دوازدهم مرداد ۱۴۰۰ یعنی در روز تنفیذ حکم سیزدهمین دوره ریاست جمهوری، ایران از نظر تعداد کل مبتلایان به ویروس کرونا رتبه دوازدهم جهان را داشت و درست در همان روز اعلام شد که ۳۷۸ نفر از هموطنان‌مان بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ فوت کرده‌اند.
این در شرایطی بود که کشور در حال رسیدین به قله خیز پنجم کرونا بوده و هر روز شرایط وخیم‌تر از روز پیش می‌شد. علیرضا زالی فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران در همان روز ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ گفته بود: حدود ۹ هزار و ۴۰۰ بیمار مبتلا به کرونا در مراکز درمانی استان تهران بستری هستند و مراجعه سرپایی در تهران به روزی ۲۰ هزار نفر رسیده است.
همان روز، انوشیروان محسنی بندپی استاندار سابق تهران نیز گفت: متاسفانه هنوز میزان بستری‌های کرونا در تهران از میزان ترخیص‌ها بیشتر است و در هفته آینده شرایط امیدوارکننده‌ای را شاهد نیستیم.
اوج‌گیری کرونا از نوع «دلتا» و شکل گرفتن خیز پنجم در شرایطی رخ داد که تا آن روز در مجموع دو نوبت، ۱۳ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۲۰۶ دُز واکسن کرونا در کشور تزریق شده بود.
هرچند خبری از واردات محموله‌های پر حجم واکسن کرونا نبود اما با همان داشته‌ها، تقریبا روزانه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار دُز واکسن کرونا در کشور تزریق می‌شد و سن واکسیناسیون در همان روز دو سال کاهش یافته به متولدین ۱۳۴۷ و پیش از آن رسید.
کشتی‌گیران در پی طلا، دولت به دنبال واکسن
درست در روزهایی که کشتی‌گیران در المپیک توکیو به دنبال کسب مدال طلا بودند، دولت سیزدهم در آغاز راه به دنبال تامین واکسن کرونا از مسیرهای مختلف و به خصوص واردات بود.
این روند مناسب واردات واکسن کرونا که از آن با عنوان «سیل واکسن» تعبیر شد، از صبح پنجشنبه ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ آغاز شد. آن روز صبح محموله‌ای شامل یک میلیون و ۱۱۰ هزار دُز واکسن سینوفارم وارد فرودگاه امام(ره) شد. روندی که بعدتر هم ادامه یافت.
براساس آمارهای گمرک، فقط در مردادماه امسال ۱۳ میلیون و ۴۲۷ هزار و ۱۰ دُز واکسن کرونا وارد کشور شد و این میزان واردات در شهریورماه به ۳۳ میلیون و ۶۵۶ هزار و ۹۸ دُز در طول یک ماه رسید. روند افزایشی واردات در ماه در مهر ۱۴۰۰ رکورد زد و در نخستین‌ماه پاییز، تعداد ۶۰ میلیون و ۱۴۴ هزار و ۶۰۰ دُز واکسن وارد شد.
این روند در آبان‌ماه و با توجه به کاهش نیاز کشور به واکسن، به واردات ۲۶ میلیون و ۶۹۲ هزار و ۴۰۰ دُز رسید و پس از آن به دلیل کاهش نیاز در شرایط حاضر متوقف شد.
براساس اعلام گمرک، بیشترین واکسن‌های وارداتی واکسن کرونا، با ۴۷ محموله و تعداد ۱۲۹ میلیون و ۸۸۷ هزار و ۲۹۸ دُز مربوط به واکسن سینوفارم چین است.
دومین نوع واکسن وارداتی از نظر حجم مربوط به واکسن آسترازنکا با ۱۵ محموله و شامل ۱۲ میلیون و ۶۹ هزار و ۲۱۰ دُز است که از کشورهای ژاپن، کره‌جنوبی، ایتالیا، روسیه، هلند، اتریش، لهستان، روسیه و یونان وارد شد.
سومین حجم واکسن‌های وارداتی با ۱۷ محموله و شامل ۴ میلیون و ۹۱ هزار و ۲۰۰ دُز مربوط به واکسن «اسپوتنیک وی» ساخت کشور روسیه است.
