فرزاد پیلتن مدیرکل دفتر عربی آفریقایی سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگویی با روزنامه ایران می‌گوید: روز گذشته رئیس جمهور کشورمان وارد دوحه قطر شد، شرکت در ششمین اجلاس سران اوپک گازی قرار است فرصتی را فراهم کند تا ایران و قطر برای توسعه مناسبات اقتصادی گفت‌وگو و مذاکره کنند. لذا می‌توان انتظار داشت که بزودی روابط تجاری دو کشور، وارد فاز جدیدی شود.
سطح روابط سیاسی ایران و قطر به‌دلیل قرابت‌هایی که وجود دارد، همواره مناسب بوده است ولی تحریم‌های ظالمانه امریکا و شیوع ویروس کرونا سبب شد تا از حجم مبادلات تجاری دو کشور کاسته شود. قطر ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که برای تمام کشورهایی که می‌خواهند سطح تجارت خود را افزایش دهند، اهمیت بسزایی دارد. حال ایران که با این کشور مرز دریایی مشترک دارد، می‌خواهد کاستی‌های گذشته را جبران و بخش خصوصی دو کشور را به یکدیگر متصل کند.
در حال حاضر وضعیت اقتصادی کشور قطر چگونه است؟
کشور قطر یکی از کشورهای مهم حوزه خلیج فارس و همسایه جمهوری اسلامی ایران است که به‌دلیل برخورداری از منابع غنی نفت و گاز به‌عنوان یکی از کشورهای ثروتمند دنیا شناخته شده است. جمعیت قطر حدود ۲.۸ میلیون نفر است و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی این کشور ۱.۶ درصد و نرخ تورم آن نیز ۰.۴ درصد است. درآمد سرانه این کشور ۱۲۴ هزار دلار است. همچنین این کشور تولیدکننده برخی محصولات کشاورزی چون سبزیجات، میوه، طیور، گوشت، لبنیات، ماهی و... و برخی از محصولات صنعتی مانند گاز ال. ان. جی، آمونیاک، محصولات تصفیه شده نفتی، سیمان، فولاد، کود شیمیایی و محصولات پتروشیمی است. محصولات عمده معدنی قطر نیز نفت و گاز است.
حجم مبادلات تجاری قطر چه میزان بوده است؟
حجم عمده مبادلات تجاری قطر با دنیا در سال ۲۰۱۵، ۱۱۱ میلیارد دلار بوده که این رقم در سال ۲۰۱۶ کاهشی شد و به ۸۹ میلیارد دلاررسید. همچنین سال ۲۰۱۷ حدود ۹۸ میلیارد دلار و سال ۲۰۱۸ نیز ۱۱۷ میلیارد دلار حجم تجارت قطر با کشورهای مختلف بوده است. سال ۲۰۱۹ نیز این رقم ۱۰۲ میلیارد دلار و سال ۲۰۲۰ عدد ۷۶ میلیارد دلار ثبت شده است.
در این میان در سال ۲۰۱۵ کشور قطر، ۷۸ میلیارد دلار و سال ۲۰۱۶ حدود ۵۷ میلیارد دلار صادرات داشته است. در سال ۲۰۱۷ رقم صادراتی کشور قطر به ۶۸ میلیارد دلار رسید و این رقم در سال ۲۰۱۸ از ۸۵ میلیارد دلار فراتر رفته است. در این میان در سال ۲۰۱۹ صادرات قطر تقلیل یافت و به ۷۳ میلیارد دلار رسید که روند نزولی صادرات در سال ۲۰۲۰هم ادامه داشت. همچنین طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال یاد شده قطر ۵۱ میلیارد دلار صادرات داشته است.
عمده محصولات صادراتی و وارداتی قطر چه بوده است؟
محصولات عمده صادراتی قطر شامل گاز طبیعی، روغن‌های نفتی و روغن‌های حاصل از مواد معدنی، روغن فرآورده‌های سبک، یدک کش و همچنین ضایعات و قراضه‌های مس، آلومینیوم، سرب و برخی از حلال‌ها و رقیق کننده‌ها بوده است. در این میان عمده واردات قطر از جهان توربوجت، قطعات هواپیما، سنگ‌های معدنی، لوله‌های مخصوص انتقال نفت و گاز، شبکه تلفن همراه، دستگاه تلفن همراه، اتومبیل، هواپیما، جواهرات و دارو بوده است.
