در ادامه یادداشت ۲۵ آبان ۱۴۰۰ روزنامه خراسان به قلم نبی شریفی می خوانیم: گرمایش زمین، به رویداد هولناکی بدل شده که فعلا کسی توانایی مقابله با آن را ندارد. یکی از دلایل مهم آن نیز نگاه متفاوت به این پدیده توسط کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه یا فقیر است. همین اختلاف نظرها باعث شده پروژه مقابله با گرمایش زمین و جلوگیری از افزایش دما ورای۱.۵تا ۲ درجه سانتی گراد که از سال ۲۰۱۵ در دستور کار جوامع بین المللی قرار گرفته، بی نتیجه بماند. حتی تازه ترین پیش بینی ها حاکی است که با اقدامات فعلی، دمای زمین به طرف افزایش ۲.۷ درجه ای پیش می رود. نشست دوهفته ای تغییرات اقلیمی در گلاسکو هم که به دنبال حل این معضل بود، ناامید کننده به پایان رسید.
این درحالی است که تغییرات اقلیمی بر شدت رویدادها و مخاطرات مربوط به آب و هوا افزوده است: بارندگی‌ها سیل‌آساتر و توفان‌ها سهمگین‌تر شده، گرما و خشکسالی افزایش یافته و دوره‌های آن طولانی‌تر شده است. همچنین، بر اثر دمای بالا، یخ‌های زمینی در حال آب شدن است. با ادامه این فرایند، جزایر کوچک و کلان شهرهای ساحلی زیر آب می روند. به همین دلیل است که مجمع الجزایر اندونزی در حال برنامه ریزی برای انتقال پایتخت خود از شهر جاکارتا به بورنئو است و حتی بعید نیست کشور مالدیو به طور کامل تا چند سال دیگر زیر آب برود . اثر مهلک دیگر گرمایش زمین، سوختن جنگل ها در آتش است. تنها امسال در سراسر آمریکا حدود ۵.۱میلیون هکتار سوخته است. آتش سوزی هایی که روسیه، ترکیه، استرالیا ، برزیل و حتی ایران نیز طی سال‌های اخیر درگیر آن بوده اند.
چرا مقابله با تغییرات اقلیمی بی نتیجه مانده است؟
دو دلیل عمده برای پاسخ به این سوال وجود دارد. اولین دلیل وابستگی زیرساخت‌های اقتصادی به انرژی‌های فسیلی است. واقعیت غیر قابل انکار درباره سوخت‌های فسیلی این است که طی مدتی بیش از دو قرن در تار و پود اقتصاد و زنجیره‌های عرضه کالا ریشه دوانده‌اند: از خودروی شخصی گرفته تا حمل و نقل قاره‌ای، مثل هواپیما و کشتی و به همین سبب امروزه، به پشتوانه سال‌ها سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه، به ارزان‌ترین، در دسترس‌ترین و پر بازده‌ترین گزینه برای تامین انرژی تبدیل شده‌اند. اندیشکده رودیوم در گزارشی نوشت که در سال ۲۰۱۹، چین ۲۷ درصد کل گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید کرده است. این اندیشکده اعلام کرده است آمریکا با تولید ۱۱ درصد و هند با ۶.۶ درصد کل گازهای گلخانه‌ای در جهان در رده‌های دوم و سوم قرار دارند.
دلیل دوم برای بی نتیجه ماندن پروژه گرمایش زمین، پخش شدن نامساوی زیان‌های ناشی از تغییرات اقلیمی بین کشورهایی است که سهمی متفاوت در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند. سیاست‌گذاران فعلی به دو دلیل در این موضوع تعلل می‌کنند. اول این که در بسیاری از موارد بیشترین خسارت ها گریبانگیر دیگر کشورها خواهد بود. دوم این که اگر خسارت گریبان کشور خودشان را بگیرد، تا آن زمان زمامداران قدرت کسان دیگری خواهند بود. همچون ترامپ که بی توجه به قراردادهای امضا شده کشورش از معاهده اقلیمی پاریس خارج شد. در همین دسامبر ۲۰۱۷، ترامپ در توئیتی نوشت: «در شرق (آمریکا) ممکن است سردترین شب سال نو ثبت شده در تاریخ را تجربه کنیم. شاید بتوانیم (برای گرم شدن) اندکی از گرمایش زمین که قرار بود برایش تریلیون ها دلار از پول ما را- و نه پول دیگر کشورها را- صرف کنند، استفاده کنیم. خودتان را بپوشانید!»
