به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، رونق و شکوفایی گردشگری دریایی یکی از اولویت‌های دولت و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. در اسناد توسعه بر دو بخش به موضوع تحول دریامحور و تحول گردشگری دریایی تاکید شده است؛ اما توسعه گردشگری دریایی نیازمند نقشه راه و احصای محورهای اصلی همکاری در راستای برنامه محور شدن آن است که همکاری مستمر دو بخش خصوصی و دولتی را می‌طلبد.
تعامل و هماهنگی سطوح مختلف دولت مهمترین رهیافت توسعه گردشگری دریایی است و همزمان که اسناد بالادستی تدوین می‌شود؛ از طرفی اقدامات عملیاتی و اجرایی باید انگیزه سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را تقویت کند و همزمان پویایی گردشگری دریایی را به جریان بیاندازد.
سید عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سفر به استان هرمزگان و بازدید از سواحل، جزایر و زیرساخت‌های گردشگری این استان، سواحل و جزایر ایران و ساکنان این مناطق را برخوردار از بستر و ظرفیت بالا برای رونق گردشگری دریایی دانست و بر ضرورت تدوین برنامه هدفمند، نقشه راه و تببین محورهای همکاری با سایر سازمان‌ها و بخش‌های خصوصی برای توسعه گردشگری دریایی در استان‌های شمالی و جنوبی تاکید کرد.
گردشگری دریایی نیازمند الگوی قانونی/ امنیت، اولین عامل توسعه گردشگری
سیامک مرندی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره نقش و جایگاه شورای عالی صنایع دریایی در توسعه گردشگری دریایی اظهار داشت: وظیفه این شورا ایجاد هماهنگی و رفع اختلافات احتمالی میان دستگاه‌های مرتبط است. البته هنوز خیلی از مجموعه‌ها شناخت کاملی از شورای عالی صنایع دریایی ندارند و حتی نام آن را هم نشنیده‌اند و اطلاعی هم ندارند که چه کمکی می‌تواند انجام دهد، گاهی که مباحث بین وزارتی و حل‌نشدنی در حوزه مرتبط با صنایع دریایی پیش بیاید مسائل در شورا مطرح می‌شود و شخص رئیس‌جمهوری به عنوان رئیس این شورا یا معاون اول رئیس‌جمهوری رایزنی و مساله حل می‌شود.
امنیت، اولین عاملی است که یک گردشگر، یک بازرگان یا سرمایه‌گذار برای سفر و سرمایه‌گذاری و توسعه روابط کاری خود در نظر می‌گیرد، بعد از آن به جاذبه و زیبایی مقصد سفر توجه می‌کندرئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی گفت: تحرک و توسعه گردشگری دریایی نیازمند رویه شفاف و الگوی قانونی و ثابت است و رونق آن مطمئنا باعث رشد و رونق صنعت ساخت شناورهای دریایی با مشخصات خاص و مورد نیاز است؛ دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی آمادگی دارد هر کمک و هماهنگی که برای توسعه این بخش از گردشگری و اصلاح قوانین نیاز است در کنار وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی انجام دهد تا سرمایه‌گذار هم جذب شود.
مرندی اظهار داشت: گردشگری ایران و عمان در دولت دوازدهم راه‌اندازی اما فقط یک بار رفت‌وآمد انجام شد. اکنون هم این مساله مطرح است، فقط راه‌اندازی مهم نیست، توسعه دستوری و بخش‌نامه‌ای فایده ندارد. باید فضایی ایجاد شود که به صورت خودکار این روابط توسعه پیدا کند و دائم به پیش برود.
وی خاطرنشان کرد: نیازسنجی و معرفی جاذبه عامل اصلی روابط تجاری و گردشگری میان دو منطقه است. باید نیازهای گردشگری که به ایران سفر می‌کند شناسایی شود و بر همان اساس خدمات طراحی و ارائه شود.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی گفت: امنیت، اولین عاملی است که یک گردشگر، یک بازرگان یا سرمایه‌گذار برای سفر، سرمایه‌گذاری و توسعه روابط کاری خود در نظر می‌گیرد، بعد از آن به جاذبه و زیبایی مقصد سفر توجه می‌کند.
