دور هفتم از سری جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۴ برای لغو تحریم‌ها، پس از یک وقفه پنج ماهه، از دوشنبه هشتم آذر تا روز جمعه ۱۲ آذر با حضور دیپلمات‌های ارشد اتحادیه اروپا، نمایندگان روسیه و چین و هیات جدید مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران در هتل کوبورگ وین برگزار شد.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان از آن زمان تا کنون بخش قابل توجهی از گزارش‌های خبری _ تحلیلی خود را روی موضوع مذاکرات متمرکز کرده‌اند. این رسانه‌ها بخش مهمی از اخبار، گزارش‌ها و برنامه‌های تحلیلی خود را به موضوع گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و کشورهای چین، روسیه، انگلیس، فرانسه به علاوه آلمان یا همان کشورهای ۱+۴ اختصاص داده‌اند و تلاش دارند با گزارش‌های جهت‌دار خود، روند و نتیجه مذاکرات یا دستکم افکار عمومی فارسی‌زبانان به ویژه در داخل کشور را تحت تاثیر قرار دهند.
کاسه داغ‌تر از آش رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان
ارزیابی گزارش‌های پرتعداد رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با محوریت دور تازه گفت‌وگوهای هسته‌ای (از هشتم آذرماه)، برجستگی مضامینی چون «مقصر جلوه دادن ایران»، القای گزاره‌هایی چون «بی‌فایده و زمان‌بر بودن مذاکرات غیرمستقیم» و غیرمنطقی نشان دادن «انتظارات دولت جدید ایران» را نشان می‌دهد.
اختلاف‌نظر ایران و غرب بر سر نقطه آغاز مذاکرات و زیرسؤال بردن منطق ایران، یکی از محورهای برجسته در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان است. «یورونیوز» با تاکید بر سخنان دیپلمات‌های اروپایی مبنی بر اینکه اگر ایران از خود جدیت نشان ندهد به «مشکل» بر خواهد خورد، اظهارات «علی باقری‌کنی» مسئول تیم ایران در مذاکرات در مورد اینکه «جمع‌بندی ۶ دور مذاکرات قبلی در وین یک پیش‌نویس است، نه یک توافق» را «موضعی مبهم» ارزیابی کرد که می‌تواند بر پیچیدگی مذاکرات بیفزاید.
رسانه‌های فارسی زبان خارجی همچنین می‌کوشند با تاکید بر «تغییر رویکرد» دولت و تیم جدید مذاکره‌کننده ایرانی، مذاکره با تیم جدید را بسیار پیچیده و دستیابی به توافق را بسیار دور از دسترس نشان دهند. «بی‌بی‌سی فارسی» در گزارشی با اشاره به یادداشت باقری‌کنی در روزنامه آمریکایی «فایننشال تایمز» مبنی بر اینکه «غرب باید تضمین‌کنندهِ برداشته شدن همه تحریم‌های بعد از برجام باشد و برای هرگونه نقض مفاد این توافق غرامت بپردازد»، نوشت: «همزمان با از سرگیری مذاکرات احیای برجام در وین، بنیاد تونی بلر در لندن، گزارش تحلیلی مفصلی درباره برآمدن نخبگان جدید در دوره ریاست جمهوری رئیسی منتشر کرده و گفته است، ظهور یک طبقه نخبه جدید ایرانی که عمدتا از دانش‌آموختگان دانشگاه امام صادق و برای غرب کاملاً ناآشنا هستند، «احتمال توافق هسته‌ای قابل قبول را کمتر می‌کند».
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان همچنین کوشیدند چنین به ذهن مخاطبان القا کنند که تا زمانی ایران و آمریکا به طور مستقیم پای میز مذاکره نشنینند، مذاکره غیرمستقیم کارآمد و موثر نخواهد بود. تکنیک پیش‌فرض‌سازی برای القای این ذهنیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تلویزیون «ایران اینترنشنال» با فردی که او را تحلیلگر در این ارتباط معرفی کرد، گفت‌وگویی انجام داد. وی راه دستیابی به توافق را بسیار طولانی دانست و گفت: «گسل اختلاف‌های طرفین بسیار عمیق است؛ به ویژه اینکه ایران حاضر نیست با تیم آمریکا به صورت مستقیم مذاکره کند، این در حالی است که آمریکا اتفاقا طرف اصلی مذاکره است.»
این رسانه‌ها همچنین به‌دلیل تاکید ایران بر «رفع تحریم‌ها» مذاکرات را زمان‌بر معرفی می‌کنند. از جمله گفت‌وگوی تلویزیونی «ایران اینترنشنال» با فردی که او را تحلیلگر معرفی کرد: «ایران شروط بزرگی برای مذاکرات گذاشته و اگر قرار باشد روی شروط خودش اصرار کند، توافقی شکل نخواهد گرفت.»
