یکی از مسائلی که همواره توجه مسوولان و اندیشمندان کشور را به خود جلب می کند، مقوله پژوهش و فعالیت های علمی است، پژوهش از ابعاد مختلف اهمیت زیادی دارد، چرا که این مهم هم در رشد علمی و هم در رشد اقتصادی و جایگاه بین المللی کشور تاثیر بسزایی دارد.
صاحبنظران، پژوهش را زیربنای توسعه می دانند و جامعه ای را موفق و پیشرفته توصیف می کنند که بر مدار نخبگان و شایستگان علمی و پژوهشی بچرخد، جامعه ای که تصمیم گیری های آن از سوی نهادهای علمی پژوهشی پشتیبانی شود، گام به سوی توسعه و ترقی می گذارد.
بر این اساس، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سال ۱۳۷۹ با هدف ترویج فرهنگ پژوهش هفته آخر از آخرین ماه فصل پاییز را به نام "هفته پژوهش " نامگذاری کرده است و در این میان بدون شک متولیان امر به ویژه محققان و پژوهشگران ایرانی به این موضوع اذعان دارند که پژوهش بنیان و شالوده اصلی رشد علمی و عملی در حوزه آموزش و در راستای آن توسعه جامعه در همه ابعاد خواهد بود.
با نگاهی به کارنامه پیشرفت کشورهای توسعه یافته می توان به این مهم رسید که خلاقیت و نوآوری جزئی لاینفک از حوزه‌های کاری آن‌ها به شمار می‌رود و در بحث آموزش و دانشگاه به فناوری نوین توجه خاصی شده و بر روی خلاقیت حساب ویژه‌ای باز شده است.
به مناسبت هفته پژوهش، محققان و پژوهشگران زنجانی نیز نظرات و دیدگاههای خود را در حوزه پژوهش و چالش های پیش رو اینگونه بیان کردند:
پژوهش به عنوان یک فرهنگ حاکم بر جامعه مطرح شود
رییس قبلی و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان با اشاره به اهمیت پژوهش و فناوری گفت: خوشبختانه سال ها است که هفته پژوهش در سطح ملی و استانی بصورت فرابخشی برگزارمی شود که در این خصوص دانشگاهها، مراکز پارک علم و فناوری و دستگاههای متولی امر مشارکت می‌کنند که این موضوع نوید بخش این مهم است که پژوهش، مساله فرابخشی است.
محسن نجفیان افزود: خوشبختانه پژوهش فقط در محیط دانشگاهها و مراکز پژوهشی محصور نمانده است، باید گفت، در ابتدای راه هستیم، پژوهش و فناوری در دوران معاصر کنونی، نهالی نوپا محسوب می شود چراکه بیش از گذشته به حمایت و مشارکت همگانی نیاز دارد و اینکه جایگاه این مساله در سطح جامعه نه صرفا در دانشگاهها و مراکز پژوهشی به درستی تبیین شود.
وی با بیان اینکه باید پژوهش به عنوان یک فرهنگ حاکم بر جامعه مطرح شود، ادامه داد: تا رسیدن به آن حد ایده ال فاصله وجود دارد که امیدواریم با حرکت های موثر و فرهنگ سازی به نقطه مطلوب دست یابیم.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه در شرایط کنونی جامعه، نیازهای اساسی و مشکلات بنیادی موجب شده آنگونه که باید و شاید به مقوله مهم پژوهش بها داده نشود، گفت: طبق اعلام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در زمان حاضر اعتبارات پژوهشی به دانشگاهها بجای آنکه در راستای گسترش پژوهش و فناوری صرف شود، در حوزه های دیگری هزینه می شود.
وی با اشاره به اینکه در شرایط کنونی گامهای بسیار امید بخشی در حوزه پژوهش برداشته شده است، اظهار داشت: به همت محققان کشور گامهایی در حوزه پژوهش برداشته شده است که امیدواریم این حرکت ها تداوم داشته باشد و هر سال بهتر از قبل نمود داشته و اثرات آن، ملموس باشد.
نجفیان با بیان اینکه یکی از اهداف تجلیل از پژوهشگران ایجاد ارتباط قلبی، منسجم و پایدار بین نهادهای عرضه کننده خدمات پژوهشی و نهادهایی که نیازمند اینگونه خدمات هستند، باید پایه گذاری شود افزود: در واقع ارتباط صحیح و منطقی بین عرضه و تقاضا است، اینکه ظرفیت های علمی و فناورانه و توانایی های دانشگاهها، پارک ها، شرکت های دانش بنیان، پژوهشگران و اعضای هیات علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی که بخش هایی از جامعه به این نوع خدمات نیاز دارند، به درستی تبیین و شناسایی شود.
