قاتل نامرئی و خواب ابدی

پدر و مادری جوان که هزاران آرزو و امید را در سر برای برای دختر چهار ساله خود داشتند و به همین دلیل هم هر کاری می کردند تا او را خوشبخت کنند این خانواده که برای گذران زندگی در یکی از شهرک های صنعتی اراک مشغول کار بودند و همان  جا هم زندگی می کردند  در پایان یک روز کاری پر مشغله با تنی خسته از کار روزانه وقتی به خانه آمدند، دختر کوچک احساس سرما می کرد وچون شب فرا رسیده بود، اقدام به روشن کردن بخاری گازی کهنه کردند که امسال نیاز به تعمیر داشت، اما پدر با خود عهد کرد، فردا بعد از اتمام ساعت کاری حتما بخاری را تعمیر کند و زمستانی گرم و مطبوع را در کنار دخترک کوچکش و همسرش داشته باشد.

بخاری که روشن شد، گرما و شادی را برای خانواده سه نفره آنها به ارمغان آورد و دخترک هم شادی کنان و با شیرین زبانی محفل آرام  آنها را گرم می کرد، بعد از شام و دورهمی برای خواب آماده شدند و از گرمای مطبوع لذت می بردند و کم کم خواب بر چشمانشان مستولی شد، دخترک مثل یک فرشته آرام به خواب رفته بود و پدر و مادر هم با تنی خسته از کار روزانه در رویاهای شبانه خود هزاران نقشه برای آینده داشتند، اما غافل از اینکه قاتل نامرئی، پاورچین پاورچین، بی آنکه کسی او را فرا بخواند به سان مهمانی سرزده و شوم به سراغشان آمد و خواب زیبا و آرام آنها را به خوابی ابدی تبدیل کرد.

اواخر آذر ما امسال بود که رئیس سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اراک اعلام کرد: گاز گرفتگی در اراک پدر و دختر چهار ساله‌اش را به کام مرگ کشاند و حال مادر خانواده نیز مساعد نیست.

حادثه گازگرفتگی در منطقه شهرک صنعتی اراک به آتش‌نشانی گزارش شده  بود که بلافاصله نیروهای امدادی به محل اعزام شدند، اما در بررسی امدادگران به محل، مشخص شد اعضای سه نفره این خانواده به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی در نصب وسایل گاز سوز و نا ایمن بودن دودکش، دچار گازگرفتگی شده‌اند که پدر و دختر جان خود را از دست داده بودند.

همچنین در ۱۱ دی ماه امسال، رییس اداره آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری سرخس گفت: طی حادثه ای در این شهرستان سه نفر بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند و در اثر نشست گاز منوکسید کربن به دلیل استفاده از بخاری گازی بدون دودکش در یک منزل مسکونی در یکی از روستاهای اطراف شهر سرخس چهار عضو یک خانواده دچار مسمومیت شدند که متاسفانه در این حادثه مادر و فرزند ۲ ساله و  پدر خانواده  جان باختند و فرزند دیگر در بخش مراقبت های ویژه بستری شد و نیاز به مراقبت های ویژه داشت.

افراد و گروه هایی در معرض خطر گاز گرفتگی اغلب با وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین جامعه هستند، به ویژه این افراد ساکن در کانکس ها، چادرها و اقامتگاه های موقت و باغ شهر و روستا هستند که اصول ایمنی را در کاربرد وسایل گرمازا، کمتر رعایت می کنند.

با استفاده از ظرفیت های موجود همچون صدا و سیما، سازمان آتش نشانی، اورژانس، شرکت گاز، خبرگزاری ها، فضای مجازی، تبلیغات شهری، سمن ها و شهرداری ها و با اجرای برنامه های آموزشی و ترویجی گسترده برای عموم مردم و دانش آموزان و با افزایش آگاهی و تغییر نگرش و رفتار عمومی، امیدواریم که دیگر شاهد حوادث ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن نباشیم.

نیمه دوم هر سال با افزایش جانباختگان به دلیل مسمومیت با گاز منو کسیدکربن مواجه هستیم

نیمه دوم هر سال با افزایش جانباختگان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن مواجه هستیم به نحوی که بر اساس آمارها بیش از ۷۰ درصد تلفات گازگرفتگی در هر سال مربوط به نیمه دوم است.

هرساله با شروع فصل سرد، شاهد اخباری مبنی بر جان باختن تعدادی از هموطنان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن هستیم، گازی بی بو و بی اثر که از آن به قاتل خاموش یا نامرئی یاد می شود، قاتلی که در طول سال و در فصل سرما بیشتر جان هموطنان را می گیرد.

