ایستاده در سکوت

موقعیت مهدی توقع‌تان از سینما را برآورده می‌کند. آنچنان که نمی شود نادیده اش گرفت و سخت می شود که فقط بخواهید او را در قد و قواره کارنامه حجازی فر بررسی کنید. این جزو معدود دفعاتی است که بی هیچ پروپاگاندا و شلوغ کاری، خود فیلم مجاب‌تان می‌کند آن را یکی از بهترین های سینمای جنگ ایران بدانید.

موقعیت مهدی فیلم معتبری است و این اعتبار را فقط از کارگردانی و فضاسازی متبحرانه حجازی فر، متن و شخصیت پردازی ظریف و دقیق، بازی های قابل اعتنا، فیلمبرداری و موسیقی خوب اش نمی گیرد. اعتبارش به واسطه رویکرد متفاوت آن به جنگ و خلق درست قهرمان روی پرده سینما است.

موقعیت مهدی بر خلاف پرتره هایی که در سال های اخیر از قهرمانان ملی خاصه دفاع مقدس ساخته شده، برای تصویر کردن شمایل یک قهرمان به کلیشه های رایج و اغراق متوسل نمی شود. در جهت قهرمان سازی، کاراکترش را خاص نمی کند و در موقعیت خاص هم قرار نمی دهد، اگرمهدی باکری را قهرمان می بینیم یا اگر در فیلم در راستای ستایش شهید باکری، رزمنده ای فریاد می زند «من خسروام، من مهدی باکری نیستم...» به دلیل تصمیم ها، کنش و واکنش های خود شخصیت شهید باکری بوده که اتفاقا بر مدار واقعیت است. موقعیت مهدی بت نمی سازد که قهرمان می سازد و توامان در ستایش معمولی بودن است. درست همان چیزی که با ذات مردان جنگ همخوانی دارد.

فیلم از جایی کیلومترها دورتر از میدان جنگ آغاز می شود. از خانه، از خلوت و شخصی ترین وجوه زندگی شهیدان مهدی و حمید باکری، همدلی و همراهی مخاطب را برمی انگیزد و بعد او را با خود به میدان جنگ می برد. در میدان جنگ خبری از خودنمایی کارگردان و به رخ کشیدن جلوه های میدانی و بصری نیست. فیلمساز بر خلاف الگوهای رایج، فضیلت قهرمان ملی را محدود به جنگاوری نمی داند و با لحنی شاعرانه در میدان جنگ، انسانیت و معرفت را بازنمایی می کند. پارادوکسی جذاب که آن را البته به نوعی دیگر در سینمای ملاقلی پور نیز شاهد بودیم.

در موقعیت مهدی برای نمایش فضای ملتهب جنگ و قدرت قهرمان در آن کارزار از اکت های گل درشت، صدای بلند، هیاهو و هیجان غیر قابل کنترل نشانی نیست. شخصیت مهدی باکری مولفه های درون گرایی را دارد و اینکه فیلمساز از یک شخصیت درون گرا یک قهرمان حماسی را برای مخاطب تصویر می کند از وجوه قابل اعتنا فیلم است که نمی توان سهم بازی درخشان هادی حجازی فر را در آن نادیده گرفت.

حجازی فر در ردای بازیگر به دفعات در بستر انقلاب و جنگ کاراکتر های پر شر و شور و یا حتی عصیانگر را به یادماندنی کرده اما حالا در «موقعیت مهدی» درست در نقطه مقابل ایستاده و این نشان از آن دارد که او چه به عنوان بازیگر و چه به عنوان کارگردان، علیرغم آنچه که در دو دهه اخیر در سینما شاهد بودیم فیلمسازی در ژانر جنگی را فرموله نمی بیند. این به آن معنا نیست که به قواعد ژانر و تکنیک ها بی توجه بوده، اتفاقا به درستی و به اندازه و در خدمت جهان فیلم از آن ها استفاده کرده است.

از ویژگی های موقعیت مهدی که نه فقط به عنوان یک فیلم دفاع مقدس که به عنوان یک فیلم سینمایی آن را از اکثر آثار زمانه خودش متمایز می کند کارکرد معنایی سکوت است. در «موقعیت مهدی» سکوت، معناسازی می کند. حجازی فر منزلت و قدرت سکوت را می داند و اتفاقا بهترین و تاثیرگذارترین صحنه هایش را بی هیچ هیاهویی در سکوت می آفریند.