چهار سال از زلزله ۷.۳ ریشتری سرپل‌ذهاب می گذرد، زلزله ای که در ساعت ۲۱ و ۴۸ دقیقه و ۱۶ ثانیه شامگاه یکشنبه ۲۱ آبان سال ۹۶ در چند ثانیه ۶۲۰ نفر را به کام مرگ فرو برد و باعث مصدوم شدن ۱۲ هزار و ۳۸۶ نفر شد.
در زمان حاضر بسیاری از صاحبنظران بر این عقیده اند که در حوزه پر اهمیت مدیریت بحران باید بر اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از وقوع سوانح تاکید بیشتری بشود. حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت، مخاطرات دوره ای، تهدیدات جدید، حجم گسترده خسارات وارده و افزایش درجه آسیب پذیری جامعه همگی دال بر آن است که در پیش گرفتن سیاست پیشگیری از سوانح فاجعه بار امری ناگزیر و اجتناب ناپذیر بوده و باید در دستور کار جامعه و مدیریت بحران و سوانح قرار گیرد.
این روزها مردم در سراسر جهان هر روزه با وقایعی روبرو می شوند که منجر به مرگ، آسیب، تخریب اموال و اختلال در فعالیت های روزانه می شوند. این تجارب ناخوشایند موسوم به حوادث، سوانح و بحران هایی هستند که اثرات نامطلوبی بر افراد، گروه ها، جوامع و ملت ها دارند. هر کدام از این وقایع نیاز به اقداماتی از سوی دولت، سازمان های غیردولتی، شاهدان و حتی خود آسیب دیدگان دارد.
مهسا بشیری روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، اظهار داشت: پس از وقوع سوانح، مردم منطقه سانحه‌دیده ناچارند مدتی در سرپناه‌های اضطراری و موقت زندگی کنند و تأمین سرویس بهداشتی از جمله ملزومات زندگی در این سرپناه‌هاست که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ به نحوی که جامعه آسیب‌دیده با مشکلات بسیاری در این زمینه مواجه می‌شوند.
وی ادامه داد: عدم دسترسی مناسب به سرویس بهداشتی به علت تخریب ناشی از سانحه و عدم تأمین به موقع آن می‌تواند منجر به بیماری‌های عفونی مختلف در مردم به خصوص زنان و کودکان شود. همچنین ممکن است مردم در معرض بیماری‌های دیگری مانند سنگ کلیه و موارد مشابه قرار گیرند. علاوه بر این، پیامدهای روانی بسیاری ازجمله استرس و اضطراب ممکن است به دنبال داشته باشد.
مدیر گروه بازسازی و بازتوانی پس از سوانح پژوهشکده سوانح طبیعی توضیح داد: در زلزله سال ۱۳۹۶ سرپل‌ذهاب متولی تأمین سرویس بهداشتی در دوره اسکان موقت مشخص نبود و این امر مشکلات زیادی برای مردم در منطقه ایجاد کرده بود؛ مردم از امکانات اولیه زندگی محروم بودند و مشکلات بهداشتی متعددی در سطح شهر سرپل‌ذهاب ایجاد شده بود. البته این موضوع به تدریج تا حدی رفع شد و پس از یک سال می‌توانم بگویم اغلب مردم دسترسی مناسبی به سرویس بهداشتی داشتند، چرا که تعداد زیادی تأمین شده بود، اما مسائل دیگری همچنان وجود داشت.
بشیری گفت: در زلزله یادشده در روستاها مشکل چندانی وجود نداشت؛ مردم از سرویس بهداشتی خانه های تخریب‌شده استفاده می‌کردند یا با مصالحی که در دسترسشان بود سرویس‌های بهداشتی موقتی درست کرده بودند؛ چرا که دفع فاضلاب با حفر چاه امکان‌پذیر بود. اما در شهر سرپل‌ذهاب این موضوع تا مدت‌ها به یک معضل تبدیل شده بود. سرویس بهداشتی خانه‌ها یا تخریب شده بود یا با توجه به اسکان بسیاری از مردم در فضاهای خالی موجود در شهر به دور از خانه‌هایشان، امکان استفاده از سرویس بهداشتی منازلشان نبود.
