«وندالیسم» عملی همراه با تخریب عمدی یا آسیب رساندن به اموال عمومی و خصوصی است که به هر ملک، کالا یا اموال بدون مجوز مالک خسارت مالی وارد می‌شود.
یکی از وجوه مهم وندالیسم، محیطی است که اقدامات تخریب‌گرایانه در آن انجام می‌شود و به همین منظور آن را در رده جرایم محیطی قرار می‌دهد؛ بر این اساس وندالیسم شهری مجموعه رفتار و اعمالی است که نه در فضای مجازی یا بیابان‌ها بلکه در شهرها اتفاق می‌افتد و می‌تواند امکانات و تجهیزات شهری اعم از دیوارها، خیابان‌ها، پل‌ها، پایانه‌ها، ورزشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس حتی فضاهای سبز مانند پارک‌ها، بوستان‌ها و باغچه‌ها را درگیر کند.
موضوع متمایزکننده دیگر جنبه‌های فرهنگی و سیاسی موجود در برخی اعمال وندالیستی است که در شهرها اتفاق می‌افتد و گاه ممکن است به بخشی از هویت شهری لطمه وارد کند؛ به گونه‌ای که برخی وندال‌ها اقدام به تخریب امکانات و تسهیلات همچون پارک‌ها و بوستان‌های شهری کنند.
در برخی تحقیقات از ، رنج بردن از احساسات آزاردهنده، اختلال در روابط و شرایط خانوادگی و آموزشی و تجربه خشونت در کودکی به عنوان عوامل تقویت کننده ارتکاب رفتارهای وندالیستی نام برده شده است.
تاثیر رفتارهای وندالیستی در ناامن جلوه دادن بوستان‌ها
برخی جامعه‌شناسان می‌گویند: خرابکاری می تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد زیرا به چیزهایی که نیاز دارند یا به آنها اهمیت می دهند آسیب می رسد یا از بین می رود. همچنین این گونه اقدامات سبب می‌شود افراد احساس کنند که زندگی آنها کمتر از آنچه که در واقعیت وجود دارد، ایمن است. علاوه براین اقدامات مخرب می‌تواند خطرناک باشد و جان مردم را تهدید کند.
دکتر «مجید ابهری» آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: پارک‌ها به عنوان مراکز تفریحی و رفاهی به ویژه برای شهروندانی که در فضاهای کوچک و آپارتمانی زندگی می‌کنند به منزله اصلی‌ترین اماکن رفاهی، ورزشی و تفریحی محسوب می‌شوند و باید برای استفاده کامل اقشار مختلف به ویژه بانوان و کودکان در این مراکز، امکانات امنیتی و رفاهی به طور مطلوب فراهم شود تا شهروندان بتوانند بر اساس شرایط مورد دلخواه خود از آنها بهره گیرند. اما برخی با اقدامات خشونت بار و تخریبی فضا را برای استفاده شهروندان ناامن می‌کنند.
پارک‌ها به عنوان مراکز تفریحی و رفاهی به ویژه برای شهروندانی که در فضاهای کوچک و آپارتمانی زندگی می‌کنند به منزله اصلی‌ترین اماکن رفاهی، ورزشی و تفریحی محسوب می‌شوند و باید برای استفاده کامل اقشار مختلف به ویژه بانوان و کودکان در این مراکز، امکانات امنیتی و رفاهی به طور مطلوب فراهم شود.وی می‌افزاید: متاسفانه حضور برخی از افراد ناباب و اشخاصی که در شرایط طبیعی نبوده و به عنوان یک مخرب محسوب می‌شوند و یا افرادی که همراه خود جانورانی را بدون محافظت به پارک‌ها می‌آورند و یا کودکان خیابانی مثل بچه‌هایی که به بهانه فروش فال یا اقلام دیگر پارک‌ها را به محیط ناامن برای اشخاص تبدیل می‌کنند؛ باعث می‌شود تا شهروندان نتوانند به طور مطلوب و فارغ از هرگونه دغدغه از این اماکن بهره گیرند.
برهمین اساس برای اینکه پارک‌ها به عنوان مراکز رفاهی و تفریحی بتوانند مورد استفاده شهروندان قرار گیرند اولا از نظر محیطی و امتیازات محیطی مثل روشنایی و همچنین حفاظت‌های فیزیکی باید در شرایطی باشند که شهروندان بدون دغدغه و دلمشغولی به استراحت، ورزش، مطالعه و یا قدم زدن، گفت و گو با دوستان و اقوام مشغول شوند.»