چهارمین واکسن وارداتی از نظر حجم نیز مربوط به واکسن بهارات یا کوواکسین ساخت کشور هند با ۲ محموله و شامل یک میلیون و ۱۲۵ هزار دُز است.
سینوفارم چینی با بیش از ۸۸ درصد، بیشترین سهم از سبد واکسن‌های وارداتی کرونا به کشور را به خود اختصاص داده است و واکسن کوواکسین ساخت شرکت بهارات بیون‌تک هند کمترین میزان را دارد.
هرچند فرآیند واکسیناسیون در کشور با واکسن «اسپوتنیک وی» شروع شد و حتی قرار بود این واکسن در کشور ساخته شود اما همچنان سهم آن در سبد واکسیناسیون چندان مناسب نیست.
از طرفی واکسن کوواکسین یا همان بهارات که گفته می‌شد نزدیک به ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار دُز از آن خریداری شد اما دادستانی هند از خروج کامل آن محموله از این کشور جلوگیری کرده بود، همچنان کمترین سهم از میزان واردات واکسن کووید-۱۹ به ایران را دارد.
دولت سیزدهم با تصمیم‌گیری درست و توجه بیشتر به واردات واکسن به نسبت تولید داخل، ماجرای واکسیناسیون کووید-۱۹ در ایران را سرعت بخشید و در واقع مردم معطل تولید داخل نماندند. این حرکت سریع توانست پشت کرونا را روی تشک مبارزه، تا حد زیادی به زمین بزند.
بحرانی‌ترین وضعیت کرونایی در ابتدای راه دولت سیزدهم
نکته قابل تامل دیگر، شکل‌گیری بحرانی‌ترین وضعیت کرونایی در کشور بود. وضعیت رنگ‌بندی کرونایی از شنبه ۱۶ مرداد ۱۴۰۰ به عجیب‌ترین حالت خود تا آن روز درآمده بود. در آن زمان، ۳۳۶ شهر در وضعیت قرمز، ۸۴ شهر در وضعیت نارنجی و ۲۸ شهر در وضعیت زرد قرار داشت و تعداد شهرهای با وضعیت آبی صفر بود. هرچند وضعیت در ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ وخیم‌تر هم شد و تعداد شهرهای قرمز به ۳۵۹ مورد رسید.
همچنین وضعیت تهران اصلا مناسب نبود به‌گونه‌ای که نادر توکلی معاون درمان ستاد مقابله با کرونا استان تهران ۱۹ مرداد گفته بود: حداکثر تخت‌های بیمارستانی که می‌توانستیم زیر بار کرونا ببریم را از هفته پیش به بستری این بیماران اختصاص دادیم و در حال حاضر از ۱۶ هزار تخت بیمارستانی در استان تهران که قابلیت بستری بیمار دارند، نزدیک به ۱۱ هزار تخت درگیر بیماران کرونا هستند.
ورود شهرها به وضعیت قرمز، یکی پس از دیگری در حالی اتفاق می‌افتاد که سرکش‌ترین سویه جهش یافته کرونا با عنوان دلتا در کشور پرسه می‌زد.
رنگ‌بندی کرونایی در ۱۶ مرداد ۱۴۰۰ و قرمز بودن ۳۳۶ شهر
سیاه‌ترین روزهای کرونایی یکی از پس دیگری اتفاق افتاد. فوت ۶۸۴ نفر در ۲۴ ساعت منتهی به ظهر ۳۱ مرداد ۱۴۰۰ به عنوان سیاه‌ترین روز کرونایی نام گرفت. هرچند پیش از آن هم روزهایی با آمار فوتی بیش از ۵۰۰ یا ۶۰۰ نفر در روز را شاهد بودیم.
وضعیت کرونایی کشور در روزهای ابتدایی تغییر دولت، به هیچ عنوان مناسب نبود و به نظر می‌رسید که باید شیوه مدیریتی از پشت مانیتور تغییر کند و فرآیند واکسیناسیون به کمک واردات سرعت روز افزون بگیرد.
در روزهای پایانی کار دولت دوازدهم، بسیاری معتقد بودند مدیریت کرونا در کشور روی اتوپایلوت گذاشته شده و فرمان این بیماری دست هیچکس نیست. مشکلات متعدد در واردات واکسن و از طرفی قرمز و نارنجی شدن شهرها و در نتیجه تعطیلی‌های پیاپی مشاغل و کسب‌وکارها، بسیاری را کلافه کرده بود.