وی اظهار داشت: در هر صورت ایجاد یک جامعه مقتدر، توانمند و توسعه یافته جز با ارتقای جایگاه علم و فناوری در سطح کشور میسر نیست و دانشگاهها، مراکز پژوهشی و پارکهای علم و فناوری در محوریت این فعالیت ها قرار دارند.
رییس قبلی دانشگاه زنجان با بیان اینکه رسیدن به توسعه همه جانبه، متوازن، پایدار در تمام ابعاد از راه پژوهش و تحقیق است، ادامه داد: غیر از این راهی در جهان تجربه نشده، در زمان حاضر در تمامی عرصه‌ها حرکت‌ها و جهت گیری‌ها به سمت جهانی شدن است که در این بین نقش رقابت بیش از گذشته نمایان می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه در این عرصه رقابت، قوی ترین ابزار بخصوص در عرصه های صنعت و اقتصاد، دانش و فناوری است، گفت: اگر بخواهیم در این دنیا و در عصری که به آن نوآور ی و خلاقیت گفته می‌شود، حرفی برای گفتن و جایگاهی برای خود داشته باشیم، حرکت های روبه جلوی پژوهش و فناوری را باید گسترش داد.
نجفیان افزود: این مساله پیشتازی اقتصاد دانش بنیان است و از همین دیدگاه می توان به آن نگریست که بر مبنای آمار اعلام شده فقط یک درصد اقصاد کشور به حوزه دانش بنیان اختصاص دارد، تداوم چنین اقتصادی محکوم به نابودی و شکست است و باید نقش دانش و فناوری علم در اقتصاد پررنگ تر و برجسته تر باشد.
وی با اشاره به اینکه آنچه که در شاخص های جهانی و براساس استاندارد جهانی می باشد، همین مساله فناوری است، اضافه کرد: برنامه های هفته پژوهش نباید به یک هفته اختصاص داشته باشد، بلکه باید در طول سال و درصدر برنامه ها قرار بگیرد.
پایان نامه محوری و وابستگی پژوهش‌های دانشگاهی به تحقیقات دانشجویی از چالش‌های حوزه پژوهش است
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان با اشاره به مشکلات و چالش های پژوهش در کشور، گفت: عدم تحقق هدف تخصیص ۳ درصد تولید ناخالص ملی به پژوهش، مقاله گرایی به جای نتیجه گرایی و اثرگرایی که سبب ترویج شبه علم و هدر رفت منابع اندک و جابجایی اصل با فرع شده، از جمله چالش های پیش روی این حوزه است.
دکتر علیرضا شغلی، عدم توجه به اولویت ها و مسائل پژوهشی در طراحی طرح های تحقیقاتی، ارتباط ضعیف دانشگاه ها با صنعت و کسب و کارهای بیرونی و عدم امکان سرمایه گذاری و انجام تحقیقات مشترک و بین المللی به دلیل تنزل ارزش پول ملی، دولتی بودن پژوهش و استقبال کم بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در امور پژوهشی را دیگر چالش های این بخش برشمرد.
وی اضافه کرد: پایان نامه محوری و وابستگی پژوهش های دانشگاهی به تحقیقات دانشجویی، ضعف در شبکه سازی و تحقیقات چند مرکزی، تضعیف جایگاه زبان و مقالات فارسی و مجلات داخلی بدلیل تاکید افراطی بر مقالات نمایه در بانک های اطلاعاتی خارجی بهره وری و اثر بخشی ضعیف مراکز تحقیقاتی از دیگر معضلات این حوزه است.
این مسوول عدم امکان پرداخت حق الزحمه واقعی پژوهشی به اساتید و در نتیجه تنزل جایگاه اندیشه و نخبگان و افزایش احتمال خروج اساتید از چرخه های پژوهشی و فناوری را دیگر مشکلات این حوزه عنوان کرد و گفت: کوچک مقیاس بودن پژوهش های دانشگاهی پراکنده کاری در تحقیقات علمی و به ناچار کم رنگ شدن مرجعیت علمی دراین حوزه بیشتر به چشم می‌خورد.
