«خشونت»، واژه ای تلخ، گس و زننده. کلمه ای کوتاه اما با باری از حوادث ناخوشایند که هر از گاهی از دل یک کوچه و خیابان شهر مثل غده ای چرکین سر باز می کند. فارغ از علت و معلول و چرایی آن، رفتارهای خشونت آمیز و آموزش غیرمستقیم نوع و نحوه اعمال خشونت از طریق تصاویر و فیلم ها، واکنش جامعه را برمی انگیزد و گاه روی افراد تاثیرات منفی بر جای می گذارد. می خواهد کشتن دسته جمعی سگ های ولگرد باشد یا جان دادن انسانی در مقابل چشمان بهت زده بیننده.
گروهی از کارشناسان معتقدند با وجود خشونت، صلح محقق نمی شود. خشونت فرهنگی و ساختاری، دو مانع اصلی برای دستیابی به صلح پایدار در جوامع و در سطح بین الملل هستند.
این درحالی است که خشم با بخشی از احساسات انسانی گره خورده و در طبیعت انسان جا خوش کرده است اما این به معنای اعمال خشونت نیست. در حالت عادی هیچ انسانی از اعمال خشونت یا دیدن خشونت لذت نمی برد.
حتی در قرآن کریم به فرو بردن خشم و کنترل خشونت تاکید شده است. «الَّذِینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ (سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۳۴)، همانان که در فراخی و تنگی انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از مردم در می گذرند و خداوند نکوکاران را دوست دارد».
آنچه در این آیه مشخص است، فرو بردن خشم است. به فراخور اینکه افراد کنترل و مهار خشم را یاد بگیرند، بدون شک شاهد اعمال خشونت و اتفاقات و حوادث دلخراش از سوی افراد هم نخواهیم بود.
خشونتی که یکبار اتفاق می افتد اما تبعات آن تا مدت ها گریبانگیر جامعه می شود. امروزه دیگر مردم سینه به سینه یا از طریق مطبوعات مکتوب از وقوع اخبار به ویژه حوادث و اتفاقات پیرامون خود آگاه نمی شوند. بلکه به راحتی از طریق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در جریان حوادث قرار می گیرند و نه یکبار بلکه بارها حادثه رخ داده را که بعضا با خشونت فرد یا افرادی همراه بوده، به تماشا می نشینند و در مواردی نیز بازنشر می کنند.
سوال اینجاست که مواجهه با چهره عریان خشونت درست است یا خیر و چه بار مثبت و منفی می تواند به همراه داشته باشد؟
نرگس نوروزی روانشناس روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در این خصوص توضیح داد: از دو دیدگاه مثبت و منفی می توان به این ماجرا نگاه کرد. از نگاه مثبت انتشار حوادث مثل قتل زن اهوازی توسط همسرش یا مسائل مشابه و بازنشر آن باعث می شود افراد زیادی به این اقدام واکنش نشان بدهند، این عمل را ناپسند دانسته و آن را بکوبند. همین واکنش های منفی جامعه نسبت به این عمل منجر به این می شود تا به این جرم و جنایت سریع تر رسیدگی شده و عامل قتل شناسایی، دستگیر و مجازات شود.
وی ادامه داد: نقطه دیگر مثبت جایی است که افراد سرشناس جامعه و چهره ها به نحوی و هر کدام از دیدگاه خودشان این رفتارها را زیر سوال برده و واکنش نشان می دهند. در ادامه دنبال کنندگان این افراد نیز واکنش نشان می دهند و مجموعه این رفتارها باعث می شود مسئولان مربوطه زودتر وارد عمل شده و رسیدگی های لازم را انجام دهند.
تبعات منفی اخبار خشونت آمیز
اما به نظر می رسد نکات منفی این ماجرا به نکات مثبت آن می چربد؛ از این نظر که مشاهده هر روز خشونت چه در داخل کشور و چه رفتارهای خشونت آمیزی که در دنیا رخ می دهد، تبعات منفی بسیاری در جوامع ایجاد خواهد کرد.
این روانشناس در این خصوص توضیح داد: مخاطبان شبکه های اجتماعی و فضای مجازی فقط بزرگسالان نیستند. امروزه استفاده از گوشی و تبلت در میان کودکان تبدیل به عرف شده است و آنها نیز از این طریق یا از طریق تلویزیون و... شاهد اعمال خشونت در جامعه هستند. حتی گاهی شاهد این هستیم که والدین درباره اتفاقی هولناک در خانه و مقابل کودکان صحبت کرده و موضوع را باز می کنند.
وی با بیان اینکه کودکان با شنیدن این اتفاقات دچار ترس و بی اعتمادی نسبت به جامعه می شوند، اضافه کرد: این اتفاق اضطراب و اختلال شخصیت را برای آنها به همراه خواهد داشت و این تصور در آنها شکل می گیرد که ممکن است با پیش آمدن مشکلی از سمت کودک، قربانی شوند. در نتیجه ترس، بی اعتمادی، اضطراب و انزواطلبی ماحصل این رویداد خواهد بود و در رشد بچه ها تاثیر منفی می گذارد.
نوروزی اظهار داشت: خانواده ها باید حواسشان به این موضوع باشد و اجازه ندهند بچه ها در جریان هر اخباری به ویژه خبرهای تلخ قرار بگیرند و روی استفاده آنها از فضای مجازی نظارت داشته باشند.
