توانبخشی مبتنی بر جامعه، دریچه امید معلولان روستانشین

به گزارش ایرنا، با توجه به شرایط خاص محدودیت جسمی این افراد که به دلایل مختلف آنها را با پسوند معلول در جامعه معرفی کرده است، اما باید شرایطی فراهم شود که زمینه بهره مندی خدمات برای این قشر از جامعه همانند سایر افراد عادی ایجاد شود.

یکی از مهمترین نیازهای این قشر که شرایط زندگی آنها را همانند سایر افراد جامعه فراهم می کند، برابری فرصت هاست، دسترسی آسان به خدمات مختلف در زمینه های مختلف نظیر توانبخشی، اشتغال، آموزش، فرهنگی، اجتماعی و سهولت تردد آزادانه در اماکن و فضاهای آموزشی باید برای این قشر فراهم شود تا همچون سایر افراد عادی جامعه احساس برابری حق و حقوق داشته باشند.

این احساس نیاز وقتی دوچندان می شود که افراد دارای معلولیت در مناطق روستایی ساکن باشند، این قشر با توجه به دوری از مناطق شهری و محدود بودن امکانات بدون شک بیشتر از سایر افراد دارای معلولیت به  توجه و خدمات نیاز دارند.

از طرف دیگر بسیاری از این افراد با وجود معلولیت ولی به علت عدم مراجعه به بهزیستی به عنوان دستگاه متولی خدمت رسانی به این قشر علاوه بر اینکه ممکن است معلولیت آنها ناشناخته بماند، از طرفی ممکن است از بسیاری از خدمات نیز محروم بمانند.

سازمان بهزیستی کشور با اجرای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه  (CBR) با همکاری سایر نهادها درصدد شناسایی افراد دارای معلولیت ساکن در مناطق روستایی بوده تا در گام نخست ضمن شناسایی معلولان ساکن در مناطق روستایی نسبت به ارائه خدمات مورد نیاز به این قشر اقدام کند.

این طرح از دهه ۸۰ در ایلام ایلام آغاز شد که دستاورد آن شناسایی پنج هزار و ۷۵۱ معلول اعم از زن و مرد در ۴۹۴ روستای مختلف شهرستان‌های سراسر استان بوده است.

در اجرای این طرح افرادی به عنوان تسهیلگر توسط بهزیستی بکارگیری و از طریق موسسه هایی با عنوان توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) اقدام به فعالیت مورد نظر برای شناسایی افراد دارای معلولیت ساکن در روستاها و ارایه خدمات مختلف به آنها می کنند.

توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR)  چیست؟

معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی ایلام در تعریف توانبخشی مبتنی بر جامعه می گوید: این طرح راهبردی است در جهت توسعه جامعه برای ارائه خدمات توانبخشی، کاهش فقر، برابری فرصت ها و فراگیرسازی اجتماعی همه افراد دارای معلولیت که از طریق تلاش های مشترک افراد دارای معلولیت، خانواده های آنان، سازمان ها، جوامع و سایر بخش های دولتی و غیر دولتی در زمینه سلامت، آموزش، معاش، امور اجتماعی و توانمندسازی انجام می شود.

حسین نورعلیوند هدف کلی این طرح را تلاش برای فراگیرسازی افراد دارای معلولیت در برنامه های توسعه با استفاده از یک رویکرد چند بخشی و مشارکتی به طوریکه منجر به توانمندسازی افراد دارای معلولیت و ورود آنان به جریان  عادی زندگی شود، عنوان می کند.

وی تسهیل دسترسی افراد دارای معلولیت به خدمات و برنامه های مرتبط با مولفه های سلامت، آموزش، اشتغال و اجتماعی، افزایش سطح توانمندی افراد دارای معلولیت از طریق تشکیل و عضویت در گروه های خودیار و سازمان های فعال در امور افراد دارای معلولیت و سایر سازمان های فعال در سطح محله، رفع موانع فیزیکی، نگرشی، ارتباطی و قانونی در جامعه برای معلولان و افزایش همکاری بین بخشی (دولتی و غیر دولتی) در جهت فراگیر سازی افراد دارای معلولیت در برنامه های توسعه را از جمله اهداف اختصاصی این طرح عنوان کرد.