پس از پایان مذاکرات دور نخست، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با بازتاب و تکرار ادعاهای مقام‌های غربی، ایران را در مذاکرات «جدی» ندانستند. تلویزیون «ایران اینترنشنال» در گزارشی خواسته‌های ایران را «زیاده خواهی» دانست.
تاکتیک‌های خبری در خدمت اهداف ایران‌ستیزانه
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان برای انتقال و القای مضامین یادشده به مخاطبان، تاکتیک‌ها و شگردهای متنوع رسانه‌ای را به خدمت گرفته‌اند.
تکنیک «کانال انحرافی»:
منحرف کردن توجه مخاطب از یک مساله (مسئولیت طرف غربی در اعمال تحریم‌ها و کوتاهی در عمل به تعهدات) با طرح کردن موضوعی دیگر (اتهام‌زنی به ایران) از ظریف‌ترین تاکتیک‌هایی است که رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان به کار می‌برند تا ایران را مسئول «بن بست» کنونی معرفی کنند.
«دویچه وله» فارسی در گزارشی با اشاره به یادآوری نام شهیدان هسته‌ای از سوی باقری کنی در نشست هفته پیش نوشت: این یادآوری در حالی صورت می‌گیرد که چند روز پیش فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به فتوای رهبر جمهوری اسلامی درباره حرام بودن سلاح اتمی گفته بود که «منتها فخری‌زاده این سیستم را ایجاد کرده بود. مساله‌اش هم فقط دفاع از کشور خودمان نبود. زیرا کشور ما پشتیبان جبهه مقاومت است و وقتی شما وارد این مسائل شوید، صهیونیست‌ها حساس می‌شوند.»
دویچه وله افزود: «این در حالی است که مقامات جمهوری اسلامی به تأکید به جهانیان می‌گویند که هدف از فعالیت‌های هسته‌ای ایران و گسترش غنی‌سازی اورانیوم با غلظت و حجم در راستای دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.»
تکنیک «پیش‌فرض‌سازی»:
سانه‌های خارجی فارسی‌زبان برای ایجاد تردید جدی در ذهن مخاطب نسبت به صلح‌آمیز بودن اهداف ایران از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از تکنیک پیش‌فرض‌سازی بهره بردند. این رسانه‌ها با تاکید بر گزارش چندی پیش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین گزارش‌های بی‌اساس رسانه‌های صهیونیستی در مورد آنچه «فعالیت‌های غیر صلح‌آمیز» ایران می‌خوانند، تلاش می‌کنند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در مسیری خلاف برجام نشان داده و این پیش‌فرض را در ذهن مخاطب ایجاد کنند که اقدام ایران پایه‌های برجام را بیش از پیش سست می‌کند. بر همین مبنا، ایران در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان به طور تلویحی به «بی‌صداقتی» و «دروغگویی» متهم می‌شود.
«رادیو فردا» به نقل از روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» نوشت: «مقام‌های ارشد اسرائیلی در هفته‌های اخیر به کشورهای درگیر در گفت‌وگوها مراجعه کرده و از آن‌ها خواسته‌اند این مذاکرات محدود و مشروط به یک ضرب‌الاجل باشد. این درخواست براساس این ارزیابی در اسرائیل شکل گرفته که تهران به دنبال طولانی‌کردن مذاکرات تا حد امکان است تا بتواند به‌طور مخفیانه برنامه هسته‌ای خود را پیش ببرد».
تکنیک «پاره حقیقت‌گویی»:
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با تکنیک پاره‌حقیقت‌گویی، ایران و فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای آن را مسئول شرایط کنونی و اختلاف‌ها با غرب معرفی می‌کنند؛ بدون اینکه به طور ریشه‌ای دلیل اختلاف‌های به وجودآمده یعنی مسئولیت آمریکا و غرب در اعمال تحریم‌های ظالمانه و فرار از تعهدهای برجامی را تبیین کنند. این در حالی است که عامل اصلی وضعیت کنونی برجام، اقدام غیرقانونی آمریکایی‌ها در نقض توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که در تناقض آشکار با قواعد و مقررات بین‌المللی به شمار می‌رود.
«رادیو فردا» در گزارشی با اشاره به واکنش وزارت امور خارجه ایران در انتقاد تند از رویکرد اسرائیل نسبت به مذاکرات وین مدعی شد: «انتقاد تند سخنگوی وزارت خارجه ایران در حالی بیان می‌شود که جمهوری اسلامی مدت‌هاست با عدول از تعهدات برجامی‌اش، زمینه نگرانی غرب و هم‌پیمانانش را فراهم آورده است.»
