه اش را هیچ جا نداریم.
به گزارش ایرنا چهاردهمین جشنواره موسیقی نواحی که به صورت غیررقابتی، با حضور ۸۰ هنرمند سراسر کشور و همزمان با هفته وحدت از شامگاه ۲۹ مهرماه در باغ موزه وزیری شهر کرمان آغاز شده بود شامگاه یکشنبه با حضور سرپرست معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خبر خوش استقرار دایمی این جشنواره در کرمان پایان یافت.
در مراسم پایانی این جشنواره از سید فواد توحیدی و نیز پیروز ارجمند به پاس تلاش هایشان در این حوزه تجلیل شد.
نظر شما