روزنامه ایران ۱۰ بهمن از رشد چشمگیر درآمدهای ارزی کشور در سایه دیپلماسی فعال اقتصادی دولت سیزدهم با وجود تحریم ها گزارش داد و نوشت: به طوری که صادرات ۶ ماهه سال ۱۳۹۹، رقم ۲۰ میلیارد و ۱۳۰ میلیون دلار بوده اما در نیم‌سال نخست ۱۴۰۰ این رقم به ۳۶ میلیارد و ۱۰۸ میلیون دلار رسیده است.
در این مدت، صادرات نفتی (نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی) ۱۱۸ درصد و صادرات غیرنفتی ۵۰ درصد افزایش داشته است. به این ترتیب که صادرات نفتی در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ معادل ۸ میلیارد و ۵۵۸ میلیون دلار بوده و در نیمه نخست ۱۴۰۰ این عدد ۱۸ میلیارد و ۶۷۷ میلیون دلار شده و صادرات غیرنفتی نیز از ۱۱ میلیارد و ۵۷۲ میلیون دلار به ۱۷ میلیارد و ۴۳۱ میلیون دلار رسیده است.
این افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی متأثر از عوامل مختلفی از جمله افزایش حجم صادرات، تسهیل امور صادراتی و گمرکی و خروج اقتصاد جهان از رکود ناشی از کرونا، قیمت‌های جهانی و دیپلماسی فعال اقتصادی دولت سیزدهم عنوان می‌شود؛ اما کارشناسان معتقدند که بیش از تمام این عوامل، نشان دهنده یک تغییر بزرگ در زمینه کم اثر شدن و خنثی سازی تحریم‌هاست.
تحریم‌ها اثر سابق را ندارند
سیدحمید حسینی عضو اتاق بازرگانی ایران در این خصوص به «ایران» می‌گوید: «در این مدت درآمدهای صادراتی ایران دوبرابر شده است. پیش‌بینی این است که در پایان سال حتی حجم صادرات غیرنفتی کشور به بیش از ۴۵ میلیارد دلار نیز برسد. این مسأله افزایش درآمدها از چند جهت قابل بررسی است. اما یکی از نکات مهمی که در این باره باید به آن توجه شود، کاهش تأثیرپذیری صادرات ایران از تحریم‌هاست. از یک سو سختگیری امریکا بر روابط بین‌المللی ایران کم شده و توان افزایش فشار را ندارد و از سوی دیگر نیز جسارت کشورها برای واردات محصولات ایران بیشتر شده و تجار و شرکت‌های ایرانی نیز راه‌های خنثی‌سازی تحریم‌ها را یاد گرفته‌اند.»
حسینی با تأکید بر اینکه اقتصاد ایران در حال بازگشت به شرایط پیش از تحریم است، ادامه می‌دهد: «ما راه‌های مبادله کالا و نقل و انتقال پول را حتی در شرایط تحریم یاد گرفته‌ایم. طبیعی است که این افزایش درآمدهای صادراتی را تجربه کنیم. البته این خاصه تحریم نیز هست. زمانی که طولانی شود، کشورها و شرکت‌ها راه‌های خنثی‌سازی آن را پیدا می‌کنند.»
رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی با اشاره به ارقام صادرات ۶ ماهه نخست سال و ۹ ماهه سال اذعان می‌کند: «اگرچه نمی‌توان عامل قیمت را نادیده گرفت اما احتمالاً درآمدهای نفتی و غیرنفتی در سال جاری به اندازه‌ای خواهد بود که تقریباً با سال نخست برجام یا سال قبل از آن که تحریم‌ها تعلیق شده بود، برابر خواهد شد. به این معنی که اقتصاد کشور در شرایط بهتری نسبت به سال‌های اخیر قرار دارد.»
عضو هیأت رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در مورد علل افزایش حجم صادرات غیرنفتی نیز عنوان می‌کند: «در برخی از بازارها مانند بازار عراق و روسیه از نظر تناژ نیز افزایش صادرات داشته‌ایم. عوامل مختلفی در این افزایش مؤثر بوده است اما یکی از مهم‌ترین علل آن مزیت ایران در این بازارهاست. در بازارهای همسایه کسی توان رقابت با صادرکننده ایرانی را ندارد. این مزیتی است که می‌توان از آن برای افزایش بیشتر حجم صادرات نفتی و غیرنفتی بهره برد.»