این روان درمانگر اصطلاح «رفتار پاسخ» را در روانشناسی مطرح کرد و گفت: رفتار پاسخ یعنی فرد یاد می گیرد و عمل می کند و به مرور زمان و با تکرار خشونت ها، از طریق اخبار، فیلم، کارتن و... بچه ها تحت تاثیر قرار گرفته و این اعمال را تقلید می کنند. ادامه این رفتار باعث می شود این موضوعات در ذهن کودک نهادینه شده و منجر به عصبانیت و پرخاشگری او شود.
انتشار تصاویر خشونت به عادی سازی آن کمک می‌کند
اما بازنشر خشونت فقط روی کودکان اثرات منفی به همراه ندارد بلکه به نوعی کل جامعه تحت تاثیر این رفتارها قرار می گیرند. تکرار مشاهده رفتارهای خشونت آمیز به مرور زمان منجر به بی تفاوتی افراد می شود تا جایی که امروز شاهد هستیم گروهی به تشویق و حمایت از مجرم و عمل خشونت آمیز وی می پردازند. اما غافل از اینکه رفتارها و تبعات خشونت همیشه برای همسایه نیست و ممکن است روزی به سراغ هر کدام از ما بیاید و به نوعی درگیرمان کند.
نوروزی با اشاره به عنوان حساسیت زدایی رفتارهای خشونت آمیز تصریح کرد: انتشار رفتارهای خشونت آمیز، باعث طبیعی جلوه دادن خشونت می شود. برای مثال فردی که همسرش را به قتل می رساند و با افتخار در کوچه و خیابان از کاری که کرده فیلم می گیرد و لبخند شکوهمندانه ای هم بر لب دارد، با رفتارش این پیام را منتشر می کند؛ کاری که کرده عادی است.
وی افزود: در حالی که در گذشته اعمال جرم و جنایت با مجازات بسیار سنگین و در نهایت همراه با اعتراف و پشیمانی فرد گناهکار همراه بود. حتی در مواقعی فرد پس از ارتکاب جرم آنقدر حالش بد می شد که در بخش روانی بیمارستان بستری می شد. در ادامه روند درمان وقتی فرد گناهکار به مرحله «بینش» می رسید، از به خاطر آوردن کاری که کرده بود حالش بد می شد. اما امروز نسبت به این موضوع حساسیت زدایی صورت گرفته است.
نوروزی ادامه داد: امروز فرد تصور می کند اعمال خشونت مثل ارتکاب قتل یک راهکار برای رفع مشکلش است. فرد گناهکار با این دیدگاه و تصور قبول نمی کند که کار بدی کرده و همین باعث می شود خشونت طبیعی جلوه داده شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه نشان دادن تصویر رفتارهای خشونت آمیز قبح ماجرا را می ریزد و اثرات مخربی به همراه دارد، اضافه کرد: نشان دادن این تصویرها کار درستی نیست ولی نوشتن خبر با رعایت اصول خبرنویسی راجع به این اتفاقات و آگاه سازی جامعه و همچنین شناسایی و دستگیر شدن عامل یا عاملان خشونت خوب است.
این روان درمانگر خاطرنشان کرد: برخی از شبکه های اجتماعی از پیش اعلام می کنند که تصویر یا فیلم مورد نظر حاوی صحنه های دلخراش است اما این شامل همه شبکه های اجتماعی نمی شود.
وی ادامه داد: دیدن این صحنه ها در ابتدا حال فرد را دگرگون می کند و اثر منفی روی روحیه وی می گذارد اما در ادامه با تکرار انواع خشونت ها و دیدن آن، نگاه می کنیم و بی تفاوت از کنارش می گذریم. در نتیجه این اتفاق قبح ماجرا و حس انسان دوستی از بین می رود.
شخصیت منفی قصه را جذاب نشان ندهیم
نوروزی با بیان اینکه گاهی برخی دستگاه های مربوطه تا موضوعی رسانه ای و در فضای مجازی دست به دست نچرخد، به آن رسیدگی نمی کنند، ادامه داد: همین باعث شده افراد هر موضوعی را که به ذهنشان می رسد، در فضای مجازی منتشر کنند بدون آنکه از عواقب انتشار فیلم یا عکس مربوطه اطلاعی داشته باشند.
این روانشناس با بیان اینکه مشاهده تصویرهای خشونت بار روی نوجوانان و جوانان تاثیر منفی بیشتری می گذارد، گفت: افرادی که شخصیت آنها شکل نگرفته است، بیش از پیش تحت تاثیر این رفتارها قرار می گیرند. این گروه های سنی به ویژه در جمع های خودشان درباره این موضوعات صحبت می کنند و همین موضوع به مرور زمان قبح ماجرا را برای آنها از بین می برد.
نوروزی گفت: اگر دقت کنید در برخی فیلم ها و سریال ها معمولا شخصیت منفی داستان طرفدار بیشتری را به خود جذب می کند. در واقع داستان طوری از سوی عوامل فیلم ساخته و پرداخته شده که مخاطب در نهایت عاشق و شیفته شخصیت بد و منفی داستان شود و به او حق بدهد که به خاطر مشکلاتی که داشته برای مثال قاچاقچی یا قاتل شود و این اصلا خوب نیست.
وی افزود: جذاب نشان دادن رفتارهای منفی و بد، الگوپذیری اشتباهی را در جامعه و به ویژه در میان گروه های سنی که شخصیتشان شکل نگرفته و قدرت درک و تشخیص ندارند، ایجاد می کند.
نظر شما