درختان چنار سطح شهر بجنورد سالهاست مامن کلاغهایی شده‌اند که هیاهوی آنها علاوه بر این که سپیده دمان خواب از سرمردم می پراند مبلمان شهری وخودروها را نازیبا و عابران پیاده را نیز ذله کرده است و گاه شاهد رفت و آمد خودرو هایی هستیم که دقیقه ای چند در خیابان پارک و سپس با فضولات کلاغ ها پوشانده شده است.
در سال های اخیر جمعیت این پرنده در سطح شهر بجنورد افزایش یافته است به نوعی که تمامی درختان مرکز شهر بجنورد که شامل انواع چنارها هستند به محلی برای استراحت شبانگاه این پرنده تبدیل شده و هیاهوی این پرندگان مردم و بازاریان را حیرت زده کرده است.
کلاغ‌ها از خانواده کلاغ سانان هستند، این خانواده بیش از ۱۲۰ گونه اند که در سراسر جهان پراکنده شده‌اند، این پرندگان همه چیزخوار هستند، پیدا کردن غذا شاید یکی از کمترین دغدغه آنها تلقی می‌شود، کلاغ‌ها از خوردن حیوانات مرده و زباله نیز ابایی ندارند و آنها این توانایی را دارند که برای پیدا کردن غذا از ابزارهای به خصوصی استفاده کنند.
برخی از شهرها باتوجه به وضعیت نامساعد محیط زیستی که دارند، هر روز شاهد مهاجرت کلاغ ها در خود هستند و این نشان از نبود رفتار مناسب شهروندی از سوی مردم و ریختن زباله ها به جوی ها و خیابان ها است که باعث رشد تعداد کلاغ ها، سگ، گربه و موش ها شده است، همچنین نبود مدیریت صحیح زباله ها نیز یکی از عوامل تکثیر برخی از حیوانات از جمله کلاغ ها است.
یکی از شاخص‌ترین ویژگی کلاغ‌ها این است که در هر زیستگاهی از مناطق سرد و یخ‌زده گرفته تا کوهستان‌ها، دشت‌ها، مزارع، علفزارها و حتی شهرها می‌توانند زندگی می کنند.
اما وجود کلاغ ها در سطح شهر بجنورد بیشتر به علت وجود درختان تنومند چنار است که این پرندگان را بیشتر به خود جذب می کند و به محلی امن برای استراحت تبدیل شده است.
یکی از شهروندان بجنوردی که در خیابان شهید بهشتی زندگی می کند گفت: در چند سال اخیر شاهد مهاجرت کلاغ ها به سطح شهر بوده ایم که البته امسال از نظر تعداد از افزایشی زیادی برخوردار بوده است.
علی اکبر باقرزاده افزود: دسته های بزرگی از کلاغ همزمان با غروب آفتاب از باغ ها و روستاهای اطراف وارد سطح شهر می شوند که معمولا با سر و صدای زیادی نیز همراه هستند که آلودگی زیادی نیز ایجاد می کنند سطح شهر بویژه مبلمان شهری آلوده از فضولات آنان است.
وی اظهار داشت: دسته های کلاغ پس از گذران شب صبح زود دوباره با سر و صدای زیاد به باغ ها و روستاهای اطراف می روند به نوعی که بیشتر با صدای این پرندگان از خواب بیدار می شویم.
یکی از بازاریان بجنورد با بیان اینکه هم اینک تعداد کلاغ ها و زاغ ها در سطح شهر بسیار افزایش یافته است گفت: افزایش این پرنده ها موجب آلودگی سطح شهر شده است.
امیرعلی عفتی که در خیابان مرکزی شهر بجنورد یک واحد تجاری دارد افزود: صندلی و یا جعبه هایی را در کنار مغازه می گذارم کلاغ ها آنها را کثیف کرده اند این در حالی است که حتی برخی از شهروندان اخیرا حتی جرات پیاده روی در برخی از مسیرهای شهر به ویژه مرکز شهر را نیز ندارند چرا که سر و صورت و لباس های آنان آلوده خواهد شد.
وی افزود: هر روز اول صبح تمامی فضولات این پروندگان را تمیز می کنم اما باز هم اطراف مغازه چهره بسیار زشتی به خود می گیرد.
یک دانش آموخته حوزه محیط زیست گفت: زیاد و کم شدن جمعیت پرندگان دلایل مختلفی از جمله تغذیه، ورود گونه های مهاجم، تغییر اقلیم، شکار، تغییر مدیریت شهری، نبودن فضای امن، گرم شدن هوا و آلودگی هوا دارد.
