به گزارش روز جمعه خبرنگار فرهنگی ایرنا، مژگان اینانلو کارگردان و مستندساز در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح این موضوع که کارکرد سینمای مستند در جامعه امروز ایران چیست و تا چه اندازه به این مهم دست یافته، بیان کرد: سینمای مستند در هر جامعه ای مانند دیده‌بان آن جامعه عمل می‌کند؛ یعنی با حساسیت های خود می تواند شرایط جامعه را رصد کند و نشان دهد آن جامعه در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد.
وقتی امکان ندارد همه افرادی که با برخی مشکلات سروکار دارند به جمیع مشکلات واقف شوند، سینمای مستند و سینماگر مستند با رسالت و مسئولیت پذیری، می تواند اینها را به تصویر بکشد و جامعه را نسبت به برخی اتفاقات خطرناک برای جامعه، هوشیار سازد.
وی افزود: در واقع فیلم مستند مانند یک دیده‌بان، چراغ راهنما، تب سنج و دستگاه رادیولوژی و اسکنی عمل می‌کند که می تواند شرایط و وضعیت یک جامعه را کنترل کند و به شما بگوید آیا این جامعه کار خودش را به درستی و با سلامتی انجام می دهد یا مشکلات و نواقصی در عملکرد آن وجود دارد.
اینانلو در پاسخ به این پرسش که رسالت یک مستندساز در مقابل مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران چیست و این رسالت تا چه اندازه در سینمای ایران برآورده شده، گفت: مستندسازان متنوعی داریم و افراد آزاد هستند که ژانرهای مختلف مستند را انتخاب کنند. قطعا در مورد ژانرهایی که مسئله ساز نیستند صحبت نمی کنیم؛ کمااینکه فردی می تواند صرفا مستندپرتره هایی را کار کند یا دست بر موضوعاتی بگذارد که خیلی مشکل یا مسئله ای خاص را بررسی نمی کند.
اما مستندسازان دیگری در مورد مشکلات، حساسیت‌ها و معضلات اجتماعی دغدغه دارند، کار می کنند.
این مستندساز تاکید کرد: در شرایط امروز کشور ما، مستندسازانی که می خواهند شرایط حساس جامعه و مشکلات آن را با صدای بلند فریاد کنند و توجه مسئولان و صاحب منصبان جامعه را به آنها معطوف سازند، قطعا مسئولیتی سنگین را بر دوش می کشند.
رسالت آنها این است که شاخک های حساسی داشته باشند و نسبت به مشکلات هوشیار بوده و با نگاهی منصفانه و مصلحانه مسائل را مطرح و تلاش کنند مسائل رو به حل شدن بروند.
وی یادآور شد: منِ مستندساز اگر بخواهم یک زشتی یا بیماری و شرایطی بغرنج در جامعه ام را به صورت یک فیلم یا قاب دربیاورم و این را به بیگانگانی که قرار است بابت آن به من پول بدهند، بفروشم، هیچ مشکلی را در جامعه ام حل نخواهم کرد.
تلویزیون مسئولیت و رسالت حمایت از مستندساز و پخش مستند را برعهده دارد
کارگردان مستندهای تو چراغ خود برافروز و مثل یک زن در پاسخ به این پرسش که چه رویکردی را می توان برای ورود و استقبال سرمایه گذاران (خصوصی و دولتی) در سینمای مستند اتخاذ کرد، گفت: دلِ خوشی از ورود سرمایه گذار (دولتی و خصوصی) به تولید اثر مستند ندارم؛ به دلیل این که سرمایه گذاران می خواهند نگاه خودشان را قالب کنند.
تلویزیون و سینما چهارچوبی از قوانین را دارند اما من به عنوان یک مستندساز اگر بتوانم خودم سرمایه ای حداقلی را جمع کنم و فیلمی را بسازم که منعکس کننده دغدغه هایم به عنوان خالق اثر باشد، تلویزیون موظف است آن را نشان و حق پخش آن را به من بدهد نه این که قبل از تولید اثر مرا در برابر چهارچوب مشخص محدود کند.
وی ادامه داد: تلویزیون در ازای دریافت مالیات از ما مسئولیت و رسالت حمایت از مستندساز و پخش مستند را برعهده دارد و باید مستندهایی که در چهارچوب قوانین این کشور تولید شده و می شود را پخش کرده و حق پخش آن را به سازنده اثر بدهد و مخاطبان وسیعی را هم دربربگیرد.
متاسفانه تلویزیون مستندها را پخش نمی کند و با بدنه مستندسازان کشور ارتباط ندارد. سینماها هم گرفتار مافیای هیولای سینمای داستانی هستند؛ درنتیجه فیلم های مستند بسیاری هستند که اگرچه هرکدام می توانند شرایط افکار عمومی جامعه را تغییر داده و بهبود بخشند در کشوهای تهیه‌کنندگان خاک می خورند.
راه بسیاری داریم تا در سینمای مستند جهان دیده شویم
اینانلو در پاسخ به این سوال که سینمای مستند امروز ایران و مستندسازان چه جایگاهی در سینمای مستند جهان دارند، توضیح داد: راه بسیاری داریم تا در سینمای مستند جهان دیده شویم. درست است فیلم های ایرانی زیادی در جشنواره های جهانی جایزه می گیرند و مطرح می شوند اما این دست آثار مرتب بازتولید یک تصویر قربانی از شرایط زنان ایران یا برجسته کردن مشکلاتی از این دست هستند.
وی افزود: جای فیلم های مستقل ایرانی که نگاه منصفانه ای نسبت به نقایص فرهنگی و اجتماعی ایران داشته باشند، در جشنواره های جهانی خالی است.
وقتی فیلم هایی که جوایز جشنواره های مطرح جهانی را گرفته اند را رصد می‌کنیم، می بینیم تمام آنان یا در زندان های ایران یا در مراکز کانون اصلاح و تربیت و امثال آن ساخته شده اند و این آثار نماینده جایگاه واقعی ای که جامعه ایران در مجامع جهانی باید داشته باشد، نیست.
مستند ببینید تا دنیادیده شوید
این کارگردان در توضیح این مطلب که این دست از آثار سیاه نمایی نیست، خاطرنشان کرد: ما در بحث تولید آثار مستند سازمان های داخلی و خارجی داریم که طرح هایی را ارائه می دهند و کارگردان باید در آن چهارچوب و طرح فیلم خودم را بسازد و دستمزد بگیرد؛ یعنی همه اینها یک روایت دارند و قرائت خاصی را از جریان های متفاوت جامعه ما ارائه می دهند.
در چنین فضایی سینمای مستقل به محاق فراموشی می رود و من که می خواهم حرف خودم را بزنم دچار بحرانی می شوم که جایی برای این حرف و تولید سینمای مستقل ندارم. سینمای مستقل و غیرسفارشی ایران در جشنواره های جهانی یا دیده نمی شود یا راهی زیادی برای دیده شدن دارد.
اینانلو در پاسخ این پرسش که باتوجه به نزدیکی رویداد جشنواره سینما حقیقت، روند کیفیت این جشنواره از آغاز تا به امروز را چگونه می بینید، گفت: جشنواره حقیقت را بسیار دوست دارم به این دلیل که همیشه فیلم‌های مستند پرخون و نابی از جامعه ایران در آن نمایش داده می‌شود.
وی افزود: سعدی اگر زنده بود می گفت مستند ببینید تا دنیادیده شوید. به دلیل این که امروز فرد به جای این که همه جهان را بگردد، می تواند در خانه بنشیند و با دیدن مستند دنیادیده و جهان‌دیده شود.
نظر شما