مدیریت میدانی به جای مدیریت از پشت مانیتور
شیوه مدیریتی کرونا در دولت سیزدهم تغییرات عمده‌ای کرد و از پشت مانیتور و اتاق‌های بسته بیرون آمد. رئیس‌جمهوری در ۲۱ مرداد با حضور در داروخانه ۲۹ فروردین تهران از نزدیک شاهد وضعیت توزیع داروهای مربوط به بیماران کرونا بود و در جریان قرار گرفت.
وی دو روز بعد در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا درباره این بازدید گفت: پس از بازدید، مقرر شد داروهای مورد نیاز در روزهای آینده در گام اول بین ۱۰۰ داروخانه و در گام دوم تا ۳۰۰ داروخانه توزیع شود تا دیگر شاهد تشکیل صف و تجمع در چند داروخانه نباشیم؛ ضمن این‌که لازم است نظارت لازم بر روند توزیع در این داروخانه‌ها انجام شود.
بازدیدی که در ادامه منجر به تهیه فهرستی از داروخانه‌های منتخبی شد که داروهای مربوط به کرونا را توزیع می‌کردند و در نتیجه منجر به تسهیل دسترسی افراد به داروهای مربوطه شد.
چند روز تعطیلی و جهش در رعایت پروتکل‌های بهداشتی
ماجرای رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز یکی از چالش‌های بزرگ در زمینه مدیریت کرونا در کشور است. موضوعی که تقریبا پس از آغاز فرآیند واکسیناسیون کرونا، یعنی اواخر بهمن ماه ۱۳۹۹ تاکنون سیر نزولی خود را طی کرده و به جز بازه تعطیلی ۲۴ مرداد تا ۵ شهریور، روند مناسبی نداشت.
در این تعطیلی همه اصناف، اداره‌ها و بانک‌ها تعطیل بوده و مجوزهای صادر شده برای تردد نیز لغو شد. هرچند این محدودیت سفت و سخت‌تر از گذشته اجرایی شد، اما باز هم شاهد شلوغی جاده‌ها به سمت شمال کشور بودیم.
پروتکل‌های بهداشتی به معنی استفاده از ماسک، رعایت بهداشت فردی و فاصله‌گذاری فیزیکی از افراد، عدم حضور در مکان‌های پرتجمع و رعایت تهویه مناسب است. تزریق واکسن در کنار رعایت این موارد می‌تواند افراد را در برابر ابتلا به ویروس کرونا محافظت کند و باید بدانیم که تزریق واکسن به تنهایی کافی نیست.
بازگشایی مدارس به دنبال واکسیناسیون
در آخرین روزهای مرداد ۱۴۰۰ بود که با توجه به نزدیک شدن فصل بازگشایی مدارس، اعضای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی مقابله با کرونا پیشنهاد کردند: ابتدا همه شرایط و زیرساخت‌های بهداشتی ضروری، همچون تامین استانداردهای مطلوب سرویس‌های بهداشتی در مدارس، ایجاد امکان رعایت حداقل تراکم در کلاس‌های درس، تهویه کلاس‌ها، واکسیناسیون معلمان و کادر اداری، واکسیناسیون والدین دانش‌آموزان و در صورت تامین واکسن، واکسینه کردن آن دسته از دانش‌آموزان که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند، انجام شده و سپس درباره دایر شدن حضوری کلاس‌های درس تصمیم‌گیری شود. بر این اساس سال تحصیلی جدید از ابتدای مهر آغاز خواهد شد، اما آموزش حضوری تا فراهم شدن شرایط بهداشتی مقرر به تعویق خواهد افتاد.
موضوعی که با سرعت گرفتن واکسیناسیون و البته تزریق واکسن کرونا به افراد بالای ۱۲ سال، بالاخره در پاییز امسال اجرایی شد و مدارس پس از ماه‌ها تعطیلی بازگشایی شدند.
بر اساس آخرین اعلام وضعیت مرکز آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره واکسیناسیون کرونا در نظام آموزشی کشور تا ۱۲ آذرماه، ۸۲ درصد از دانش‌آموزان پایه هفتم تا دوازدهم حداقل یک دُز و ۶۲ درصد از این جمعیت هدف هر دو دُز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند.