صادرات نفتی امسال چقدر خواهد شد؟
اگرچه ارقام دقیق صادرات نفت ایران ذکر نمی‌شود اما آن‌طور که خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی عنوان می‌کند، در ماه‌های اخیر (دولت سیزدهم) صادرات نفت ایران بیش از ۴۰ درصد نسبت به ماه آخر دولت دوازدهم افزایش یافته و درآمدهای نفتی نیز به‌دنبال این رشد حجمی و همین‌طور افزایش قیمت نفت خام، بیشتر شده است. نکته مهم‌تر اینکه تمام این درآمدهای نفتی نیز وصول شده و معوقه‌ای بابت صادرات نفت در این دولت نداشته‌ایم.
پیش‌بینی این است که تنها در زمینه نفت خام میزان صادرات ایران امسال به بیش از ۲۰ میلیارد دلار برسد. برای بررسی درآمدهای صادرات نفت باید درآمد حاصل از صادرات فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی را به این رقم اضافه کرد که در نتیجه میزان صادرات نفتی کشور به رقم ۳۵ میلیارد دلار نزدیک خواهد شد.
عبور صادرات غیرنفتی از رقم ۳۸ میلیارد دلار
افزایش ۱۱ میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی ایران در ۴ ماه اخیر موجب شده تا درآمد صادرات غیرنفتی کشور به ۳۸ میلیارد و ۷۶۳ میلیون دلار برای ۱۰ ماه نخست سال برسد. آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که این شاخص نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته رشد ۳۸ درصدی داشته است. با عبور صادرات غیرنفتی از رقم ۳۸ میلیارد دلار، اکنون باید منتظر رسیدن درآمد صادراتی کشور به رکورد ۴۵ میلیارد دلار بود. به طوری که معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران می‌گوید: «تا پایان سال میزان صادرات غیرنفتی به ۴۵میلیارد دلار خواهد رسید.»
در خصوص بازگشت ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی نیز علیرضا پیمان‌پاک، توضیح می‌دهد که «در سه ماهه گذشته با تنوع‌بخشی مسیر بازگشت ارز و همسویی سیاست‌های ارزی و تجاری، میزان بازگشت ارز ۱۵-۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است.»
البته این روند افزایشی ادامه خواهد داشت. به طوری که رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران فقط در مورد یک بازار روسیه می‌گوید: «طبق مطالعات و پتانسیل‌سنجی صورت گرفته صادرات ایران به روسیه طی ۴سال آینده، ظرفیت افزایش ۱۵برابری و رسیدن به عدد حداقلی ۷.۵میلیارد دلار را دارد.» به گفته پیمان‌پاک برای توسعه صادرات، ۲۳ نقطه جغرافیایی هدفگذاری شده است و دولت سیزدهم به‌دنبال تقویت زیرساخت‌های صادراتی و تسهیل فرایند بازگشت ارز، تعدد بانک‌ها، گشایش ال سی، پیگیری تهاتر و استفاده از رمز ارزها به‌عنوان جایگزین سیستم رایج بانکی برای توسعه تجارت است.
پیش‌بینی این است که مجموع درآمد نفتی و غیرنفتی امسال ایران حدود ۸۰ میلیارد دلار خواهد بود. اگرچه همین حالا و در یازدهمین ماه سال ۱۴۰۰، بیش از سال ۱۳۹۹ درآمدهای نفتی و غیرنفتی وصول شده است ضمن اینکه سال دیگر حتی با تداوم تحریم -که اکنون دیگر قابلیت‌های خود را هم از دست داده است- صادرات نفتی و غیر نفتی بیشتر نیز خواهد شد.
این درحالی است که در سال ۱۳۹۹ میزان درآمدهای نفتی و غیرنفتی ایران کمتر از ۵۰ میلیارد دلار بوده است. به این ترتیب که درآمدهای نفتی سال ۱۳۹۹ حدود ۲۱ میلیارد دلار و درآمدهای غیرنفتی نیز در این سال کمتر از ۲۹ میلیارد دلار بود.
نظر شما