وی با تاکید بر اینکه «نگهبانان پارک‌ها موظف به تامین امنیت فضای سبز هستند تا اینگونه امتیازات را برای محیط‌های یاد شده فراهم سازند و شهروندان بتوانند از آنها استفاده کنند»، خاطرنشان می‌سازد: از جمله معضلات دیگری که در پارک‌ها و بوستان‌ها مشاهده می‌شود، بر سر مسایلی همچون ایجاد مزاحمت و نقض حریم عمومی خانوادگی، قماربازی و شرط‌بندی و یا زورگیری، وندالیسم (تخریب اموال عمومی)، چاقوکشی، شرارت، اخاذی و ارعاب، کیف قاپی و جیب‌بری، خریدوفروش کالاهای ممنوع و غیره به وقوع می‌پیوندد.»
ابهری معتقد است که «اینگونه مراکز به عنوان اماکن حیاتی در تفریح و رفاه شهروندان باید از امتیازات لازم برخوردار شوند چرا که در صورت عدم برخورد مناسب با عوامل مزاحم یاد شده چه بسا ممکن است اینگونه عوامل و پارامترهای موجود به خیابان‌ها و مناطق اطراف پارک‌ها کشیده شده و باعث مزاحمت شهروندان در مناطق محیطی پارک‌ها شوند؛ بنابراین اینگونه مراکز به عنوان اماکن حیاتی در تفریح و رفاه شهروندان باید از امتیازات لازم برخوردار گردند.»
مجازات وندالیسم در قوانین ایران
در قوانین جمهوری اسلامی ایران بر اساس ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی هر فردی عمدا اشیا منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب یا به هر نحو کلا یا بعضا تلف کند یا از کار بیندازد به حبس از ۶ ماه تا سه سال محکوم می‌شود.
نکته قابل توجه در این خصوص عملکرد عموم کشورها با وضع قوانین و مقررات بازدارنده در برخورد با مجرمان این پدیده ضد اجتماعی است؛ بنا به نص صریح قانون هر فرد که وسایل و تاسیسات مورد استفاده عمومی را از قبیل امکانات پارک‌ها و بوستان‌های فضای سبز شهری، شبکه‌های آب و فاضلاب، برق، نفت و تلفن و مراکز مخابرات و همچنین علائم راهنمایی رانندگی یا سایر علائم را که برای حفظ جان اشخاص یا تامین تاسیسات فوق در معابر قرار گرفته، تخریب کند، یا با ایجاد حریق به نقصان و از کار انداختن آنها بپردازد، اگر قصد اخلال در نظم عمومی و امنیت نظام باشد محارب محسوب می‌شود و گرنه به سه تا ۱۰ سال حبس محکوم خواهد شد.
تخریب اموال عمومی و وسایل عام‌المنفعه یکی از مصادیق جرایم ضد امنیت است و علاوه بر آن تخریب درختان و فضای سبز نیز طبق مفاد این قانون زیر عنوان قانون گسترش فضای سبز مشمول تعزیر و محکومیت است.
هر چند که با توجه به تنوع رفتارهای انسانی از یک‌سو و تغییرات مداوم مصنوعات شهری و مواد به کار رفته در آن، تهیه فهرست دقیق از اقدامات وندال‌ها دشوار است، اما قطعا حضور آنان در پارک‌ها، بوستان‌ها و فضاهای سبز شهری، سبب شکستن درختان پارک، چیدن گل‌ها و چیدن بوته‌ها و گیاهان کاشته شده در پارک‌ها و فضای سبز شهر، نوشتن یادگاری بر روی درختان و یا صندلی‌ها و نیمکت پارک‌ها، ایجاد حریق عمدی در پارک‌ها، تخریب چمن و یا سرویس‌های بهداشتی، تخریب سطل‌های زباله داخل پارک‌ها، شیرها و دستگاه‌های آب‌سردکن داخل پارک‌ها و فضای سبز، تخریب وسایل محوطه مخصوص کودکان به ویژه تخریب وسایل بازی کودکان در پارک‌ها و تخریب مجسمه‌ها و تابلوهای نصب شده در داخل پارک‌ها و فضای سبز می‌شود.