تکنیک «مقصرنمایی»:
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان از تکنیک «مقصرنمایی» برای القای ذهنیت «غیرمنطقی بودن مطالبات ایران»، استفاده کرده و می‌کوشند با تظاهر به بی‌طرفی و توسل به این تاکتیک، ایران را پیشاپیش مسئول تحقق فرضیه خودساخته (یعنی به نتیجه نرسیدن مذاکرات) نشان دهند.
«العربیه فارسی» در گزارشی، درخواست‌های ایران برای رفع تحریم‌ها را «فرابرجامی» خواند و آورد: «تهران در حالی بر رفع تحریم‌ها تأکید می‌کند که دولت جو بایدن اعلام کرده توانایی ملزم‌کردن دولت‌های بعدی واشینگتن برای تعهد به توافق احتمالی بین ایران و آمریکا را ندارد. خبرگزاری «بلومبرگ» نیز در گزارشی درخواست ایران از آمریکا را «غیرممکن» دانست.»
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با تکنیک پاره‌حقیقت‌گویی، ایران و فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای آن را مسئول شرایط کنونی و اختلاف‌ها با غرب معرفی می‌کنند بدون اینکه به طور ریشه‌ای دلیل اختلاف‌های به وجودآمده یعنی مسئولیت آمریکا و غرب در اعمال تحریم‌های ظالمانه و فرار از تعهدهای برجامی را تبیین کنند.تلویزیون «ایران اینترنشنال» با فردی به نام «غفوری»، نظر وی را در این زمینه جویا شد: «ایران شروط بزرگی برای مذاکرات گذاشته و اگر قرار باشد روی شروط خود اصرار کند، توافقی شکل نخواهد گرفت. مثلا اگر بایدن بخواهد هم نمی‌تواند از نظر قانونی تضمین دهد که رئیس‌جمهوری بعدی یا کنگره بعدی، قانونی علیه توافق احتمالی کنونی وضع نکند.»
تکنیک «دوقطبی‌سازی»:
تکنیک «دوقطبی‌سازی» نیز برای ایجاد ناهم‌سازی میان منافع ملی و تلاش برای دستیابی به انرژی و فناوری هسته‌ای به کارگرفته شد. دوقطبی‌سازی تکنیکی است که رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان برای زیرسؤال بردن توجیه عقلانی تلاش برای دستیابی به این فناوری در داخل کشور بر آن تکیه می‌کنند.
برسازی(Constructivism) یک دوگانه ناهمساز میان «منافع ملی» و تلاش برای به رسمیت شناساندن بین‌المللی حق برخورداری از فناوری و انرژی هسته‌ای، دستورکاری است که این رسانه‌ها به‌کار می‌برند.
«ایندیپندنت فارسی» نیز در این زمینه در گزارشی نوشت: «مساله هسته‌ای، در روند حل اختلاف با آمریکا، می‌تواند به تعامل هسته‌ای تبدیل شود. چنین تعاملی که کلید آن در برقراری روابط عادی با آمریکاست، به دیدگاهی مدرن در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد که بر مبنای منافع ایران و مردم و نه اصول ایدئولوژیک، انقلابی‌گری و منافع شخصی مقام‌ها تدوین شده باشد، رویکردی که از اساس با ماهیت و ساختار جمهوری اسلامی در تضاد است.»
تکنیک «شاه‌ماهی سرخ»:
تکنیک «شاه‌ماهی سرخ» برای انحراف افکار عمومی به سمت اعتراض‌های اصفهان و القای نارضایتی گسترده میان مردم و ... در این راستا به کار گرفته شد. رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند با استفاده از این تکنیک و پرت کردن حواس مخاطب به موضوعی جذاب که ارتباط چندانی هم با مساله مذاکرات ندارد، بحث را منحرف کنند. طرح مساله اعتراض‌های اصفهان در میانه بحث‌های مذاکراتی، در این چارچوب قابل تحلیل است.
تلویزیون «ایران اینترنشنال» در مصاحبه‌ای با یک تحلیلگر از او پرسید که آیا ایران از غنی‌سازی به‌عنون تاکتیکی برای مذاکرات استفاده می‌کند که وی گفت: «چند روز قبل از مذاکره، ایران بحران اصفهان را از سر گذرانده که قطعا روی فضای مذاکره تاثیر می‌گذارد؛ چون به‌عنوان سندی است که نشان می‌دهد تحریم‌ها اثرگذار بوده است. جمهوری اسلامی می‌تواند با غنی‌سازی مانور دهد اما تحریم‌ها فشار زیادی می‌آورد و اگر توافقی صورت نگیرد با چنین بحران‌هایی مواجه خواهد بود.»
