فرشچیان با زبان روز، به فرهنگ و معنا تجلی بخشیده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، بزرگداشت محمود فرشچیان، چهره ماندگار نگارگری، ظهر امروز به صورت آنلاین، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

حسن بلخاری قهی، رییس انجمن مفاخر و آثار فرهنگی، فرشچیان را یکی از میراث هنری ایران دانست و گفت: گرامیداشت مقام ارجمند هنر و هنرمندان در ایران زمین به ویژه استاد محمود فرشچیان نشان‌دهنده میراثی عظیم در تاریخ هنر و هنرمندی ایران است که به زیباترین شکل این هنر را به سراسر جهان معرفی کرده و شناسانده است.

وی افزود: استاد فرشچیان مقام بلندی در حوزه تاریخ هنر و هنرمندی ایرانیان به ویژه در عرصه نگارگری داشته است و از این رو توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کتابی به نام استاد فرشچیان منتشر می‌شود تا ایرانیان با ایشان آشنا شوند.

مقام دکتری در حد و اندازه استاد نیست

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با بیان اینکه بیش از ۱۵ سال در دهه ۸۰ از مصاحبت با استاد فرشچیان بهره برده است، گفت: در طراحی هنری عتبات عالیات و به ویژه طراحی ضریح مطهر سیدالشهدا(ع) و همچنین در شکل‌گیری دانشگاه استاد فرشچیان در تهران در کنار او حضور داشته و از اعضا هیئت مدیره این دانشگاه شدم. در اواسط دهه ۹۰ در مجلسی که در وزارت علوم برگزار شد مقرر شد که یکی از دانشگاه‌های تهران مجلس بزرگداشتی برای استاد فرشچیان برگزار کند و درجه دکتری افتخاری به استاد اعطا شود. برخی از افراد در آن مجلس از این مقام استقبال کرده و بنده با آن مخالفت کردم زیرا به نظر می‌رسید این مقام در حد و اندازه استاد نیست. نمی‌توان استاد فرشچیان را هم رتبه با افرادی دانست که مدرک دکتری گرفته و هیچ تجربه‌ای در حوزه فعالیت خود ندارند. فرشچیان در نگارگری به قله‌ای رسید که عنوان استاد برای ایشان کم است. در آن جلسه تصمیم گرفته شد لقبی در فرهنگ اسلامی به جای دکتری افتخاری به استاد فرشچیان اعطا شود.

وی ادامه داد: در نهایت لقب حکیم نقش برای استاد در نظر گرفته شد زیرا در خلق آثارشان، حکمت او بر نقش و نگارگری‌ مقدم بوده است. کاربرد این لقب برای فرشچیان امری صوری و ظاهری برخواسته از اغراق و مدیحه گویی نبود و در تاریخِ بلند فکر و فرهنگ و معنای ایرانیان ریشه دارد، کاربرد این لقب برای استاد فرشچیان مبتنی و مستندات تاریخی است.

بلخاری افزود: در تاریخ ایرانی اسلامی ابتدا معنا جریان داشته و هنر و ادب تجلی زیبا شناسانه آن است به همین دلیل هنر و ادبیات نسبت وسیعی با معنا داشته و چون هنر و ادبیات تجلی فرهنگ و معنا هستند، حقیقت نشسته بر جان آن فرهنگ به پیامبران عرصه زیبایی شناسی هنر و ادبیات ابلاغ شده و در بین آنان جریان دارد.

هنر و ادب صرفاً زبانی برای بیان معنا نبوده و خود از جوهر معنا هستند

بلخاری اضافه کرد: به همین دلیل در عرصه فرهنگ ایران امکان تمایز میان معنای فرهنگ و هنر وجود ندارد. حقیقتی که در فرهنگ خرد و فرزانگی ایرانیان جاری است در قلمرو ابزاری نیز جریان دارد. هنر و ادب صرفاً زبانی برای بیان معنا نبوده و خود از جوهر معنا هستند، بنابراین صفتی که در این قلمرو برای اهل معنا به کار می‌رود برای حاملان آن از جمله ادیبان و شاعران و هنرمندان نیز به کار می‌رود.

وی ادامه داد: در جهان‌بینی سنتی ایرانیان، هر ایزدی نماینده یک مفهوم و معنا و نماینده خرد و خردورزی وَهومَن است. وهومن راه بر زرتشت می‌نمایاند. وهومن توسط شیخ اشراق، نور اقرب و صاحب اول بعد از حضرت نورالانوار است. نسبت ذاتی بین هنر و خرد و فرزانگی وجود داشته و به همین دلیل امکان تمایزی میان خرد و هنر وجود ندارد، بنابراین میان اندیشه و بازتاب آن در صورت تصویر ارتباط وجود دارد و جایگاه استاد فرشچیان حتماً همان حکیم نقش است زیرا در قلمرو فرهنگ ایران اسلامی ورود به عرصه هنر به جز بهره‌مندی از حکمت ممکن نیست.