به گفته معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی ایلام، در این طرح همچنین علاوه بر افزایش مشارکت اجتماعی برای گسترش و ارتقا برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه آگاهی افراد دارای معلولیت، خانواده های آنان، کارکنان و شرکاری کاری نسبت به موضوع معلولیت و حقوق آنان نیز ارتقا خواهد یافت.

نورعلیوند گسترش ابتکارها، خلاقیت ها و پژوهش ها در ارتباط با موضوع فراگیر سازی افراد دارای معلولیت در برنامه های توسعه را از دیگر دستاوردها و اهداف خاص این طرح عنوان کرد.

ارائه خدمت به معلولان بر اساس پنج مولفه در طرح (CBR) 

نورعلیوند اظهار کرد: این طرح در قالب پنج مولفه مختلف سلامت، آموزش، امرار معاش، اجتماعی و توانمندسازی اجرا می شود که در قالب هریک از این مولفه ها خدمات مورد نیاز به جامعه هدف طرح ارائه خواهد شد.

وی تسهیل دسترسی به برنامه های ارتقا سلامت و پیشگیری از معلولیت ها، تسهیل و دسترسی به آموزش های دوران اولیه کودکی، ابتدایی، متوسطه و عالی، تسهیل و دسترسی به خود اشتغالی و اشتغال دستمزدی و برخورداری از تسهیلات مالی، تسهیل و دسترسی به حمایت و مساعدت های شخصی، ازدواج و تشکیل خانواده و ایجاد فرصت برای بسیج اجتماعی، مشارکت سیاسی و تقویت گروه های خودیار و سایر گروه های توسعه محلی را از جمله اقدام های مرتبط با پنج مولفه مرتبط با این طرح اعلام کرد.

اما با گذشت حدود ۲۰ سال از اجرای این طرح و شناسایی بیش از پنج هزار و ۷۰۰ فرد دارای معلولیت در روستاهای استان، اداره کل بهزیستی ایلام تاکنون چه اقدام هایی برای خدمات رسانی به این افراد داشته است.

پوشش ۱۰۰ درصدی طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه در ایلام

مدیرکل بهزیستی ایلام با اشاره به اجرای موفق این طرح در استان گفت: دسترسی آسان افراد دارای معلولیت به خدمات توانبخشی، توانمندسازی، عدم تمرکز زدایی خدمات به افراد معلول در مناطق شهری و کاهش مراجعه این قشر به مراکز بهزیستی در شهرها برای دریافت خدمات را از جمله مهم ترین مزایای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه عنوان کرد.

زهرا همتی گفت: خوشبختانه این طرح در ایلام پوشش مناسبی داشته و با اجرا در ۴۹۴ روستای استان موجب شناسایی تمامی افراد دارای معلولیت این مناطق شده است.

وی با ذکر اینکه این طرح با مشارکت شبکه بهداشت، بهورزان، دهیاری ها، موسسه های (CBR) و مراکز مثبت زندگی اکنون در حال اجراست، افزود: ایلام جز استان هایی بوده که پوشش ۱۰۰ درصدی در اجرای این طرح داشته است.

معلولیت جسمی، حرکتی عمده معلولان شناسایی شده در طرح (CBR) ایلام

وی با ذکر اینکه از بین افراد دارای معلولیت شناسایی شده، جسمی و حرکتی بیشترین نوع معلولیت بوده است  اضافه کرد: از مجموع این افراد ۲ هزار و ۴۸۳ نفر معلول جسمی حرکتی، یک هزار و  ۲۸ نفر بینایی، یک هزار و ۱۷۳ نفر معلول ذهنی، ۶۷۲ نفر معلول شنوایی، ۱۶۱ نفر گفتاری و ۲۳۴ نفر نیز بیمار روانی هستند.