مهارت لنج‌سازی سنتی برای بسیاری گردشگران جذاب است
مرندی درباره تنوع و جذابیت صنایع دریایی و گردشگری دریایی اظهار داشت: مهارت کشتی‌سازی و لنج‌سازی سنتی ایران یکی از ظرفیت‌های صنایع دریایی است که برای بسیاری گردشگران می‌تواند جذاب باشد. می‌توان بر همین مبنا تورهای بازدید و آشنایی با این هنر-صنعت برنامه‌ریزی کرد. محیط زیست دریایی یکی دیگر از جاذبه‌های مربوط به دریاست که در توسعه گردشگری دریایی موثر است. متاسفانه در توسعه گردشگری در کشور ما به حفاظت از این منابع طبیعی کم‌نظیر توجه نشده و آثار تخریبی آن بیشتر از مزایای فرهنگی و اقتصادی آن به وضوح به چشم می‌خورد.
در کنار گردشگری داخلی وجود گردشگران خارجی که با فرهنگ گردشگری آشنا هستند و اصول حرفه‌ای گردشگری را رعایت می‌کنند ضروری است تا این فرهنگ به عنوان مهمترین عامل توسعه میان گردشگران ما هم رواج پیدا کند. زیستگاه‌های طبیعی حاشیه منابع آبی یا اعماق آن مانند دریاها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها و سدها که جاذبه‌های طبیعی و آکواریوم‌های طبیعی محسوب می‌شوند، برای جذب گردشگر مناسب است.
ضرورت مطالعات آمایش سرزمین برای توسعه گردشگری
مرندی بر ضرورت مطالعات آمایش سرزمین برای برنامه‌های توسعه گردشگری تاکید کرد و گفت: مطالعات کنونی کامل نیست. به همین دلیل بخش‌های مختلف صنایع غیرمتجانس و ناهمگون است. با آمایش سرزمین این ناهماهنگی رفع می‌شود. مطالعات و آمایش نباید زیاد طولانی باشد و به سرعت باید وارد مرحله اجرا شود، اگر بعد از ۵ سال اجرا نشود، نشان از ضعف در اجراست. به طور مثال بندر چابهار به عنوان یکی از مناطق راهبردی با ویژگی‌های خاص طبیعی، تاریخی و صنعتی به دلیل عدم توجه به مطالعات آمایش سرزمین دچار توسعه ناقص و آسیب‌زا شده است.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی گفت: برنامه مدیریت یکپارچه سواحل (ICZM) از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و بررسی‌هایی هم انجام گرفت، اما باید از روی کاغذ و بایگانی خارج و در استان‌ها و مناطق دریایی و پیاده‌سازی شود تا مسئولان استانی آن را اجرایی کنند. در این برنامه موضوع گردشگری، پس‌کرانه و وسعت حاشیه ساحل مشخص شده، اینکه تا چه محدوده‌ای ساخت‌وساز شود و حریم کجا محسوب می‌شود، کاملا تعیین شده؛ مثلا امواج طوفانی مونسون دریای جنوب به زیرساخت‌هایی که احداث می‌شود، آسیب نزند. یا در شمال کشور جذر و مد آب دریا آسیب‌های زیادی به تاسیسات ساحلی زد زیرا برنامه‌های توسعه بدون پیش‌بینی و مطالعه انجام شده بود.
سواحل را از بین نبریم
مرندی با بیان اینکه ایران ۷ استان ساحلی-دریایی دارد، خاطرنشان کرد: این استان‌ها برای توسعه گردشگری دریایی هستند، استان‌های گلستان و مازندران به خاطر سرسبزی ظاهری و منابع طبیعی جزو استان‌های غنی، اما از نظر محرومیت اقتصادی با استان سیستان‌وبلوچستان در یک رده قرار دارند، ظاهر سرسبز ملاک نیست. در این مناطق اگر به سایر ظرفیت‌ها، جاذبه‌ها ازتنوع فرهنگی از خوراک و پوشاک تا صنایع‌دستی از محیط‌زیست تا صنایع‌دریایی مطابق با مطالعات و آمایش برنامه‌ریزی و توسعه صورت می‌گرفت وضعیت اقتصادی مردم بهتر از اکنون بود.