وی با بیان اینکه عدم تحقق استقلال دانشگاهها و اداره دانشگاهها به سبک شبه دولتی و گرفتاری ایده های فناوری و نوآوری های دانشگاهی در پیچ و خم قوانین دست و پاگیر و بعضاً متناقض از دیگر چالش های حوزه پژوهش است، اظهار داشت: اجتماع محور و پاسخگو نبودن تحقیقات دانشگاهی در قبال مشکلات جامعه و بی توجهی به توسعه ملی و محلی و ضعف ارتباط و مراودات علمی اساتید با کشورهای دیگر و مجامع علمی به دلیل مشکلات ارزی و کاهش ارزش پول ملی است.
شغلی، خاطرنشان کرد: در کنار این موارد می توان به ضعف در زیرساخت‌ها، تجهیزات آزمایشگاهی و فرسودگی و عدم امکان جایگزینی ابزار تحقیقاتی و دشواری و گرانی تهیه کیت های آزمایشگاهی نیز اشاره کرد.
در تحقیقات کاربردی بسیار ضعیف هستیم
رییس پارک علم و فناوری استان زنجان نیز با بیان اینکه در همه دنیا تحقیقات آکادمیک در دانشگاهها انجام می‌گیرد گفت: به این معنی که بالای ۹۵ درصد تحقیقات آکادمیک در دانشگاهها و بیش از ۹۵ درصد پروژه های توسعه ای در بخش صنعت انجام می شود که همین مساله در کشورمان صدق می کند.
داوود مرادخانی با اشاره به اینکه مشکلی در حوزه تحقیقات کشور وجود دارد و اینکه سهم تحقیقات کاربردی بسیار ناچیز است اظهار داشت: عمری در این حوزه فعالیت کردم و بر اساس تجربه به این مهم بایدتوجه داشت در بخش تولید تحقیقات کاربردی بسیار ضعیف هستیم که در این میان افرادی نداریم که تحقیقات آکادمیک دانشگاهها را دریافت و آن را به پروژه های تحقیقاتی و توسعه ای تبدیل کنند و بخاطر همین گفته می شود که همواره دانشگاه از صنعت جدا است.
مرادخانی با بیان اینکه دانشگاهها هرگز نمی توانند مشکل صنعت را حل کنند که این مساله در سطح جهانی نیز صدق می کند، ادامه داد: نباید فراموش کرد که در سطح جهان، عده ای تحقیقات کاربردی انجام می دهند، یعنی نتایج علمی آکادمیک دانشگاهها را دریافت می کنند و سپس آن را به تحقیقات کاربردی تبدیل می کنند که در نهایت خروجی آن به مهندسی پایه منتهی می شود.
وی با بیان اینکه در جامعه کنونی باید بیش از گذشته بخش پارک ها علم و فناوری و مراکز پژوهشی را توسعه و به آن بها داد، اظهار داشت: به عنوان مثال مرکز تحقیقات کشاورزی وجود دارد اما به جای تحقیقات کاربردی، تحقیقات آکادمیک انجام می دهند، یعنی اینکه پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ما دچار بیماری هستند و آنگونه که باید و شاید نمی توانند وظایف خود را انجام دهند.
مرادخانی افزود: پس برای نجات کشور در این حوزه باید زنجیره تحقیقات تکمیل شود، در این میان پارک ها امکان بسیار مهمی برای جامعه محسوب می شوند که هم اشتغال، دانش های کاربردی و محصولات کاربردی را ایجاد تولید کنند و علاوه بر آن، در بخش صنعت نیز این داستان توسعه پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه رسانه ها در این خصوص بسیار نقش آفرین هستند، اظهار داشت: در هفته پژوهش و طی هفت سال گذشته به مدت ۶ بار مسوولیت برگزاری نمایشگاه پژوهش و فن بازار استانی بودم، که هدف نمایاندن، جذب مشتری و نمایش دادن توانمندی ها برای تجاری سازی و بازاریابی بوده است که حتی اگر در نمایشگاه استانی نیز نتوانیم یک محصول را بفروشیم مهم نیست، بلکه تمرینی برای حضور جوانان شهرمان برای حضور در نمایشگاه‌های مختلف است.
این مسوول با بیان اینکه با برگزاری چنین نمایشگاههایی، مدیران و عموم مردم از برگزاری رویدادهای این حوزه مطلع می شوند، خاطرنشان کرد: تنها گلایه ای که وجود دارد این است که جوانان نیاز به حمایت و حضور مسوولان استانی داشته، همینطور این قشر توانمند برای فعالیت گسترده به امکانات لازم نیاز دارند که متاسفانه در هفت سال گذشته فعالیت کاری ام، حمایت چشمگیری رخ نداده است و در واقع با دستان خالی با ۱۰ میلیارد تومان، بالغ بر یک‌هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان ثروت ایجاد کردیم.
نظر شما