به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان بزرگ ترین نهاد مالی حمایت از شرکت های دانش بنیان و فناور زاده قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان است که در سال ۸۹ از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب و به تایید شورای نگهبان رسید و از سال ۹۱ فعالیت خود را در اکوسیستم نوآوری کشور آغاز کرد.
در این مدت این صندوق برای حمایت از شرکت های دانش بنیان و توسعه زیست بوم نوآوری کشور ابزارهای مالی متفاوتی ارایه و اجرا کرده است.
تامین مالی جمعی یکی از این ابزارهای نوینی است که درایران درقالب سکوهای بورسی برای جمع آوری سرمایه های خرد برای حمایت از ایده های خلاق و فراهم کردن بودجه موردنظر آنها از طریق ابزارهای اینترنتی صورت می گیرد وصندوق نوآوری و شکوفایی در این جهت با همکاری سازمان بورس برای تامین مالی طرح های دانش بنیان پیش قدم شده است.
سیاوس صمیمی مدیر امور مجامع و صندوق های سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به ابعاد مختلف تامین مالی جمعی این ابزار نوین مالی پرداخت.
وی در تشریح ابزار تامین مالی جمعی اظهار داشت: برای درک بهتر تامین مالی جمعی باید به مفهومی که اساس تامین مالی جمعی است یعنی «جمع‌سپاری» اشاره کرد، «جمع‌سپاری» به معنای طلب مشارکت جهت انجام یک کار از تعداد کثیری از افراد یا همان اصطلاحاً عموم افراد است.
مدیر امور مجامع و صندوق های سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی خاطرنشان کرد: جمع‌سپاری و دعوت افراد برای مشارکت، نیازمند فراخوان عمومی است که امروزه این فراخوان عموماً در بستر اینترنت منتشر می‌شود، ۲ فرض اصلی در جمع‌سپاری وجود دارد؛ نخست اینکه فرآیندِ نظرات افراد و اجتماع یا همان خِرَد جمعی بهتر از خرد فردی است و دوم اینکه برآیند توانایی‌های کوچک تعداد زیادی از افراد از توانایی یک فرد بیشتر خواهد بود که مورد دوم مفهومی همسان با مثل معروف "اندک اندک جمع گردد وانگهی دریا شود" دارد و به این موضوع تاکید می کند که پول‌های خُرد و اندک به تعداد زیاد می‌تواند مبلغی چشمگیر باشد.
صمیمی ادامه داد: با این مقدمه تامین مالی جمعی امروزه به معنای انتشار یک فراخوان عمومی برای تامین منابع مالی مورد نیاز یک طرح است که البته به واسطه سکو یا همان پلتفرم تامین مالی جمعی انجام می‌شود و تعداد بالای مشارکت کنندگان با پول‌های اندک نسبت به تامین منابع مالی آن طرح مشخص اقدام می‌کنند.
وی یادآور شد: جهت به‌هم‌رسانی عرضه‌کنندگان وجوه یا همان مشارکت‌کنندگان یا ارائه دهندگان پول از یک سو و متقاضی پول از سوی دیگر نیاز به یک نهاد واسط است که ازآن به عنوان سکوی تامین مالی جمعی یاد می شود که در حال حاضر قریب به اتفاق آنها بر بستر اینترنت فعال هستند.
مدیر امور مجامع وصندوق های سرمایه گذاری این صندوق تاکید کرد در مدل تامین مالی جمعی سه جزء اصلی وجود دارد، این سه جزء عبارتند از تامین‌کنندگان که پول خود را ارایه می کنند، متقاضی که طرحی را تعریف کرده و برای پیشبرد آن نیازمند مقدار مشخصی پول است و در نهایت سکو که واسط است و پول تامین شده توسط تامین‌کنندگان را به دست متقاضی می‌رساند.