تکنیک «اخبار جعلی»:
رخی رسانه‌ها از تکنیک اخبار جعلی برای پیشبرد دستورکار خود یعنی القای ذهنیت خاص به مخاطب خود بهره بردند. این رسانه‌ها تلاش می‌کنند چنین القا کنند که جمهوری اسلامی ایران در عرصه عمل مجبور می‌شود از مواضع اعلانی و «شعاری» خود کوتاه بیاید. «ایران اینترنشنال» در مصاحبه‌ای، تلاش کرد این ایده را القا کند که موضع جمهوری اسلامی در زمین واقعی مذاکره، با موضع اعلامی و «شعاری» آن فرق دارد.
جمع‌بندی
دور تازه مذاکرات وین، عرصه‌ای تازه برای پیشبرد دستورکارهای ایران‌ستیزانه رسانه‌های وابسته فارسی‌زبان خارجی مطابق با نظر گردانندگان و سرمایه‌گذاران و اسپانسرهای مالی آنهاست. بر این مبنا، تغییر دولت در ایران، به بهانه‌ای تازه برای اتلاق نسبت «متهم بی‌منطق» به دولتمردان جدید ایران و برسازی و ترسیم تصویری از بازیگر «غیر منطقی» از ایران تبدیل شده است.
غرب و رسانه‌های وابسته به آن می‌کوشند از دولتمردان جدید ایران تصویری از بازیگران ناهمساز با نرم‌ها و ناآشنا با قواعد بین‌المللی ارائه دهند. تاکید بر مفاهیمی دال بر «سرسختی موضع ایران»، «شروط بزرگ ایران»، «نبود امکان تضمین توافق در نظام حقوقی آمریکا»، «نبود امکان تضمین فنی توافق»، «نخبگان امام صادقی» و ... را می‌توان در این چارچوب تحلیل کرد.
مقابله با این جریان غربی - رسانه‌ای، نیازمند تکاپوی گسترده سیاسی - رسانه‌ای است. تبیین مواضع رسمی کشور و شروط ضمن مذاکره، با طرح دلایل و استدلال‌های منطقی به‌ویژه در رسانه‌های انگلیسی‌زبان راهکاری است که می‌تواند افکار عمومی مردم دنیا را با ما همراه کند.
مقابله با این جریان غربی- رسانه‌ای، نیازمند تکاپوی گسترده سیاسی- رسانه‌ای است. تبیین مواضع رسمی کشور و شروط ضمن مذاکره با طرح دلایل و استدلال‌های منطقی به ویژه در رسانه‌های انگلیسی‌زبان راهکاری است که می‌تواند افکار عمومی مردم دنیا را با ما همراه کند.یادداشت «علی باقری کنی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه و مسئول ارشد تیم مذاکره‌کننده ایرانی در روزنامه آمریکایی «فایننشال تایمز» پیش از آغاز مذاکرات که بازتاب بسیاری هم داشت، از این دست اقدامات موثری است که باید بیش از پیش در دستورکار مقام‌های کشور قرار گیرد.
رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی، در سال‌های گذشته با بهره‌گیری از تاکتیک‌هایی چون دروغ بزرگ، تکرار، مقصرنمایی، جعل، دوقطبی‌سازی، بازنمایی و ... تلاش کرده‌اند ایران را به عنوان مسئول اصلی شرایط موجود در زمینه اختلاف‌های هسته‌ای با غرب معرفی کنند.
این رسانه‌ها با کارگیری پرتکرار تاکتیک‌های مختلف خبری، افکار عمومی مردم فارسی‌زبان به‌ویژه در ایران را هدف قرار داده تا عملکرد نظام را از پشتوانگی ملت تهی کنند. گره‌زدن مساله برنامه هسته‌ای با تحریم‌ها و فشارهای معیشتی که این روزها مردم را تحت فشار قرار داده نیز از دیگر عملیات‌های روانی موثری است که به کار گرفته می‌شود.
این در حالی است که بررسی منطقی و تبیین گام‌به‌گام و «دودو تا چهارتای» آنچه پس از توافق هسته‌ای در سال ۹۴ تاکنون بر مساله هسته‌ای کشور گذشته، تا اندازه زیادی کارزار رسانه‌های خارجی را بی‌اثر خواهد کرد. رسانه‌های کشور به ویژه بخش‌های برون مرزی و انگلیسی‌زبان، باید با استدلال منطقی و عقلایی، کاهش تدریجی تعهدها از سوی کشورمان و شرط‌گذاری برای مذاکرات جدید را تبیین و توجیه کنند.
با انتشار محتوای تحلیلی و تبیینی متنوع در این خصوص، این گزاره در ذهن مخاطبان تقویت خواهد شد که غرب به‌ویژه آمریکا در جایگاه متهم وضعیت موجود قرار می‌گیرد نه ایرانی که گام‌به‌گام و در چارچوب برجام و براساس حق خود، گره از پای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود گشود و اکنون بار دیگر پای میز مذاکره آمده و خواهان تضمین‌هایی است که راه رفته را دوباره نپیماید.
نظر شما