به گزارش ایرنا به نقل از کارشناسان، تاریخچه مطالعه‌ها روی فسیل‌های مراغه به سال ۱۸۴۰ میلادی بر می‌گردد و از آن زمان تاکنون پژوهش‌ها در مقاطع مختلف زمانی ادامه داشت تا اینکه از سال۱۳۸۰ شمسی ابتدا دفتر موزه تاریخ طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دانشگاه تبریز و سپس سازمان حفاظت محیط زیست(۱۳۸۴) با ورود به این عرصه در حقیقت به شکوفایی یکی از ظرفیت‌های کم‌نظیر گردشگری کشور رونق بخشیدند.
همین مطالعه‌های دیرینه در حقیقت هم فسیل‌های مراغه را به عنوان سفیران توسعه گردشگری به جای‌جای دنیا فرستاد و هم زمینه استخراج و نمایش آنها در موزه‌های مختلف داخلی را فراهم کرد.
نگاهی به مطالعه‌های تاریخی منطقه فسیلی مراغه که اکنون به «بهشت دیرینه‌شناسان جهان» شهرت دارد نیز نشانگر این واقعیت است که فسیلها ابتدا برای توسعه مطالعه‌های دیرینه‌شناسی و در مرحله بعدی برای توسعه گردشگری به کار رفته‌اند.
رئیس اداره محیط زیست مراغه نیز می‌گوید: یک بازرگان روسی در سال ۱۸۴۰ فسیل‌های جمع‌آوری شده از منطقه «مردق» و «کرج‌آباد» مراغه را خریداری کرد و با انتقال آنها به دانشگاه «تورتوستات» در کشور استونی، زمینه را برای مطالعه روی آنها طی سال ۱۸۵۸ از سوی پژوهشگری با عنوان «آبیش» فراهم کرد و وی برای اولین بار آنها را به پستانداران نسبت داد.
به گفته «غلامرضا زارع» مطالعات بیشتر روی آن مجموعه توسط «برانت» در سال ۱۸۷۰ میلادی و «گرینونیک» در سال ۱۸۸۱ میلادی انجام یافت و آنان فسیل‌هایی از هیپاریون، کرگدن، ماستودونت، زرافه و گوزن را معرفی و «فون» مراغه را با «پیکرمی» یونان مشابه خواند.
«پوهلیگ» اتریشی هم فسیل‌های مراغه را به پستانداران نسبت داد
یک «پالئونتولوژیست» یا پژوهشگر دیرینه اتریشی به نام «پوهلیگ» در سال ۱۸۸۴ میلادی با یک گروه در نزدیکی تبریز و با همکاری زمین‌شناسان ایرانی فعالیت داشت و منطقه فسیلی مراغه را مشاهده و رسوبات آن را مطالعه کرد؛ مطالعه‌ای که تعلق داشتن فسیل‌های مراغه به پستانداران را تایید کرد.
تا جایی که در گزارش «پوهلیگ» نوشته شد: «استخوان‌های فسیل اکتشاف شده که در مارن‌های قرمز در ۶ نقطه و در فاصله ۳۰ مایلی شهر در افق‌های مختلف پیدا شده‌اند، از لحاظ سن و هم سایر مشخصات فون پستانداران اختلافی ندارد».
وی مابقی نمونه‌های جمع‌آوری شده را به موزه پریویت (Private museum) نزد پروفسور «وَن فریتش» در «هال» آلمان فرستاد اما این همه ماجرای حضور اتریشی‌ها در مراغه نیست و دو اتریشی دیگر از موزه تاریخ طبیعی «هوف» وین به نام‌های «رودلر» و «کیتل» در سال ۱۸۸۵ میلادی از مراغه بازدید کردند.
«کیتل» در سال ۱۸۸۵ میلادی برخی مناطق دارای فسیل‌های مهره‌دار در مراغه شامل «کوپران» و «کرج‌آباد» را کاوش کرد و «فون» نیز مراغه را مشابه «پیکرمی» در یونان دانست.
بونژور فرانوسوی‌ها به منطقه فسیلی مراغه
رئیس اداره محیط زیست مراغه می‌گوید: در سال ۱۸۹۷ میلادی دیرینه‌شناس فرانسوی با همکاری «دِمورگان» در منطقه مراغه فعالیت، و در سال ۱۹۰۴ یک گروه دیرینه‌شناس در ۱۲ منطقه حفاری کردند و نمونه‌های فسیلی بزرگ را از کرج‌آباد، رودخانه مردق، کوپران، شلیوند، کرمجوان و غرب شهر مراغه یافتند.