صمیمی درخصوص نحوه عملکرد این سکوی تامین مالی گفت: این سکوها مشابه وب سایت های عرضه کننده کالااست یا این تفاوت که در آن وب سایت ها افراد کالا را مشاهده می کنند درسکوهای تامین مالی طرح های مختلف نیازمند پول نمایش داده می شودو فرد مراجعه کننده می تواند از میان انواع پروژه‌های تعریف شده، پروژه مدنظر خود را انتخاب کند و نسبت به ارائه وجوه و مشارکت در آن اقدام کند.
وی با یادآوری اینکه بازگشت مابه‌ازای ارایه پول، بسته به مدل تعریف شده برای تامین مالی جمعی متفاوت خواهد بود و مدل‌های مختلفی دارد، افزود: مدل های مختلف تامین مالی جمعی، بسته به آن که در انتهای طرح چه موردی عاید آورندگان پول یا همان مشارکت کنندگان خواهد شد، با یکدیگر متفاوت هستند، در این خصوص چهار مدل مرسوم است.
این مسوول در صندوق صندوق نوآوری و شکوفایی توضیح داد: یک مدل، مدل مبتنی بر اهدا یا خیریه محوراست، که در این مدل تامین کنندگان پول انتظاری از بازگشت مادی مشارکت خود نداشته ودر پروژه‌های خیریه مشارکت می کنند و صرفاً از مشارکت خود منافع معنوی و خشنودی درونی خود و به ثمر رسیدن هدف تعریف شده را دنبال می کنند و اصطلاحاً در یک امر خیر به تعبیر خود مشارکت دارند.
صمیمی ادامه داد: طرح های نظیر پاکسازی یک ساحل از دریا، جمع‌آوری وجوه برای پوشش هزینه‌های یک عمل جراحی و نظایر آن در این مدل تامین مالی جمعی تعریف می‌شوند، در گذشته نیز به صورت سنتی این مدل در ایران رواج داشت و با عنوان گلریزان آن را می شناسیم و کاربردهایی نظیر خرید جهیزیه و یا آزادی زندانیان مقروض داشته است، در حال حاضر اگر از سکوی تامین مالی جمعی در این خصوص استفاده شود، امکان اطلاع از پیشبرد و سرانجام موضوع وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: مدل دوم، مدل مبتنی بر پاداش یا محصول محوراست که در این مدل طرح تعریف شده به این صورت است که به هریک از مشارکت کنندگانی که با ارایه مبلغی مشخص در تامین مالی آن شرکت کرده‌اند، در ژایان طرح و در صورت موفقیت آن، یک کالا یا محصول که از ابتدا عنوان شده بود، پاداش داده می‌شود، ه طور مثال گروه‌های موسیقی از این مدل برای پوشش هزینه‌های تولید آلبوم‌های خود استفاده می کنند و در نهایت به مشارکت کنندگان لوح فشرده آلبوم خود را به عنوان محصول پاداش می دهند.
مدیر امور مجامع و صندوق های سرمایه گذاری صندوق نوآوری وشکوفایی با یادآوری این که مدل سوم، مدل مبتنی بر سهام است، تصریح کرد: در این مدل نیز پس از تکمیل تامین مالی مورد نیاز، طی یک مدت معین یک شرکت سهامی حول طرح مشخص شده تشکیل می شود و به مشارکت کنندگان یا همان تامین‌کنندگان پول، متناسب با آورده‌ی هریک، سهام تعلق می‌گیرد. در این مدل پروژه‌ای که از سوی متقاضی تعریف می‌شود یک طرح کوتاه مدت نبوده و اصولا یک کسب و کار ادامه‌دار است، این مدل تامین مالی جمعی در کشور ما با توجه به محدودیت‌های قانون تجارت تاکنون امکان‌پذیر نبوده و جایگزین آن مشارکت در پذیره‌نویسی شرکت‌های در شرف تاسیس نزد سازمان بورس بوده است.
صمیمی تصریح کرد: مدل چهارم مبتنی بر قرض یا همان مدل مبتنی بر بازگشت نقدی است که درآن تامین کنندگان وجوه، پولی را در قالب قرض در اختیار یک متقاضی قرار می دهند تا صرف طرح مشخص خود کند، و در پایان دوره در صورتی که پروژه به اهداف خود نایل شود، هم اصل پول و هم عواید ناشی از طرح را به نسبتی که روز اول تعیین شده است میان خود و تامین‌کنندگان تقسیم کند.