ضرر تخریب منابع در استان‌های شمالی از درآمد حاصل شده در این مناطق بسیار بیشتر است، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و شالی‌کاری‌های این مناطق و تبدیل به ویلا الان مشهود شده، برنج باکیفیت ایرانی در حال از بین رفتن است. فقط محصول نیست یک فرهنگ وتمدن و بی‌شمار آیین پشت برنج‌کاری مردمان شمال است که باید از همه این میراث حفاظت شود.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی اظهار داشت: ریزه‌کاری و پیچیدگی صنعت گردشگری زیاد است و به مطالعه، هوشمندی، ابتکار و شهامت نیاز دارد. باید با یک راهبرد شجاعانه برای احداث تاسیسات گردشگری وارد دریا شویم و سواحل را از بین نبریم. حتی اگر قرار است هتل و ویلا ساخته شود جزایر مصنوعی ایجاد کنیم باید در دریا محلی را متمرکز ایجاد و این تاسیسات را آنجا احداث کنیم، نه اینکه جنگل و ساحل را از بین ببریم.
گردشگری ایران در خشک‌سالی است
مرندی با بیان اینکه گردشگری ایران در خشک‌سالی قرار گرفته گفت: نه فقط در این دو سال شیوع کرونا، بلکه پیش از آن هم در رونق گردشگری و جذب گردشگر دچار مشکل بودیم. رونق و آبادانی صنعت گردشگری با تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های مناسب ایجاد می‌شود.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی گفت: بی‌توجهی و ضعف مدیریتی در حوزه گردشگری باعث شده بسیاری کشورهای همسایه برای خود فرصت ایجاد کرده و تعداد زیادی گردشگران ایرانی را به سوی خود جذب می کنند وگرنه این کشورها جاذبه‌های شگفت‌انگیزی ندارند، اما با روان‌شناسی و نیازسنجی فضای شادی و تفریح برای گردشگر طراحی کردند و درآمد گردشگری خود را در این سال‌ها افزایش دادند.
بی‌تردید می‌توانیم بدون تغییر در سیستم و شرایط قانونی و عرفی خود، فضای مورد نیاز گردشگری را با قوانین و اصول کشور منطبق و گردشگر داخلی را حفظ و گردشگران خارجی را جذب کنیم و سهم صنعت را از بازار گردشگری منطقه افزایش دهیم، اما در گام اول باید گلوگاه‌ها و نقاط چالش‌آفرین دفع گردشگر را شناسایی کنیم.
مرندی تصریح کرد: گردشگر حرفه‌ای کدهای اخلاقی گردشگری را به‌خوبی می‌شناسد و در کشورهای مقصد رعایت می‌کند، به عرف‌های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی احترام می‌گذارد. گردشگران خارجی وقتی به شهرهای مختلف ایران سفر می‌کنند، کاملا با مقررات، ارزش‌ها، آداب اجتماعی و فرهنگی مردم شهر همگن می‌شوند. به جز تفاوت در چهره و زبان، به قدری قالب رفتار اجتماعی فرهنگی شبیه به خود می‌گیرند که گاهی تفکیک آنها کار ساده‌ای نیست.
تفاوت مفهوم و مبانی گرشگر و گردشگری با مسافر و سفر
مرندی اظهار داشت: برای توسعه صنعت گردشگری و افزایش جذب گردشگر، علاوه بر تبیین مفهومی از گردشگر و گردشگری باید ظرفیت‌های موجود کشور ارزیابی شود همچنین باید به محدودیت‌ها و مسائلی که بر توسعه صنعت گردشگری تاثیر منفی دارد، نیم نگاهی داشته باشیم. از طرفی وزارتخانه تازه تاسیس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید در ساختار خود تجدید نظر کند این ساختار باید بر اساس اهداف سازمانی طراحی شود و به صورت شفاف اهدافش در برنامه‌های توسعه گردشگری مطابق با اسناد بالادستی را مشخص کند.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی بیان کرد: برداشتی که در کشور از گردشگر و گردشگری است بیشتر در قالب مسافر است؛ هر مسافری را گردشگر می‌دانند در صورتی که تعاریف کاملا متفاوت است؛ به طور مثال اتوبوس دریایی مسافر را فقط جابه‌جا می‌کند، آنها الزاما گردشگر نیستند؛ گردشگر روندی را سیر می‌کند که برنامه‌های خاص و حمایت‌های لازم خود را می‌طلبد.