«زارع» افزود: «مک‌کوئینم» آنها را در سال‌های ۱۹۰۶- ۱۹۰۵ مطالعه کرد و گزارش آن در سال ۱۹۲۴، ۱۹۲۵ چاپ شد؛ او در سال ۱۹۰۸ و ۱۹۱۱ یک کلکسیون تأسیس و گزارشی منتشر کرد که در این گزارش هفت فامیل، ۲۶ جنس و ۳۲ گونه از فسیل‌های پستانداران را به‌همراه دو جنس از فسیل پرندگان معرفی کرد که این کلکسیون هم‌اکنون در موزه تاریخ طبیعی پاریس موجود است.
نمونه‌های فسیلی بزرگ استخراج‌شده از «کرج‌آباد»، رودخانه «مردق»، «کوپران»، «شلیوند»، «کرمجوان» و غرب شهر مراغه اکنون در موزه تاریخ طبیعی پاریس به نمایش گذاشته شده است
ژاپنی‌ها هم بی‌نصیب نماندند
«تاکایی» از دانشگاه توکیو ژاپن طی سال ۱۹۵۰ میلادی از مراغه دیدن و به جمع‌آوری فسیل‌های مهره‌دار از منطقه کرج‌آباد اقدام کرد تا ژاپنی‌ها هم از توسعه علم دیرینه‌شناسی با تکیه بر فسیل‌های منطقه مراغه بی‌نصیب نمانند.
پای آلمانی‌ها هم به منطقه فسیلی مراغه باز شد
«توبین» از دانشگاه «گوتنبرگ ماینز» آلمان طی سال‌های ۱۹۶۸ و ۱۹۶۷ میلادی در توالی رسوبات مراغه حفاری کرد اما پس از آن پای دیگر آلمانی‌ها هم به این منطقه باز شد و طی سال ۱۹۷۰ سه دانشمند پالئونتولوژیست، چینه‌شناس و ژئوکرونولوژیست شامل دانشمندان آلمانی – هلندی به سرپرستی پروفسور «اردبرینک» از مراغه بازدید کردند و تا نوامبر ۱۹۷۳ مطالعات آنها به طول انجامید.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست مراغه می‌گوید: آنان نمونه‌های کوچکی از فسیل‌های مراغه، تعدادی از تون‌های آتشفشانی جهت تعیین سن رادیومتریک و تعدادی نمونه برای پالئومگنتیک جهت مطالعات چینه‌شناسی جمع‌آوری کردند.
«زارع» افرود: طی سال ۱۹۷۳ میلادی نیز ترکیبی از دانشگاه «کیوتو» به همراه اکیپ سازمان زمین‌شناسی ایران از مراغه بازدید کردند و بار دیگر پای ژاپنی‌ها به این منطقه باز شد.
آمریکایی‌ها هم دست به مطالعه سیستماتیک زدند
به گفته رئیس اداره محیط زیست مراغه تیم مشترک دریاچه رضائیه متشکل از دانشگاه «لس‌آنجلس» در ایالت کالیفرنیای آمریکا به همراه موزه تاریخ طبیعی ایران از بهار ۱۹۷۴ میلادی تا تابستان ۱۹۷۶ پروژه‌ای را به سرپرستی «برنارد کمپبل» انجام دادند.
زارع افزود: برنامه این گروه مطالعه سیستماتیک، چینه‌شناسی فیزیکی، رسوب‌شناسی، بیوستراتیگرافی، بیوکرونولوژی، پالئواکولوژی و تعیین سن رادیومتریک بود.
وی اضافه کرد: تحقیقات زمین‌شناسی و دیرینه‌شناسی اطلاعات دقیقی از «میوسن» بالایی نشان می‌دهد که این اطلاعات را تحقیقات محلی و قبلی نشان نداده است؛ به هر حال این اطلاعات عمومی‌اند و توسط «توبین» و «اردبرینک» ارایه شدند و بعدها توسط «برنور» و همکاران (۱۹۷۹) و «کمپب» و همکاران (۱۹۸۰) ادامه یافت و تکمیل شد.
وی بیان کرد: «اردبرینک» و همکاران در سال ۱۹۷۶ چهار افق فسیلی را گزارش کردند و «کمّی» و همکاران (۱۹۷۷) محدوده کرونولوژی را تا ۶.۶ تا ۶.۹ میلیون سال برای افق‌های مراغه در نظر گرفتند؛ در نهایت توصیفات رادیومتریک با تطابق کرونولوژی تکمیل و رنج فون فسیلی آن حدوداً ۵.۹ تا هفت میلیون سال قبل تخمین زده شد.
به گفته وی «سولونیاس» در سال ۱۹۸۱ میلادی مطالعات سیستماتیک «بوویده‌ها» و «هیانیده‌ها» را انجام، و نشان داد که شبیه پستانداران «سیناپ» و «ساموس» پیکرمی است که زمینه آن فون کلاسیک «پونسین» است.