وی یادآور شد: این مدل اکنون در کشور بیش از همه رواج دارد و دستورالعملی در خصوص آن تدوین و اجرایی شده و شرکت فرابورس ایران به عنوان بازوی سازمان بورس و اوراق بهادار بر آن نظارت دارد.
وی در خصوص تامین مالی جمعی در ایران نیز گفت: تامین مالی جمعی به معنای آنچه هم‌اکنون در دنیا مطرح است در ایران از سال ۱۳۹۳ آغاز شد و نخستین سکوی تامین مالی جمعی با شیوه‌ی مبتنی بر اهدا به فعالیت پرداخت، در ادامه سکوهایی که وارد این حوزه شدند همگی بر اساس مدل اهدا فعالیت می‌کردند و به دلیل نبود مجوزهای لازم امکان استفاده از سایر مدل‌های تامین مالی جمعی بصورت رسمی وجود نداشت.
این مسوول در صندوق نوآوری و شکوفایی افزود: از سال ۱۳۹۴ با مشارکت شرکت فرابورس ایران و سازمان بورس و اوراق و بهادار، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، صندوق نواوری و شکوفایی و نمایندگان بخش خصوصی جلساتی در خصوص راه‌اندازی سایر مدل‌ها برگزار شد و در نهایت در سال ۱۳۹۷ دستورالعمل تامین مالی جمعی به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید.
صمیمی ادامه داد: ساختاری که به این منظور برای هر سکو تعبیه شده است شامل یک عامل به عنوان دارنده وبسایت سکو و مجری و یک نهاد مالی دارای صلاحیت از سوی سازمان بورس بعنوان ناظر و همراه سکو است، همچنین مطابق ضوابط این دستورالعمل متقاضی الزاماً یک شخص حقوقی است، همچنین در اوایل سال ۱۳۹۹ شرکت فرابورس ایران برای چهار سکو مجوز تامین مالی جمعی صادر کرد و اکنون تعداد سکوهای دارای مجوز به شش عدد رسیده است.
وی در خصوص ریسک احتمالی در مشارکت تامین مالی جمعی هم اظهارداشت: در مشارکت تامین مالی جمعی ریسک وجود دارد چرا که "در صورت موفقیت طرح" سود ارایه خواهد شد، یعنی پروژه‌ای که در ابتدای راه در فراخوان معرفی شده، ممکن است به نتایج پیشبینی شده دست پیدا نکند، این قبیل طرحهایی که جهت تامین مالی در سکوها نمایش داده می‌شوند، همگی پروژه‌های اقتصادی و مربوط به یک کسب‌وکار هستند و مانند همۀ پروژه‌های اقتصادی به هردلیل ممکن است به اهداف پیشبینی شده دست پیدا نکنند و نه تنها سود مدنظر مشارکت کنندگان محقق نشود بلکه بخش یا کل آوردۀ ایشان هم از بین برود.
مدیر امور مجامع و صندوق های سرمایه گذاری صندوق نوآوری وشکوفایی یادآور شد: لذا در این مدل عموماً طرحهایی که بر روی سکوها بارگذاری می‌شوند سود پیشبینی‌شده‌ای فراتر از سودهای بانکی را هدفگذاری کرده‌اند، چرا که اصولاً لازم است با توجه به ریسک بیشتر متناسباً عایدی بیشتر نیز وجود داشته باشد تا مشارکت در طرح دارای منطق اقتصادی و جذاب باشد و منجر به حضور و مشارکت تعدادقابل توجهی از افراد شود.
صمیمی افزود: البته مواردی بوده که در آن سکوی تامین مالی جمعی از طرحی رونمایی کرده و اعلام داشته اصل و سود مشارکت کنندگان تضمین شده است و البته برای اینکار از متقاضی پول وثایقی را دریافت داشته و در قرارداد فی‌مابین تمامی بار شکست طرح را بر دوش متقاضی تحمیل کرده، یعنی اگر طرح کارآفرینی متقاضی به هردلیلی به نتیجه نرسید، کارآفرین ملزم به تامین اصل و سود پول دریافتی از هرمحل ممکن بود و لازم بود برای طرح شکست خورده‌اش سود هم پرداخت کند و عملاً تفاوتی با تسهیلات بانکی وجود نداشت.