راهنمای گردشگری باید تاریخ‌دان و جامعه‌شناس باشد
مرندی اظهار داشت: با همه ظرفیت و محدودیت‌ها باید به اندازه‌ای فضا برای توسعه گونه‌های متنوع گردشگری فراهم شود که گردشگر متناسب و علاقه‌مند از بازار هدف آن به سوی ایران جذب شود. گردشگری حرفه‌ای تابع تحولات و رویدادهای سیاسی نیست. حتی در زمان جنگ، گردشگران به اصفهان و شهرهای گردشگرپذیر ایران می‌آمدند.
راهنمای گردشگری (ورودی) علاوه بر توانایی مدیریت و هماهنگی یک گروه گردشگر، باید دانش و تخصص لازم برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، تاریخی و هنری آن منطقه را مستند و دقیق داشته باشد؛ باید تاریخ‌دان، جامعه‌شناس و جغرافی‌دان باشد و به مهارت و فن بیان تاثیرگذار مجهز باشدرئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی گفت: با همه ظرفیت‌هایی که ایران از آثار تاریخی تا جاذبه‌های طبیعی دارد، برای بازاریابی گردشگری کار چندانی انجام نشده است. ما در جذب گردشگران خارجی کمترین اثر را داشتیم، بیشتر این چند میلیون گردشگر ورودی سالانه خودجوش و بر اساس علاقه و مطالعات خود، به ایران سفر کردند.
مرندی افزود: گردشگری صنعتی حساس و پیچیده است که باید بر روی همه اجزا و ارکان روندها و فرایندهای آن، مطالعات راهبردی دقیق و علمی انجام شود. آموزش همه اجزای صنعت گردشگری از جامعه محلی، راهنمایان گردشگری تا فعالان و مدیران تاسیسات گردشگری و سیستم حمل‌ونقل در توسعه صنعت گردشگری بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: راهنمای گردشگری (خروجی) هم باید مولفه‌های فرهنگی تاریخی کشور مقصد را به خوبی بشناسد، به طور کلی یک ضعف عمده در بخش آموزش و توانمندسازی ارائه‌دهندگان خدمات به گردشگران وجود دارد، اگر به توسعه گردشگری می‌اندیشیم باید با دوره‌های تخصصی و حرفه‌ای این نقاط ضعف در زنجیره تامین خدمات گردشگری برطرف شود.
مرندی تاکید کرد: راهنمای گردشگری (ورودی) علاوه بر توانایی مدیریت و هماهنگی یک گروه گردشگر، باید دانش و تخصص لازم برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، تاریخی و هنری آن منطقه را مستند و دقیق داشته باشد؛ باید تاریخ‌دان، جامعه‌شناس و جغرافی‌دان باشد و به مهارت و فن بیان تاثیرگذار مجهز باشد.
توسعه گردشگری نیازمند سرمایه‌گذاری است نه حرف و سخن
مرندی گفت: دولت و وزارت میراث‌فرهنگی برای توسعه گردشگری و جذب گردشگری باید سرمایه‌گذاری و هزینه کند. جذب گردشگر به حرف و سخن نیست، برای جذب گردشگر خارجی و حتی گردشگران داخلی، باید بسته‌های حمایتی طراحی و عرضه شود.
وی گفت: با این وضعیت و کیفیت خدمات گردشگری و نبود بسته‌های حمایتی و تسهیلات سفر، باید به گردشگران داخلی حق داد؛ یک گردشگر ایرانی وقتی با دوسوم هزینه سفر به یکی از جزایر جنوبی، می‌تواند به کشورهای همسایه یا جنوب‌شرق آسیا سفر کند و خدمات بهتر و باکیفیت‌تر دریافت کنند علاوه بر آن به سهولت به بازارهای خرید با تخفیف‌های مناسب هم دسترسی دارد، گردشگری خارجی را ترجیح می‌دهد.
رئیس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی توضیح داد: دولت می‌تواند با ارائه بسته‌های حمایتی و اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری در چهارچوب قواعد عرفی و قانونی ایران از توسعه گردشگری داخلی حمایت کند که انتظار می‌رود با ارتقا و تثبیت جایگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از سازمان به وزارتخانه عملکرد متفاوت‌تری را شاهد باشیم، زیرا اختیارات و اعتبارات بیشتری نسبت به گذشته دریافت می‌کند.
نظر شما