مدیرکل بهزیستی ایلام با ذکر اینکه شناسایی این افراد از طریق تسهیلگران انجام می شود، افزود: این طرح توسط ۹ موسسه (CBR) و چهار مرکز مثبت زندگی در حال اجراست که در مجموع ۵۹ نفر به عنوان تسهیلگر مشارکت دارند.

همتی با ذکر اینکه بیشتر افراد دارای معلولیت شناسایی شده مربوط به دهلران هستند، گفت: از مجموع افراد دارای معلولیت شناسایی شده ۷۰۰ نفر در چرداول، ۸۸۵ نفر در ایلام، ۵۶۴ نفر در ایوان، ۵۴۱ نفر در آبدانان، ۳۹۰ نفر در بدره، ۷۷۹ نفر در دره شهر، ۳۰۰ نفر در ملکشاهی، ۲۴۳ نفر در مهران، ۳۷۰ نفر در سیروان و ۹۷۹ نفر نیز در مناطق روستایی شهرستان دهلران شناسایی شده است.

وی به ارائه خدمات به افراد دارای معلولیت زیر پوشش این طرح در نیمه نخست امسال اشاره کرد و گفت: در بخش مولفه سلامت که شامل ارجاع برای خدمات پزشکی، تشخیصی و توانبخشی به درمانگاه ها، بیمارستان ها و کلینیک های توانبخشی بوده در مجموع امسال ۱۱۸ مورد خدمت انجام شده است.

مدیرکل بهزیستی ایلام همچنین از توزیع ۲۸۴ مورد وسیله کمک توانبخشی نظیر عصا، واکر، تخت، تشک مواج، ویلچر و پوشک بین افراد دارای معلولیت مناطق روستایی در نیمه نخست امسال خبر داد.

همتی به حوزه معاش این طرح اشاره کرد و گفت: حرفه آموزی، ارجاع به مراکز فنی و حرفه ای، طرح اشتغال استاد شاگردی و خوداشتغالی در مجموع به تعداد حدود ۱۳۰ مورد امسال انجام که در این زمینه بیش از ۲ میلیارد ریال کمک بلاعوض پرداخت شده است.

وی پرداخت کمک هزینه ازدواج و جهیزیه، بهره مندی از خدمات توانبخشی، مراقبت از معلولان در منزل، فعالیت های هنری، ورزشی و اوقات فراغت را از جمله خدمات ارایه شده در حوزه اجتماعی به جامعه هدف این طرح در سال جاری اعلام کرد.

تشکیل صندوق های مالی ویژه طرح (CBR)

مدیرکل بهزیستی ایلام به طرح تشکیل صندوق های مالی در طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه اشاره کرد و گفت: این صندوق ها بر اساس تفاهم نامه با صندوق کارآفرینی امید به منظور دریافت وام ضروری با عضویت افراد دارای معلولیت تشکیل می شوند.

به گفته همتی، در قالب این طرح که از سال گذشته آغاز شده گروه های ۱۵ نفره تشکیل که تاکنون ۲۷ گروه تاسیس شده است.

وی اظهار کرد: به هریک از این صندوق ها مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال وام از طریق صندوق کارآفرینی امید پرداخت و علاوه بر این از سوی بهزیستی نیز به هر عضو صندوق ۱۰ میلیون ریال به عنوان مشوق پرداخت می شود.

مدیرکل بهزیستی ایلام از جمله شغل های ایجاد شده از طریق این صندوق ها را در زمینه های مختلف مشاغل خانگی، کسب و کار، کشاورزی و دامداری عنوان کرد.

همتی یادآور شد: با توجه به موفقیت طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه در مناطق روستایی استان اجرای این طرح در سال جاری در مناطق حاشیه و آسیب خیز شهرها در دستور کار قرار گرفته که در این استان این طرح در شهرستان ایلام اجرا خواهد شد.