در تفکر ایرانی فرمالیزم جایی ندارد

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با بیان اینکه در تفکر ایرانی فرمالیزم جایی نداشته و هنر تصویر حقیقت و اندیشه و معنا است، گفت: تجلی نور در عرصه رنگ و نور در آثار استاد فرشچیان به شدت نمایان است که میراث‌ او و حمل تاریخ از آنچه ایرانیان از قدیم‌الایام در حوزه رنگ و نور آفریده‌اند تا مکتب قاجار حضور داشته است. در این قلمرو رنگ با نور نسبت ذاتی دارد. رنگ صورت برآمده نور است. رنگارنگیِ جهانِ انتزاعی در آثار استاد فرشچیان به دیدگاه ایرانیان باز می‌گردد.

وی تصریح کرد: جهان رنگارنگ عظیم معراج، تغزل عاشقانه ایرانی اسلامی، حماسه‌ای که در مرز میان ملکوت و ناسوت در آثار استاد فرشچیان انگشت حیرت بر دهان جهانیان گذاشته و از درون استاد نشئت می‌گیرد. استاد فرشچیان تاریخ این معنا را با خود حمل کرده و با زبان روز به آن تجلی بخشیده است.

همه می‌توانند فرشچیان الهام گرفته و رشد کنند

غلامحسین امیرخانی، رئیس شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران در این نشست با اشاره زمینه های فرهنگی آثار فرشچیان گفت: قرن بیستم فضایی را فراهم کرد که ارتباط چهارگوشه دنیا بهتر فراهم شد. این تحول در یک موقعیت تاریخی در ایران نیز پیش آمد و باید برای هماهنگی با علم و هنر و فرهنگ جهان ایران نقش ایفا کنند و فرزندان علمی و هنری ایران باید این جایگاه را در جهان ارتقا دهند. استاد فرشچیان فرزند اسلام، ایران و اصفهان است که همه می‌توانند از در و دیوار آن الهام گرفته و رشد کنند.

رئیس شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران گفت: چندین دهه از عمر استاد فرشچیان در قرن بیستم قرار داشته و به تناسب همین دوران، این تحول در شخصیت و هنر ایشان نمایان شده است. در آثار استاد فرشچیان شاهد حرکت پرسپکتیو کرشمه همراه با معصومیت هستیم. عمری با برکت و فضیلت در چندین دهه نصیب استاد فرشچیان شده که در آن آثار ماندگاری را خلق کرده‌اند.

وی تصریح کرد: شاگردان برجسته‌ای از مکتب هنری استاد فرشچیان تربیت شده‌اند که امروز از استادان تراز اول کشور هستند. دوام در موقعیتی که قلم در اوج هنر باشد، یک هنر امتیاز بزرگ است و نصیب هر کسی نخواهد شد و استاد فرشچیان در دهه نهم عمر خود هنوز آفریننده آثار فاخر هستند و مردم ایران و جهان از این آثار بهره مند می‌شوند.

فرشچیان؛ رنج مقدس در شناخت هنر

محمدعلی رجبی، بابیان اینکه یکی از بزرگان تاریخ معاصر ایران استاد محمود فرشچیان است که شخصیتی چند جانبه است، اظهار کرد: در دوره معاصر که غرب به جز آنچه خود دارد دیگری را به حساب نیاورده و همه عالم را از آنِ خود و فرهنگ خود می‌داند، ایران استادانی دارد که سرآمدان فرهنگ و تمدن بشری جهان معاصر هستند.

وی افزود: در سال‌های گذشته بخشی از دیوان مولانا در آمریکا با ترجمه انگلیسی چاپ شده و پرفروش‌ترین کتاب سال شد، این موضوع نشان می‌دهد حتی استادان قدیم ایرانی برای بشر امروز هم حرف‌هایی برای گفتن دارند.

استاد دانشگاه تهران گفت: استاد فرشچیان و سایر هنرمندان ایرانی فقط تکنیک و قدرت‌نمایی در قلم و هنر را به نمایش نمی‌گذارند، قلم استاد فرشچیان نکته متمایزی داشته که با وجود همه تحولات، برای بشر امروز تازگی و جذابیت دارد.

رجبی با بیان اینکه استاد فرشچیان فردی مؤمن و مسلمان است که راهی برای بیان فاخر کلمه حق را پیموده است، اضافه کرد: طراحی، بسیار مورد توصیه استاد فرشچیان بود و هنر  وی فقط کار کردن با قلم روی کاغذ نیست. البته فرد می‌تواند با تکرار و تمرین هر آنچه را دیده و تصور می‌کند طراحی کند، اما اگر رنج تمرین طراحی با تفکر و سلوک عبادی همراه شود هنرمند چیزی در آئینه خیال خود تصور می‌کند که به طراحی خاصی نیازمند است.

وی خاطرنشان کرد: رنج مقدس در شناخت هنر (‌تکنیک‌ها و ابزار کار هنری) که همگی در خدمت تفکر ایمانی مبتنی بر مبادی اسلام بوده در استاد فرشچیان وجود داشته است. استاد فرشچیان فیلسوف نیست بلکه حقیقت اشیا را شناخته است. بخشی از جانی که در وجود اشیا وجود دارد به جان جانان باز می‌گردد که باعث شده انسان با جهان اتحاد داشته باشد؛ این اتحاد با طی کردن مراتب سیر و سلوک در وجود هنرمندان نمایان می‌شود.