مطالعه‌های داخلی زمینه را برای تاسیس مرکز دیرینه‌شناسی کشور فراهم کرد
رئیس اداره محیط زیست مراغه بیان کرد: در سال ۱۳۸۰ شمسی دفتر موزه تاریخ طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دانشگاه تبریز به مدت چهار سال حفاری‌هایی در منطقه مراغه انجام داد و نمونه‌های مختلفی از فسیل پستانداران را استخراج کرد، که هم‌اکنون در این اداره نگهداری می‌شود و همین مطالعه به سرآغازی برای تاسیس مرکز دیرینه‌شناسی کشور در مراغه و ایجاد موزه‌های فسیل در سطح کشور تبدیل شد.
«زارع» اضافه کرد: از سال ۸۴ تاکنون کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست کار حفاری و استخراج فسیلها را انجام داده و تعداد قابل توجهی نمونه استخراج، مطالعه و شناسایی کرده‌اند؛ در این مدت پنج رساله دکتری و ۱۲ رساله کارشناسی‌ارشد با موضوع فسیل‌های مهره‌دار در منطقه فسیلی تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست به سرانجام رسیده است.
با فسیلها در «پیکرمی» یونان چه می‌کنند؟
«منطقه فسیلی مراغه» به اذعان کارشناسان جزو پنج منطقه پر اهمیت دارای فسیل مهره‌داران جهان به شمار می‌رود و از نظر ذخیرگاه دیرینه‌شناسی و مطالعه جغرافیای دیرینه در صفحه «اوراسیا» دارای اهمیت ویژه‌ای است اما از کنار شباهت‌های آن با «پیکرمی» یونان نیز نمی توان به سادگی عبور کرد.
زیرا پیکرمی نیز از قرن ۱۹ به بعد مرجعی برای مطالعه سیستماتیک، زیست چینه‌شناسی و دیرینه‌اکولوژیک پستانداران اوراسیا میوسن پسین بوده است.
حفاری‌های پیکرمی بر اساس مقاله «Pikermi: a classical European fossil mammal geotope in the spotlight» که در سایت «European Geologist Journal ۴۸» انتشار یافته، به کشف مجموعه بزرگی از نمونه‌های فسیلی مهره‌داران منجر شده که در حال حاضر در ساختمان برنامه‌ریزی شهری شهرداری رافینا-پیکرمی نگهداری می شود.
«این مرکز شامل یک آزمایشگاه کوچک آماده‌سازی فسیل، یک مخزن فسیلی، و یک سالن نمایشگاهی با نمونه‌های فسیلی معرف و بازسازی‌های حیوانی منتخب است و این نمایشگاه از بدو تأسیس تاکنون توجه عموم و همچنین رسانه‌ها را به خود جلب کرده است و به شدت مورد بازدید مدارس، انجمن های غیرانتفاعی و بازدیدکنندگان فردی قرار گرفته است».
رئیس اداره محیط زیست مراغه نیز در مورد استقبال مردم جهان از موزه های فسیل می گوید: در چین و آمریکا از ظرفیت گردشگری فسیلها به خوبی استفاه کرده‌اند تا جایی که برای بازدید از موزه های فسیل صف می کشند و حتی برخی از بناهای قدیمی را نیز موزه های تاریخ طبیعی اختصاص داده اند.
به گزارش ایرنا اگرچه ساختمان مرکز دیرینه‌شناسی کشور در مراغه سالهاست که به واسطه کمبود اعتبار به صورت نیمه‌کاره رها شده است اما مطالعه‌های سال‌های۱۳۸۰ به بعد را می‌توان دوره شکوفایی منطقه فسیلی مراغه به شمار آورد؛ دوره‌ای که زمینه توسعه گردشگری با محوریت فسیل‌های مراغه و حتی برگزاری همایش‌های ملی و بین‌المللی دیرینه‌شناسی را ددر این کهن‌شهر فراهم کرد.
تا جایی که چندی پیش دبیرخانه اجرایی دومین همایش ملی تنوع زیستی دیرینه و پانزدهمین همایش انجمن دیرینه شناسی ایران در این شهرستان آغاز به کار کرد؛ همایشی ملی که با حضور صاحب‌نظران دیرینه‌شناسی کشورهای مختلف از اول تا سوم خرداد سال آینده به میزبانی مراغه برگزار می‌شود.
علاقه‌مندان برای شرکت در این همایش علمی و پژوهشی از طریق سایت paleobiodiversity-c.ir/fa، تا ۱۰ اسفند سال جاری برای ارسال چکیده مقاله و تا ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ برای ارسال متن کامل اثر مهلت دارند.
نظر شما