اما اجرای این طرح علاوه بر شناسایی افراد دارای معلولیت و دسترسی آسان به خدمات بهزیستی موجب ایجاد اشتغالزایی مستقیم شماری از افراد با عنوان مدیر موسسه های (CBR) و تسهیلگر شده است.

مهین کریمی پور یکی از این افراد است که با راه اندازی موسسه توانبخشی مبتنی بر جامعه (راه روشن) در شهرستان چرداول استان ایلام از سال ۸۸ تاکنون فعالیت داشته و حدود ۷۰۰ فرد دارای معلولیت را پوشش می دهد.

تغییر نگرش معلولان روستایی مهمترین دستاورد طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه

وی گوید: این موسسه در نخستین گام شناسایی و آگاه سازی معلولان و خانواده های آنان را در دستور کار قرار دارد بطوریکه پس از شناسایی معلولان به خانواده های آنان در خصوص نحوه برخورد با افراد دارای معلولیت آموزش های لازم ارایه می شود.

وی برگزاری دوره های آموزشی پیشگیری از معلولیت ها، آسیب‌های اجتماعی و آگاه سازی خانواده ها را از جمله خدمات ارایه شده توسط این موسسه به افراد دارای معلولیت عضو عنوان کرد.

کریمی پور با ذکر اینکه در این زمینه با دهیاری و شبکه های بهداشت تعامل انجام می شود، افزود: در این مرکز علاوه بر پرداخت تسهیلات خود اشتغالی و طرح استاد شاگردی که توسط بهزیستی تامین مالی می شود با هدف توانمندسازی افراد دارای معلولیت، در زمینه مناسب سازی منازل معلولان و اماکن عمومی برای سهولت تردد این افراد اقدام لازم نیز انجام می شود.

وی تغییرش نگرش در روستاها به افراد دارای معلولیت را از مهمترین دستاورد این طرح عنوان کرد و یادآور شد: مراکز (CBR) سعی دارند میزان مشارکت اجتماعی معلولان را افزایش داده و این قشر را به میان مردم آورده تا همچون سایر افراد عادی در جامعه حضور پیدا کنند.

وی اظهار کرد: در این مراکز تعامل افراد دارای معلولیت با تسهیلگران مستمر و مداوم بوده بطوریکه هر ۲ هفته یکبار بازدید و ارتباط با آنها انجام می شود.

آشنایی با موسسه (CBR) زندگیم را تغییر داد/ مدیر این موسسه فرشته زندگی ام بود

احمد مرادی یکی از افراد دارای معلولیت شهرستان سیروان است که با وجود ازدواج و تشکیل خانواده ولی از بیکاری رنج می برده و با مشکلات مالی زیادی مواجه بوده است.

وی در این خصوص گفت: چهار پنج سالی از تشکیل زندگی ام گذشته بود، ولی بیکار بودم و با وضعیت جسمی ام که معلولیت داشتم بصورت فصلی کارگری و درآمد مناسب و ثابتی نداشتم.

مرادی ادامه داد: از طریق یکی از دوستان با موسسه (CBR) آشنا شدم و با راهنمایی تسهیلگر این موسسه کمک بلاعوض دریافت و یک دستگاه جوشکاری خریدم.

وی گفت: خوشبختانه مدت ۲ سال است که درآمد مناسبی دارم و از زندگی گذشته که بعضی وقت‌ها به نان شب هم محتاج بودم اکنون به زندگی آرامی رسیدم.

وی با تقدیر از موسسه توانبخشی مبتنی بر جامعه این شهرستان گفت: مدیر این موسسه با خدماتی که از طریق بهزیستی برایم فراهم کرد در واقع فرشته زندگی ام بود که مرا از گوشه نشینی و انزوا رها و موجب شد زندگی ام سروسامان پیدا کند.

بیش از ۱۷ هزار فرد دارای معلولیت در استان ایلام از خدمات بهزیستی برخوردارند.