تبعات پارک‌های ناامن
«سیدحسن موسوی چلک» رئیس انجمن مددکاران اجتماعی نیز در همین زمینه به ایرنا می‌گوید: یکی از وظایف دولت‌ها ایجاد بستر لازم برای امنیت همه جانبه مردم است و بخشی از آن نیز به محیط‌های اجتماعی و اماکن عمومی برمی‌گردد که مردم بدون مرزبندی می‌توانند در آن حضور یابند. طرح دیگری نیز در دست اقدام است که به زودی به مرحله اجرا خواهد رسید و آن واگذاری بوستان‌های محلی به معتمدین محلی است زیرا این اقدام سبب می‌شود تا کارایی و ضریب امنیت این اماکن افزایش یابد.بوستان‌های فضای سبز شهری، محیط‌هایی هستند که مردم برای نشاط شادابی تفریح ورزش و اوقات فراغت بدان نیاز دارند و به همین دلیل هم از وظایف حوزه‌های مدیریت شهری توسعه زیرساخت ها و ظرفیت‌ها برای ایجاد پارک هاست.
کمیسر منطقه ای اخلاق فدراسیون بین المللی مددکاران اجتماعی در منطقه آسیا_اقیانوسیه می‌افزاید: وقتی پارک‌ها، محیط امنی نباشد طبیعی است که از آن استفاده صحیحی نشود به گونه‌ای که وقتی محیط امن نباشد پاتوقی برای افرادی می‌شود که از آن محیط‌ها برای کارهای خلافشان بهره ببرند.»
وی در ادامه با اشاره به معضلی با عنوان «بچه‌های پارک» در فضاهای سبز شهری پایتخت اظهار داشت: این افراد از صبح تا شب در پارک‌ها هستند و طبیعتا ورودشان به چرخه آسیب‌ها، جرم، مواد مخدر و مسائل اخلاقی ، امنیت را برای افرادی که تمایل به تفریح در پارک ها دارند، از بین می‌برند. همچنین سرقت و خشونت از جمله معضلات دیگری است که در پارک‌ها مشاهده می‌شود که توسط تخریب گران و افراد ناسالم اجتماعی اعمال می‌شود و یا اگر بوفه‌های پارک امن نباشد طبیعی است که رغبت خانواده‌ها برای استفاده از آن پارک را کم می‌کند.»
این کارشناس مسائل اجتماعی اظهار می‌دارد: گاهی برخی شهروندان که منازلشان نزدیک پارک هاست، به دلیل مسائل مختلف موجود در پارک‌ها احساس عدم امنیت می‌کنند که به مراتب آزار دهنده‌تر است. این درحالی است که پارک‌ها کارکردهای اجتماعی هم دارند مانند ایجاد فضا و شرایط مناسب برای دوست‌یابی، کاهش مسائل روانی برای سالمندان و سایر گروهها و فراهم کردن تفریحات سالم در محیطی سرسبز و شاد. پارک می‌تواند محیطی برای گپ و گفت و گو و یا تعامل نوجوانان و سالمندان، محلی برای نمایش توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها؛ برگزاری نمایشگاه‌ها و ورزش‌های گروهی و اجرای برنامه‌های هنری و مذهبی و اجرای آیین‌های ملی باشد. حال اگر محیط پارک امن نباشد طبیعی است که این کارکردها را از دست می‌دهید.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی بر این باور است که یکی از انتظارات این است که محیط‌های عمومی، اماکن امن و کم‌خطری باشند و پارک هم یکی از همین محیط‌هاست. به گونه‌ای که اگر امن باشد کارکردهای اجتماعی و فرهنگی بیشتر می‌شود و اگر ناامن باشد پارک‌ها تبدیل به محیط های ایزوله برای کسانی می‌شوند که استفاده مخرب و غیرمفید دارند.»
