اعتراض مدنی به سبک اصفهانی‌ها

در تصاویر دیده می‌شد که بر سر پل خواجو بنری آویزان است که روی آن نوشته شده «به اصفهان شهر بحران بی‌آبی و فرونشست خوش آمدید»، و پلاکاردهایی در دست مردم است با این شعار «زاینده رود دیار ماست، کشاورز افتخار ماست»، تجمع‌کنندگان تاکید می‌کردند که اغتشاشگر نیستند با این تابلو که در دست داشتند: «ما اغتشاشاگر نیستیم، کشاورزیم.»

کشاورزان در این تجمع برای خود انتظامات تشکیل دادند که با الصاق عنوان «انتظامات کشاورزان» روی سینه خود متمایز از سایرین بودند. آنها از نفوذ آشوبگران به تجمع خود مراقبت کردند و اجازه ندادند مطالبه‌شان به انحراف کشیده شود. رعایت نظم و انضباط اجتماعی در این تجمع طوری است که حتی تصاویر ثبت شده خودروهای نیسان را نشان می‌دهد که بین مردم در هوای سرد اصفهان لیوان‌های شیر توزیع می‌کنند.

آنها نه شعار خارج از چارچوب دادند نه بدون برنامه تجمع خود را برگزار کردند، اعتراض کردند تا تعیین تکلیف وضعیت کشت پاییزه را از مسئولان مطالبه کنند.

دولت پیام معترضان را شنید

اما در اصفهان چه اتفاقی افتاد که همه مطالبات آنها را دست به دست می‌کنند، چه شد که مسایل به حاشیه نرفت و به جای اینکه همچون برخی موارد در سال‌های قبل به جای سوق یافتن به حواشی و آشوب، مساله بحران آب، فرونشست زمین و کشاورزی اصفهان مورد بحث محافل است.

اصفهانی‌ها  اعتراض مدنی را آن گونه بروز دادند که مطالبات آنها امروز به حاشیه کشیده نشد. آنها به اهداف اولیه خود از این تجمع دست یافتند. همه حول محور مطالبات آنها سخن می‌گویند و توانستند توجه مسئولان را به مطالبات خود جلب کنند. معاون اول رییس‌جمهوری روز جمعه به دنبال حضور گسترده مردم و کشاورزان در جوار پل خواجو، در دستور ویژه به وزیران نیرو و جهاد کشاورزی خواستار رسیدگی فوری به حل مشکل آبریز زاینده‌رود در هر سه استان چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد شد.

معاون اول رییس‌جمهوری روز جمعه بدنبال حضور گسترده مردم و کشاورزان در جوار پل خواجو، در دستور ویژه به وزیران نیرو و جهاد کشاورزی خواستار رسیدگی فوری به حل مشکل آبریز زاینده‌رود در هر سه استان چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد شد.
وزیر نیرو جمعه یک هفته قبل در سفر به اصفهان، از سَرگیری طرح‌های نیمه‌تمام انتقال آب، بازنگری در تخصیص آب، واگذاری مدیریت آب به استان‌ها، پرداخت حقابه‌ها طبق قوانین جاری کشور و اهتمام به اجرای عدالت در بخش آب را به کشاورزان وعده داد.

اعتراض مدنی در حقوق ایران

در قانون اساسی مترقی جمهوری اسلامی، آزادی اجتماعات و راهپیمایی‌ها از حقوق مسلم انسانی شناخته و تاکید شده است، طبق اصل ۲۷ قانون اساسی، «تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است.»

اما گاهی اوقات در ایران پیش آمده که مردم مطالباتی داشتند که توسط عده‌ای فرصت‌طلب، آشوبگر و عوامل ضد انقلاب به حاشیه کشیده شده است. آنها تا مطالباتی از سوی مردم طرح می‌شود از فرصت سوءاستفاده کرده وارد معرکه می‌شوند و با ایجاد بی‌نظمی و آشوب مسیر را به سمت اهداف خود می‌کشانند.
 

اما گاهی اوقات در ایران پیش آمده که مردم مطالباتی داشتند که توسط عده‌ای فرصت‌طلب، آشوبگر و عوامل ضد انقلاب به حاشیه کشیده شده است. آنها تا مطالباتی از سوی مردم طرح می‌شود از فرصت سوءاستفاده کرده و مطالبات مردم را به سوی اهداف خود می‌کشانند.

آتش زدن و تخریب اموال عمومی اعتراض مدنی نیست!

حقوقدانان اعتراض مدنی را دارای شرایطی تعریف کرده‌اند، به طور قطع آتش زدن، شکستن شیشه و تخریب اموال عمومی را نمی‌توان اعتراض مدنی در نظر گرفت، نام آن هرچه که باشد، اعتراض مدنی نیست. البته این را نیز باید گفت که هر اتفاقی که در خیابان رخ می‌دهد باعث شدت گرفتن هیجان در افراد حاضر در صحنه می‌شود، حتی ممکن است کسی آشوبگر و اوباش نباشد، اما بر اثر هیجان اعتراض و تجمع، دست به تخریب اموال عمومی بزند، مانند همان اتفاقی که تماشاگران فوتبال پس از پایان بازی بر اثر باخت یا حتی برد انجام می‌دهند. بنابراین نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که نمی‌توان همه مسایل را قدسی دید و باید تحلیل واقع بینانه از آن داشت. گاهی پیش می‌آید که هیجانات میانه معرکه و خیابان برخی افراد را مسحور می‌کند و کنترل بر رفتار خود را از دست می‌دهند.

ویژگی‌های یک اعتراض مدنی چیست؟

اما طبق اسناد بین‌المللی علاوه بر اصل پذیرفته شده حق برپایی تجمع برای افراد و گروه‌های یک جامعه، ضرورت وضع و ایجاد محدودیت بر آزادی اجتماعات هم در مهمترین اسناد بین‌المللی و هم در نظام‌های حقوق داخلی مورد تصدیق واقع شده است. به طوری که فراگیرترین معاهدات جهانی حقوق بشر، به صراحت چند محدودیت مشخص را پیش‌بینی کرده و مجاز دانسته که عبارتند از:

- مسالمت‌آمیز بودن اجتماعات

- مصالح امنیت ملی

- ملاحظات نظم عمومی

- سلامتی عمومی

- اخلاق عمومی

- حقوق و آزادی‌های دیگران

نباید یکجانبه به قضیه نگاه کرد اما باید توجه کرد هنوز آگاهی‌های اجتماعی در کشور ما در رابطه با اعتراض‌های مدنی با واقعیت فاصله دارد که می‌تواند ناشی از دلایل متعدد باشد. نمی‌گوییم همه، اما بیشتر تجمعات از اهداف اولیه فاصله گرفته و دچار حاشیه می‌شوند. به طور کل مطالبات به فراموشی سپرده می‌شود و مسایل دیگر به میان می‌آید. به عنوان نمونه‌ای ساده در تجمعات و شادی برای پیروزی تیم فوتبالی در خیابان‌ها، به سرعت شعارها به سمت شعارهای ساختارشکنانه و سیاسی سوق می‌یابد.

اما اعتراض مدنی اصفهانی‌ها در روزهای اخیر برای برگزاری تجمع، الگویی از یک اعتراض مدنی است. الگویی که هم مسایل را به حاشیه نمی‌کشاند و هم معترضان را به اهدافشان نزدیک می‌کند. تجمعی که با ذکاوت و هوشمندی معترضان اداره می‌شود.