وی گفت: صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری به تازگی با هدف توسعه ابزارهای نوین تامین مالی و کمک به زیست‌بوم نوآوری کشور به این مبحث ورود کرده و نسبت به تضمین اصل سرمایه یا همان آورده مشارکت‌کنندکان اقدام کرده است، به این صورت که اصل سرمایه‌گذاری تامین‌کنندکان بیمه شده است و هر یک از مشارکت‌کنندکان می توانند مطمئن باشند در بدترین حالت ممکن و به هردلیل طرح با شکست مواجه شود، اصل مبلغی که مشارکت داشته‌اند در پایان مهلت طرح، به ایشان باز خواهد گشت.
این مسوول در صندوق نوآوری و شکوفایی با بیان اینکه در صورتی که طرح موفق شد سود حاصله به نسبت اعلامی میان متقاضی و تامین‌کنندکان تقسیم می شود، گفت: تفاوت این تضمین با نوع تضمینی که پیش از این انجام می‌شده است هم در آن است که وثایقی از متقاضی بابت ریسکهای نوآوری و فناوری، ریسک های کسب و کار و مخاطرات تجاری و نوسانات بازار و عوامل اقتصادی از متقاضی پول اخذ نمی شود و اگر شکست طرح به علت رخداد این عوامل باشد، هزینه‌ای به متقاضی تحمیل نخواهد شد.
صمیمی تصریح کرد: در صورتی که شکست از بابت فریبکاری و تخلفات محرز متقاضی نظیر خرجکرد منابع در محلی غیر از پروژه باشد، خوب طبیعتاً صندوق نواوری و شکوفایی ابتدائا نسبت به پرداخت به تامین‌کنندگان اقدام میکند، سپس از طریق سکو متقاضی را بازخواست می کند.
وی یادآور شد: تا کنون ضمانت سرمایه‌گذاری توسط صندوق نوآوری و شکوفایی درتامین مالی جمعی انجام شده به صورتی که بیمه سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی اجرایی شده است و تاکنون این صندوق نسبت به تضمین تامین مالی جمعی با رقمی بیش از ۵۰ میلیارد تومان اقدام کرده است.
مدیر امور مجامع و صندوق های سرمایه گذاری صندوق نوآوری وشکوفایی گفت: طرح های تضمین شده همگی از جنس طرح های نواورانه و فناورانه بوده‌اند که در سال جاری برنده مسابقه‌ای با عنوان "کارویا" هستند که در حال حاضر از شبکه یک سیما پخش می‌شود، این مسابقه تلویزیونی با تلاش این صندوق اجرایی شده و تاکنون یعنی از زمان آغاز برنامه ۱۲ طرح بر روی سکوهای تامین مالی جمعی قرار گرفته‌اند که از میان آنها هشت طرح در مجموع به مبلغ ۵.۱۹ میلیارد تومان موفق به جمع‌آوری ۱۰۰ درصدی مبالغ مورد نیاز خود شده‌اند.
صمیمی تاکید کرد: برای چهار طرح دیگر تاکنون بیش از ۵۰درصد از مجموع هشت میلیارد تومان مبلغ مورد نیاز توسط سرمایه‌گذاران تامین شده است، مابقی طرحهای تضمین شده نیز در ادامه با پخش مسابقه و تعیین برنده بر روی سکوهای منتخب نمایش داده می‌شوند، تا پیش از ضمانت صندوق نواوری و شکوفایی و ورودش به این حوزه، صرفاً در این مدل هشت طرح تامین مالی جمعی موفق شده بودند، در مجموع ۱۵ میلیارد تومان جذب سرمایه انجام دهند که همانطور که مقایسه ها نشان می دهد جهش خوبی در حال رخداد است.
نظر شما