واگذاری پارک‌ها و بوستان‌ها به معتمدین
«علی محمد مختاری» مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز پایتخت در گفت‌وگوی پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بوستان‌های شهری به دلیل ارتباط مستقیم با مردم، نقش مهمی در جامعه بشری داشته و یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی جوامع نوین هستند. این
سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران اهتمام ویژه‌ای دارد تا با مناسب سازی بوستان‌ها برای استفاده تمامی اقشار جامعه، میزان استفاده آنان را از این محیط‌ها مهیا کرده و در نتیجه امکان بزهکاری و ایجاد ناامنی را کاهش دهد. فضاهای سبز از عوامل موثر بر پایداری اجتماعی شهرها هستند که وجود آنها برای بقای زندگی شهرها ضرورت دارد؛ یکی از مهمترین عوامل موثر بر کیفیت بوستان‌ها امنیت است. احساس امنیت، آرامش و آسودگی خاطری
است که توجه به ابعاد مختلف آن می‌تواند ارتباطات و سرمایه اجتماعی عظیم برای ثبات، آرامش و لذت بردن از فضاهای عمومی شهری را به وجود آورد. از این‌رو سازمان بوستان‌ها و فضای سبز به‌منظور حصول به این اهداف اقدامات مختلفی را مد نظر قرار داده تا محیط بوستان‌های شهری درتهران برای استفاده اقشار مختلف جامعه محیطی امن و جذاب باشد.»
وی می‌افزاید: بر همین اساس در سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در طراحی بوستان‌های شهری علاوه بر درنظر گرفتن سبک طراحی و استانداردهای المان‌های مورد نیاز آن، سعی شده است تا با بررسی نحوه رشد گیاهان و تاج پوشش آنها طی زمان، درمحیط بوستان‌ها فضاهای خلوت و به دور از چشم وجود نداشته باشد؛ ضمن آنکه در نورپردازی محوطه بوستان‌ها با استفاده از برج‌های نوری و پایه های چراغ، نهایت دقت به عمل آمده تا محوطه‌های کم نور وجود نداشته باشد.»
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران ادامه می‌دهد: همچنین با توجه به امکان رشد گیاهان پرچینی مقرر شده تا پیمانکاران نگهداری با هرس اصولی گیاهان پرچینی امکان دید مستقیم در بوستان‌ها را ایجاد کرده تا محیط‌های خصوصی در بوستان وجود نداشته باشد. علاوه براین در احداث بوستان‌های بزرگ عمدتا هدف ایجاد مراکز دینی و فرهنگی مانند مسجد، کتابخانه، آمفی تئاتر و مجموعه‌های ورزشی برای جلب عموم مردم و استفاده حداکثری شهروندان از بوستان‌ها از اولویت‌های اجرایی بوده است.
وی با تاکید بر اینکه سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران اهتمام ویژه‌ای دارد تا با مناسب سازی بوستان‌ها برای استفاده تمامی اقشار جامعه انجام شود به ویژه توان‌یابان و کهنسالان بتوانند از این اماکن استفاده کنند، می‌گوید: استفاده از نیروهای حفاظتی و نگهبانی بوستان‌ها تحت عنوان «پلیس بوستان» از مدت‌ها پیش در دست اجرا بوده تا با حضور این افراد از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در بوستان‌ها جلوگیری شود و همگان بتوانند با آسایش و امنیت از فضاهای سبز شهری استفاده کنند.
به گفته وی، همچنین هماهنگی با نیروی انتظامی تهران بزرگ برای ایجاد امنیت در بوستان‌های بزرگ شهری نیز از دیگر اقداماتی است که سبب حضور فعال آنها در برخی از بوستان‌ها شده است.
مختاری یادآور می‌شود: برگزاری ویژه برنامه های دینی و فرهنگی مانند جشنواره‌های ماه مبارک رمضان و سایر مناسبت‌های تقویمی منجر به حضور بیشتر مردم و استفاده آنها از بوستان‌ها شده و همانگونه که مشخص است با حضور مردم امکان ایجاد ناامنی وجود ندارد.
به گفته وی، همچنین ایجاد مراکز تحقیقات و مشاوره گل و گیاه و مزارع خانواده در بوستان‌ها نیز یکی از راه‌های جلب عموم مردم به بوستان‌ها و در نتیجه کاهش ناامنی بوستان‌ها است.
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران خاطرنشان می‌سازد: طرح دیگری نیز در دست اقدام است که به زودی به مرحله اجرا خواهد رسید و آن واگذاری بوستان‌های محلی به معتمدین محلی است زیرا این اقدام سبب می‌شود تا کارایی و ضریب امنیت این اماکن افزایش یابد.
نظر شما