وی یادآور شد: در برخی موارد که اسکان موقت در پارک‌ها احداث شده بود، از سرویس بهداشتی‌های موجود استفاده می‌شد، اما تعداد آنها بسیار محدود بود. چرا که سرویس بهداشتی موجود در پارک‌ها برای استفاده مداوم این تعداد جمعیت آماده‌سازی نشده بود و علاوه بر کم بودن تعدادشان، دائم با مشکلاتی از قبیل خرابی مواجه می‌شدند. البته برخی مردم نیز خودشان اقدام به ساخت سرویس‌های بهداشتی موقت کرده بودند اما در شهر موضوع دفع فاضلاب و تأمین آب به سادگی میسر نبود.
مدیر گروه بازسازی و بازتوانی پس از سوانح پژوهشکده سوانح طبیعی افزود: بنیاد مسکن که مسوولیت بازسازی خانه‌های مردم و تأمین اسکان موقت را بر عهده داشت، پس از مدتی نسبت به تأمین سرویس بهداشتی اقدام کرد. سازمان‌های دیگری نیز چندین چشمه کانکس تأمین کردند اما عمده کانکس‌های سرویس بهداشتی توسط بنیاد مسکن تأمین و توزیع شد. علاوه بر این، بسیاری از خیرین و سازمان‌های مردم‌نهاد هم نسبت به تأمین سرویس بهداشتی و ارسال به منطقه اقدام کردند.
وی گفت: توزیع کانکس سرویس بهداشتی در سرپل‌ذهاب چندان هم بدون مشکل نبود. به علت تحویل کانکس‌های سرویس بهداشتی به خود مردم در پاره‌ای از موارد، کانکس‌ها در جاهایی احداث شدند که امکان دفع بهداشتی فاضلاب نبود. به همین علت برخی مورد استفاده قرار نگرفتند و برخی هم دفع فاضلابشان موجب آلودگی در محیط شد. یادم هست در مجاورت برخی قسمت‌های رودخانه‌های شهر، آلودگی بسیار زیاد بود.
بشیری اظهار داشت: مورد دیگر این بود که تعداد کانکس‌های سرویس بهداشتی توزیع‌شده محدود بود اما برخی افراد به رغم این که به نمایندگی از سوی عده‌ای از مردم کانکس را تحویل گرفته بودند، آن را شخصی کرده و تنها خودشان استفاده می‌کردند و اجازه استفاده به سایرین نمی‌دادند. این موضوع باعث درگیری‌هایی در بین مردم نیز شده بود.
وی افزود: مشکلات سرویس‌های بهداشتی به همین ختم نشده بود. سرویس بهداشتی ساکنین مسکن مهر شهید شیرودی که در زمینی نزدیک به خانه‌هایشان در کانکس زندگی می‌کردند، در برخی قسمت‌ها چنان دور از کانکس‌های مسکونی بود که زنان و کودکان به خصوص شب‌ها از استفاده از سرویس بهداشتی ترس داشتند. همین موضوع باعث می‌شد که زنان و کودکان کمتر از سرویس بهداشتی استفاده کنند و این موضوع خود مشکلات جسمی برای آنها به دنبال داشت.
مدیر گروه بازسازی و بازتوانی پس از سوانح پژوهشکده سوانح طبیعی یادآور شد: همچنین دوری از محل سکونت مردم منجر به اتفاقاتی همچون دزدی شیرآلات، دستگیره‌ها و روشنایی سرویس‌های بهداشتی شده بود. این موضوع کاملا مشهود بود و بارها سرویس بهداشتی به دلیل نداشتن چراغ یا شیرآلات قابل استفاده نیست.
وی گفت: علاوه بر این، بسیاری از ساکنان سرپل‌ذهاب به علت استفاده مداوم از سرویس بهداشتی عمومی به انواع عفونت‌ها دچار شده بودند.
بشیری اعلام کرد: موضوع دیگری که به کرات دیده می‌شد، ارتفاع گرفتن سرویس‌های بهداشتی از سطح زمین بود. برای این که لوله‌های آب و فاضلاب به راحتی برای سرویس‌های بهداشتی تأمین شود، به ناچار لوله‌ها از زیر کانکس‌ها رد می‌شد و خود سرویس‌ها از زمین فاصله می‌گرفت و فکری برای این موضوع نشده بود و خیلی وقت‌ها خود مردم با سنگ و بلوک پله‌ای برای ورود به سرویس ساخته بودند که رفت‌وآمد را برای سالمندان و کودکان دشوار می‌کرد.
وی افزود: اگر بخواهم جمع‌بندی داشته باشم، سرویس بهداشتی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های جوامع آسیب‌دیده پس از سوانح است که نه تنها از بعد جسمی، بلکه از بعد روانی نیز بسیار روی مردم اثرگذار بوده اما کمتر در مورد آن صحبت شده است.
نظر شما