مهاجرت گسترده ناشی از گرمایش زمین
دود تغییرات اقلیمی اما در چشم کشورهای توسعه یافته خواهد رفت. گرمایش زمین هم اکنون چشم‌انداز اقتصادی و منابع آب و غذای میلیاردها نفر را در معرض خطر قرار داده است. مطالعه مارتن شفر، متخصص علوم در دانشگاه واگنینگن هلند نشان می دهد که ادامه تولید گازهای گلخانه‌ای می‌تواند در سال ۲۰۷۰، سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر از سکنه زمین را به کوچ اجباری برای نجات از خشکسالی و تغییرات اقلیمی وادارد.
به رغم همه این هشدارها، کشورهای توسعه یافته در تامین مالی کمک ۱۰۰ میلیارد دلاری سالانه به کشورهای در حال توسعه برای استفاده نکردن از سوخت‌های فسیلی و سازگاری با تاثیرات شدید آب و هوایی کوتاهی کرده اند. این کمک بخشی از توافق پاریس در سال ۲۰۱۵ بود که هنوز عملی نشده است. بخشی از این کمک مالی نیز قرار بود صرف کاشت درخت در کشورهای درحال توسعه یا فقیر شود که این پروژه نیز پیشرفت چندانی نداشته است. کشورهای فقیر و در حال توسعه به اندازه غول های صنعتی جهان در آلودگی هوا نقش ایفا نمی‌کنند، اما در شمار قربانیان اصلی تغییرات اقلیمی به شمار می‌آیند.
تحریم ها، تعهد به معاهدات اقلیمی را دشوار می کند
تحریم نیز یکی از دلایل مهم در موفق نبودن پیشبرد توافق های اقلیمی به شمار می رود. به طور مثال بنا بر برآورد «پروژه جهانی کربن» ایران ششمین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای بعد از چین، آمریکا، هند، روسیه و ژاپن در سال ۲۰۱۹ بوده است. اما آمارهایی که شرکت ملی گاز ایران دوسال پیش منتشر کرده، نشان می‌دهد مصرف گاز نیروگاه‌های برقی به حدود یک‌پنجم فصول گرم سقوط کرده و به ۵۵ میلیون متر مکعب در روز رسیده است. بنابراین سوخت‌های مایع شامل مازوت و گازوئیل جایگزین آن شده است.
ایران سالانه بیش از ۲۰ میلیارد لیتر مازوت تولید می‌کند که تا آغاز سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵ میلیارد لیتر آن صادر و بقیه در داخل کشور، به ویژه در نیروگاه‌های برقی استفاده می‌شد. اما از سال ۲۰۱۹ فروش مازوت ایران دچار اختلال شد و مقامات کشوری می‌گویند که «به واسطه تحریم‌های بین‌المللی» و فرسودگی تجهیزات پالایشگاهی کسی خریدار مازوت ایران نیست و باید «این مازوت‌ها را در شهرها» بسوزانند. بر اساس این آمار، پالایشگاه‌های ایران روزانه حدود ۷.۱ میلیون بشکه نفت خام (بدون احتساب میعانات گازی) پالایش می کردند و به دلیل کهنه بودن فناوری این پالایشگاه‌ها، یک‌چهارم نفت خام تبدیل به مازوت می شد.
آمار فوق به خوبی نشان می دهد که حداقل برای نمونه ایران تا چه حد تحریم های ظالمانه در افزایش تولید گازهای گلخانه ای در کشورمان موثر بوده است بنابراین کسانی که انگشت اتهام را به سوی کشورهایی مانند ایران می گیرند و نسخه اجرای طرح های زیست محیطی کلان را صادر می کنند، قطعا باید قبل از آن به سراغ رفع این تحریم ها و کمک به این کشورها بروند زیرا تا زمانی که این کشورها ،دوگانه تعهد به کاهش این گازها در کشور خود و کمک به کشورهای در حال توسعه و فقیر را عملی نسازند، هیچ توافق جهانی درباره کاهش گازهای گلخانه ای به نتیجه نخواهد رسید.
نظر شما