مهدی رحمانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مولفه‌هایی مانند آب، غذا، پناه و امنیت تاثیر مستقیمی بر تکثیر یا کوچ پرندگان دارد.
وی اظهار داشت: بیشتر باغ های اطراف شهر بجنورد تخریب شده اند و دیگر فضایی برای پرندگان باغی نمانده است و این اتفاق منجر به کوچ اجباری برخی از پرندگان و کاهش جمعیت برخی از گونه ها شده است که در نقطه مقابل گونه‌های دیگر مانند کلاغ‌ها، زاغ‌ها، مرغ مینا با خالی شدن میدان رقابت رو به افزایش هستند.
رحمانی افزود: یکی دیگر از دلایل افزایش کلاغ کمبود دشمن طبیعی آنان از جمله جغد، عقاب و شاهین است که در آسمان کمتر دیده می شود،
وی گفت: تامین غذا همه‌جای دنیا، برای جانداران کار سختی است اما این امر برای کلاغ مشکلی نیست چرا که موجودی همه‌چیزخوار است و عیب و عارش نمی‌آید که نوک به همه‌چیز بزند.
رحمانی اظهار داشت: کلاغ ها معروف به مرده‌خواری، زباله گردی هستند برای همین هر جایی که مرکز دپوی زباله باشد، سر و کله شان پیدا می‌شود اما از سوی دیگر کلاغ است که ناپاکی‌ها را از روی زمین می‌خورد و زمین را پاک نگه می‌دارد اما در چند سال اخیر مهاجرت دسته جمعی کلاغ‌ها را به شهر بجنورد شاهد هستیم.
وی افزود: کلاغ‌ها هر روز دسته‌جمعی از محل زندگی‌شان به محل کارشان پرواز می‌کنند، از صبح تا شب کار می‌کنند و دوباره شب برای استراحت به محل زندگی بر می‌گردند، هم اینک به‌عنوان مثال کلاغ‌ها در بجنورد هر روز از داخل شهر مهاجرت می‌کنند و به خارج از شهر می‌روند در زمان تاریکی هوا به شهر برمی‌گردند و روی درختان بلند استراحت می‌کنند.
این کارشناس محیط زیست اظهار داشت: در برخی از شهرها مهاجرت کلاغ ها برعکس است این پرندگان برای یافتن غذا در روز وارد شهرها می شوند و شب به محل اصلی زندگی که باغ ها و روستاهای اطراف است بر می گردند، در روز هر جایی که مرکز دپوی زباله ها باشد کلاغ‌ها برای تغذیه به آنجا می‌روند اما در بجنورد این موضوع برعکس است.
وی گفت: این مسئله امری طبیعی است و در زمستان کلاغ هایی مانند کلاغ سیاه و زاغی به عنوان مهاجر وارد شهر می شوند که تعدادشان زیاد است.
رحمانی با اشاره به افزایش تعداد کلاغ‌ها در سطح شهرها اظهار داشت: طبق مشاهدات، تعداد کلاغ‌ها نسبت به قبل افزایش یافته است که نبود دشمن طبیعی در شهر می‌تواند از مهم‌ترین دلایل این وضعیت باشد. در شرایط طبیعی در پی کاهش قدرت جسمی کلاغ‌ها به علت نبود تغذیه کافی، پرندگان شکاری آنها را شکار می کنند اما در شهرها دشمنی برای کلاغ‌ها وجود ندارد.
رحمانی افزود: هر تغییری در جمعیت جانداران می‌تواند تبعاتی برای محیط زیست به دنبال داشه باشد، وقتی تعداد کلاغ‌ها و جانوران دیگر زیاد می شود، تعادل اکولوژیک به هم می‌خورد و بر زندگی دیگر جانداران هم تاثیر می‌گذارد.
وی گفت: در صورت افزایش جمعیت کلاغ‌ها، آنها می‌توانند به جایگاه‌های لانه‌گزینی سایر پرندگان تعرض کنند و یا رقیب تغذیه آنان شوند بنابراین هرچیزی که از حد و اندازه معین خود بیشتر شود موجب تغییر کل سیستم اکولوژیک می شود.
این دانش آموخته رشته محیط زیست با بیان اینکه جمعیت کلاغ زاغی‌ها باید با روش‌های علمی کنترل شود اظهار داشت: در این زمینه باید مطالعاتی انجام شود و در عین حال کلاغ زاغی که گونه‌ای از پرندگان شهری است که به دلایل مختلف رشد جمعیتی پیدا کرده که باعث نگرانی برخی فعالان محیط‌زیست شده. اما واقعیت این است که صورت مساله چنین ساده و یک‌خطی هم نیست و ابعادِ پیچیده‌تر و گسترده‌تری دارد.