در نیمه دوم سال به دلیل سرد شدن هوا و افزایش استفاده از لوازم گرما زا و بی احتیاطی در زمینه استفاده از بخاری های معیوب و همچنین رعایت نکردن اصول ایمنی شاهد افزایش مرگ ها به این طریق هستیم و گاهی می بینیم حتی در یک خانواده چندین عضو آن، دیگر از خواب شبانه برنمی خیزند و دچار گاز گرفتگی می شوند، با یک بی احتیاطی کوچک به راحتی به کام مرگ کشیده می شوند.

هر سال از سوی سازمان ها و نهادهای ذیربط نظیر پزشکی قانونی و آتش نشانی تذکر ها و توصیه هایی ارائه می شود، اما باز هم شاهد این گونه مرگ ها هستیم، مرگ هایی که با کمی تدبیر و دور اندیشی و رعایت اصول ایمنی از آن کاسته می شود و ده ها خانواده در سوگ عزیزانشان داغدار نخواهند شد.

رعایت نکات ایمنی در نصب و به کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان که عمدتا به سیستم گاز شهری متصل است و همچنین عمل به توصیه های ایمنی در خصوص سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز منوکسیدکربن از دودکش این وسایل می تواند بخش عمده ای از این حوادث را بکاهد.

منوکسیـد کربن گازی سمی و خطرناک

منوکسیـدکربن گازی سمی و خطرناک است و چون بدون بو و مزه و غیر قابل دیدن است، اغلب، آن را قاتل خاموش یا نامرئی می نامند؛ بیشترین مسمومیت با این گاز و همچنین بالاترین مرگ ها براثر این گاز در فصل سرد و در نیمه دوم سال اتفاق می افتد.

منوکسیدکربن با فرمول شیمیایی( CO)، گازی است که بر اثر ناقص سوختن کربن بوجود می‌آید؛ این گاز بسیار سمی است، اما رنگ و بوی خاصی ندارد به همین دلیل کربن منوکسید قاتل نامرئی نامیده می‌شود، میل ترکیبی منوکسیدکربن با هموگلوبین خون حدود ۲۵۰ برابر بیشتر از میل ترکیب با گاز اکسیژن است.

در خون انسان حدود پنچ درصد کربن منوکسید کربن وجود دارد، اما اگر این مقدار به ۲۰ درصد برسد باعث مرگ خواهد شد.

استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسیدکربن مانع از اکسیژن رسانی به بافت های بدن می شود و می تواند موجب آسیب های مغزی شود؛ در محیط های بسته، همچون خانه، دفتر کار، کلاس درس و خودرو، تجمع حتی مقدار کمی از گاز CO می تواند خطرناک باشد.

منوکسیدکربن محصول احتراق ناقص مواد سوختی، همچون گاز شهری، گاز کپسول، نفت، بنزین، گازوئیل، پارافین، زغال سنگ، زغال چوب و چوب است و اگر وسیله ای که با سوخت کار می کند و دارای عملکرد معیوب باشد یا به طور صحیح نصب نشده باشد و یا دارای دودکش مناسب نباشد، می تواند منبع تولید و انتشار گاز CO به شمار آید.

تلفات گاز منوکسیدکربن، در آبان ماه امسال بیش از ۳۲ درصد افزایش یافته است

سازمان پزشکی قانونی با اشاره به اینکه با شروع نیمه دوم سال و افزایش سرما و برودت هوا، شاهد رشد آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور هستیم، اعلام کرد: به نحوی که این آمار در آبان ماه امسال افزایش ۳۲.۸ درصدی را نشان می دهد.

این سازمان تاکید کرده است: با وجود هشدارهای مطرح شده در خصوص پیشگیری از مرگ بر اثر گازگرفتگی و تأکید بر رعایت اصول ایمنی در به کارگیری این وسایل متاسفانه همچنان شاهد رشد تلفات در پی سهل انگاری برخی هموطنان در این خصوص هستیم به نحوی که مطابق آمارها در آبان امسال ۸۵ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان باختند. این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (۶۴ نفر) ۳۲.۸ درصد بیشتر شده است و در این ماه شاهد بیشترین تعداد قربانیان گازگرفتگی در کشور در مقایسه با دیگر ماه های سال بودیم و  علاوه بر این در مهر ماه سال جاری نیز آمار تلفات مسمومیت با گاز رشد ۸.۱ درصد داشت. در این ماه ۴۰ نفر از هموطنان بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند.