صف‌های کیلومتری واکسیناسیون به کجا رسید؟
یکی از مواردی که در شهرهای مختلف گزارش می‌شد، صف‌های شلوغ و حتی کیلومتری در مراکز واکسیناسیون خودرویی بود. صف‌هایی که به واسطه کمبود یا نبود واکسن کرونا در مراکز مختلف اتفاق می‌افتاد و چه بسا همین محل‌های پرتجمع در صورت حضور افراد بیمار در آن میان، منجر به بیماری سایر افراد هم می‌شد.
حرکت پرشتاب کشور با واردات مناسب، به مرور به تزریق بیش از ۱۰۰ میلیون دُز واکسن در کشور در سه نوبت، تا ساعت‌های پایانی روز ۲۵ آبان ۱۴۰۰ رسید. تا آن زمان، تعداد ۱۰۰ میلیون و ۶۸ هزار و ۷۰۳ دُز واکسن کرونا در سه نوبت در کشور تزریق شده و بدین ترتیب ایران با پوشش ۸۳ درصدی واکسیناسیون نوبت اول و پوشش ۶۴ درصدی دو نوبت در جمعیت ۱۲ سال به بالا، وارد باشگاه ۱۰۰ میلیونی‌های واکسن کرونا شد.
براساس آمارهای اعلامی مرکز آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، کل جمعیت هدف واکسیناسیون با احتساب اتباع در کشور، ۸۴ میلیون و ۵۳ هزار نفر است که با در نظر گرفتن آن تا ۱۲ آذر ۱۴۰۰، پوشش کامل واکسیناسیون به ۵۷ درصد و پوشش نوبت اول واکسن در این جمعیت هدف به ۶۹ درصد رسیده است.
همچنین براساس اعلام این مرکز، اگر جمعیت هدف واکسیناسیون را افراد ۱۲ سال به بالا با احتساب اتباع در نظر بگیریم، جمعیت ۶۷ میلیون و ۷۹۰ هزار و ۸۴۸ نفر را شامل می‌شود که در این جمعیت هدف، پوشش کامل واکسیناسیون به ۷۱ درصد و پوشش نوبت اول واکسن به ۸۵ درصد رسیده است.
در این میان، تا ۱۲ آذر ۱۴۰۰ همچنان استان گیلان همانند همه هفته‌های گذشته در تزریق دُز اول به جمعیت هدف بالای ۱۲ سال با ۹۲ درصد رتبه اول و استان قم با تزریق ۷۰ درصد دُز اول به همین جمعیت هدف، رتبه آخر را دارد.
همچنین گیلانی‌ها با تزریق هر دو نوبت واکسن کرونا به ۸۱ درصد از این جمعیت هدف، رتبه اول و استان قم با تزریق ۵۳ درصد هر دو نوبت واکسن به جمعیت هدف بالای ۱۲ سال، رتبه آخر را دارند.
موضوعی که به نظر می‌رسد نیازمند کار رسانه‌ای و اقدامات فرهنگی بیشتری است تا استان‌های آخر جدول واکسیناسیون نیز به پوشش بالاتری در کشور برسند.
مجموع تزریق واکسن کرونا تا ۱۲ آذرماه به ۱۰۷ میلیون و ۱۱۰ هزار و ۶۱۵ دُز رسیده و در شرایط شیوع سویه جدید ویروس کرونا با عنوان «اومیکرون» و رسیدن آن به کشورهای همسایه، این سطح از واکسیناسیون به نسبت گذشته مناسب است. با این حال نباید از فرهنگ‌سازی برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی غفلت کرد.
روند مدیریت بیماری کووید-۱۹ در ۱۰۰ روز اخیر در دولت سیزدهم با توجه به واردات مناسب واکسن‌های کرونا و سرعت گرفتن فرآیند واکسیناسیون به مراتب بهتر شده است. حتی روند بیماران سرپایی، بستری و فوتی‌های کرونا نیز در حال حاضر نزولی است و هنوز خبری از موج ششم کرونا نیست اما هرگونه غفلت و عادی‌انگاری و بازگشایی‌های بی‌ضابطه می‌تواند شرایط را به گذشته برگرداند و در این شرایط حساس باید حواس‌مان به همه چیز باشد.
نظر شما