وی افزود: این پرنده‌ها قاتل تخم دیگر پرندگان هستند و به نوعی افزایش جمعیت آنان مترادف با کاهش جمعیت سایر پرندگان است.
وی اظهار داشت: دشمنان طبیعی کلاغ شامل جغد، شاهین ، عقاب و سایر پرندگان شکاری در طبیعت کم شده اند به همین جمعیت این گونه از پرندگان نیز افزایش یافته است.
کلاغ زاغی را بشناسیم
کلاغ زاغی یکی از هوشمندترین جانداران روی زمین است، او خطر را به خوبی حس می‌کند، نترس است و انعطاف زیادی در شرایط مختلف جغرافیایی و اقلیمی از خود نشان می‌دهد. لانه‌های خود را بدون سقف در ارتفاعات درخت‌های بلند و غیر قابل دسترسی می‌سازند.
علاوه بر این، خودش یکی از شکارچی‌های حرفه‌ای بوده و به جوجه‌ها و تخم‌های دیگر پرندگان در بزنگاه‌هایی که فرصت بیابد، حمله می‌کند.
در ایران ۱۰ گونه کلاغ وجود دارد که شامل دو گونه غراب، کلاغ ابلق، کلاغ سیاه که تقریبا مهاجر است و در اراضی کشاورزی از کرم و حشرات و دانه‌ها تغذیه می‌کند، کلاغ نوک سرخ و نوک زرد که بیشتر در کوهستان‌ها دیده می‌شوند، کلاغ گردن بور که بسیار کمیاب است.
زاغی‌ها در شمار پاک‌کننده‌های طبیعت از ضایعات متعفن بوده و در کنترل جمعیت آفاتی چون ملخ‌ها و سایر حشرات بسیار کارکردی مثبت دارند.
معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با بیان اینکه کلاغ پرنده ای فوق العاده باهوش و با شعور است گفت: هم اینک کلاغ ها به علت امنیت و وجود درختان تنومند از روستاها و باغ های اطراف برای استقرار در شب وارد شهر بجنورد می شوندکه کلاغ‌ها حتی از شامپانزه‌ها نیز باهوش‌تر هستند.
حبیب لشکری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: کلاغ ها در زمان استراحت در سطح شهر احساس امنیت دارند به همین دلیل ترجیح می دهند که از روستا به سمت شهر مهاجرت کنند.
وی افزود: کلاغ ها شب را بر روی درختان و ارتفاعات امن در سطح شهر بجنورد می گذرانند و برای یافتن غذا در روز به ییلاقات اطراف از جمله دره های بازخانه، روستاهای اطراف شهر بجنورد برای یافتن غذا می روند.
لشکری دلیل تجمع کلاغ در سطح شهر بجنورد را تنها امن بودن فضا برای استراحت دانست و گفت: در برخی از شهرها به علت اینکه سطح شهر مملو از زباله خواهد شد و همچنین زباله دان هایی وجود دارد کلاغ ها برای یافتن غذا وارد شهر می شوند اما در محل مخصوص جمع‌آوری زباله در این شهر نیز حتی کلاغ های زیادی دیده نمی شود.
وی با بیان اینکه محیط زیست شهر بجنورد تمیز است اظهار داشت: انواع کلاغ به ویژه کلاغ ابلق، گردن بور و زاغ بیشتر به چشم می خورد.
لشکری با بیان اینکه تکنیک های خاصی از جمله ایجاد سر و صدا برای دور کردن کلاغ ها از سطح شهر وجود دارد افزود: می توان با ایجاد صداها و ناامن کردن فضا کلاغ ها را از سطح شهر دور کرد اما این پرندگان باهوش هستند دوباره مهاجرت خواهند کرد.
وی گفت: می توان با هرس درختان سطح شهر فضا را برای کلاغ ها نا امن کرد اما این درختان تنومند فضای شهری را بسیار تلطیف خواهد کرد که این اقدام نیز مناسب نیست.
وی اظهار داشت: هم اینک کلاغ هایی که وارد سطح شهر بجنورد می شوند بیشتر بر روی درختان چنار دیده می شوند حتی بر روی درختان کاج که متراکم هستند به علت نبود امنیت از دشمن طبیعی کمتر دیده می شوند.
معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در خصوص نوع پرندگان و جمعیتشان افزود: در این خصوص آماری احصا نشده است.
لشکری با بیان اینکه شهروندان بجنوردی با محیط زیست همکاری خوبی دارند اظهار داشت: مردم اگر پرنده بیماری را پیدا کنند با محیط زیست تماس خواهند داشت تا خطری برای سایر گونه ها پیش نیاید.
نظر شما