۳۰۸نفر قربانی گاز گرفتگی در ۸ماهه امسال

بر اساس این گزارش در هشت ماهه سال جاری آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور ۳۰۸ نفر بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (۳۵۵ فوتی)، ۱۳.۲ درصد کمتر شده است.

در این مدت استان های تهران با ۶۲، اصفهان با ۲۹ و خراسان رضوی با ۲۵ فوتی بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی را داشتند. این آمار در تعداد قابل توجهی از استان ها کمتر از ۱۰ نفر و در استان های هرمزگان و خراسان شمالی صفر گزارش شده است.

هشدار مجدد پزشکی قانونی

سازمان پزشکی قانونی کشور به استناد آمارهای موجود ضمن هشدار نسبت به افزایش تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در نیمه دوم سال بر رعایت نکات ایمنی در نصب و به کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان تأکید و به هم میهنان توصیه می کند در فصل پاییز و زمستان در استفاده از وسایل گرمازا که عمدتا به سیستم گاز شهری متصل است، نهایت دقت را داشته باشند. هم‌میهنان ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا، ‌ به توصیه های ایمنی در خصوص سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز از دودکش این وسایل توجه کنند.

چند توصیه پیشگیرانه:

گاز منوکسید کربن گازی بدون رنگ و بو است. عمده ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است ولی اصولا در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی بخصوص در محیط های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود. استفاده از آبگرمکن یا بخاری های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ایجاد مسمومیت را تشکیل می دهند. از آن جا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون، ۲۵۰ برابر بیش از اکسیژن می باشد، لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن رسانی به بافت های مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می نماید که به علت بی رنگ و بی بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.

علایم مسمومیت با گاز

علایم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالا درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است و در بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشدار دهنده باشد.

از سایر علایم مسمومیت می توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز منوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغز می‌شود. مسمومیت شدید با این گاز می تواند کشنده باشد.

چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟

- آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت های فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می تواند سبب تولید گاز منوکسیدکربن شود.

- از بخاری های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.

- توجه داشته باشید، ‌ استفاده از بخاری های بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز منوکسیدکربن جلوگیری نمی کند.

- هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.

- هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.

- قبل از راه اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترَک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل نموده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل نمایید.

- تمام دودکش ها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.

- در محیط های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل نمایید.

- هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به کارگیری آب گرمکن های دیواری در فضاهای بسته یا مکان های فاقد جریان هوا مجاز نیست.

- شیب لوله های افقی در داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

- توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد کنید.

- ضمن ایجاد تهویه مناسب برای آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جدا خودداری نمایید.

- اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید درز بندی و بستن منافذ درها و پنجره ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است، اما درصورتیکه از بخاری های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می کنید، حتما مختصری تهویه از طریق در، یا پنجره در فضا ایجاد کنید و از درز بندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.

- در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فورا  آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

- در صورت تداوم علایم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

- رانندگان وسایل نقلیه سنگین، از روشن کردن گاز پیک نیک در اتاق وسیله نقلیه خود برای  استراحت و خواب جدا خودداری کنند.

علائم مسمومیت با گاز منوکسید کربن و اقدامات درمانی

- نخستین و مهمترین اقدام برای نجات فردی که دچار مسمومیت با منوکسیدکربن و سایر انواع گازگرفتگی شده، رساندن اکسیژن (هوای تازه) به او است؛ به همین دلیل به محض مشاهده فردی که دچار گازگرفتگی شده، باید پنجره‌ها را باز کنید تا هوای تازه به سرعت وارد اتاق شود و در صورت امکان، فرد گازگرفته را به پنجره نزدیک کنید.

- در صورت برخورد با مسمومان گاز منوکسید کربن منبع نشت گاز را شناسایی و قطع کنید و سریعا با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

- بلافاصله دستمال مرطوبی جلوی دهان و بینی بگیرید تا دچار گازگرفتگی نشوید، منبع نشت گاز را شناسایی و قطع کنید. تا رسیدن اورژانس هیچ خوراکی یا نوشیدنی به فرد گاز گرفته ندهید؛ چون به دلیل حالت تهوع احتمال خفگی بیشتر می‌شود، به زنان باردار، کودکان و سالمندان زودتر از بقیه آسیب‌دیده‌ها کمک کنید.

- همیشه به یاد داشته باشید که تمایل اتصال گاز به هموگلوبین ۲۵۰ برابر گاز اکسیژن است و آثار عمده مسمومیت با گاز منوکسیدکربن به علت کاهش اکسیژن رسانی به نسج‌ها و بافت‌های بدن است.

از: ناهید حاجی خانی