مبادلات تجاری ایران و قطر طی سال‌های اخیر چه روندی داشته است؟
در سال ۹۶ مبادلات تجاری دو کشور ۲۶۴ میلیون دلار، سال ۹۷ حدود ۲۴۸ میلیون دلار و در سال ۹۸ نیز ۲۴۸ میلیون دلار ثبت شده است. در سال ۹۹ دو کشور ۱۷۵ میلیون دلار و طی ۱۰ ماهه سال‌جاری ایران و قطر ۱۲۴ میلیون دلار تبادل تجاری داشتند. از مجموع مبادلات مذکور سال ۹۶ ایران به میزان ۲۴۱ میلیون دلار صادرات به کشور قطر داشته است. در سال ۹۷ این عدد به ۲۲۳ میلیون دلار رسید و دوباره در سال ۹۸، صادرات ایران به قطر افزایش یافت و رقم ۲۴۰ میلیون دلار ثبت شد. در سال ۹۹ با شیوع ویروس کرونا صادرات ایران مانند سایر کشورها روند نزولی به خود گرفت و به ۱۶۷ میلیون دلار رسید. بر اساس آخرین آمارها در ۱۰ ماهه سال‌جاری صادرات ایران به این کشور به حدود ۱۱۷ میلیون دلار رسید.
کدام کالاها از ایران به قطر صادر شده و چه کالاهایی از این کشور وارد ایران شده است؟
مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران به قطر طی این مدت شمش از آهن و فولاد، محصولات نیمه تمام آهن و فولاد، محصولات کشاورزی (گوجه فرنگی، هندوانه و پیاز) و کف پوش‌ها بوده است. اقلام عمده وارداتی ایران از قطر نیز شامل اجزا و قطعات توربوجت‌ها، گاز هلیوم، اشیای ساخته شده از گرافیت، کاغذ و مقوا، کامپیوتر و کمپرسور هوا و گاز بوده است.
با قطر چه توافقنامه و موافقتنامه‌ای وجود دارد که هنوز اجرایی نشده است؟
در سال‌های اخیر کمیسیون مشترک دو کشور فعال بوده است، به گونه‌ای که آخرین (هفتمین) اجلاس کمیسیون مشترک ایران و قطر در سال ۹۹ در ایران برگزار شده است. طی این اجلاس‌ها دستگاه‌ها و نهادهای دو کشور تلاش کردند زیرساخت‌های اقتصادی و تجاری را بین دو کشور فراهم کنند. در این خصوص ۲۳ سند همکاری بین ایران و قطر در زمینه‌های بازرگانی، کار، آموزشی، ورزش و جوانان، اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، شیلات، گمرک، ترانزیت، گردشگری، گمرک، استاندارد و حمل‌ونقل هوایی و دریایی به امضا رسیده است.
همه این اسناد اجرایی هستند و امکان بهره‌برداری بخش‌های اقتصادی و تجاری دو کشور از این اسناد وجود دارد. البته در برخی موارد و تفاهم‌ها نیاز به پیگیری و فعالیت بیشتر طرف‌های دو کشور وجود دارد تا امکان بهره‌برداری بهتر و ساده‌تر بخش خصوصی ایران و قطر فراهم شود.
همچنین برخی رویدادهای تجاری شامل مشارکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و برگزاری میزهای کشوری جهت بررسی مشکلات و معرفی فرصت‌ها و زمینه‌های همکاری اقتصادی بین ایران و قطر و ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های داخلی نیز از جمله موضوعاتی بوده که طی سال‌های گذشته اجرا شده است.
مزایای تجارت با قطر چیست؟
برخورداری قطر از منابع مالی گسترده و نزدیکی جغرافیایی ایران و قطر از مهم‌ترین ویژگی‌ها است. همچنین قرابت فرهنگی، مذهبی و زبانی میان دو کشور نیز از دیگر مزیت‌ها است. در واقع سهولت دسترسی و زمان و هزینه‌های بسیار پایین ارتباط میان تجار دو کشور و امکان برقراری سازوکار ارزان حمل‌ونقل دریایی کالا از جمله برتری‌های توسعه روابط اقتصادی ایران و قطر است.
چرا طی چند وقت اخیر فعالان اقتصادی مانند گذشته به این بازار توجه نکردند؟
متأسفانه طی دو الی سه سال گذشته به علت برخی از نوسان‌های سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله تحریم‌های ظالمانه کشور امریکا و همچنین شیوع ویروس کرونا، ارتباطات و در نتیجه روابط تجاری و اقتصادی ایران و قطر کاهش پیدا کرد. قطع روابط بانکی و حمل‌ونقل دریایی و سختگیری‌هایی که به تبعیت از تحریم‌ها در حوزه ترخیص کالا در بنادر کشور قطر اتفاق افتاد، باعث شد مبادلات تجاری دو کشور روند کاهشی به خود بگیرد. از طرفی دو اتفاق دیگر نیز رخ داد که باعث شد روابط اقتصادی ایران و قطر کمرنگ شود.
یکی موضوع برخی سختگیری‌های کشور قطر در زمینه استانداردها و همچنین عدم دقت و توجه صادرکنندگان ایرانی به رعایت استانداردهای بسته بندی، مسائل کیفی و بهداشتی بود که سبب شد همه تاجران و هر نوع کالای ایرانی امکان ورود به بازار قطر و رقابت با دیگر رقبا را نداشته باشند. موضوع دیگر، عدم سهولت برقراری ارتباط بین تجار دو کشور بوده است که به علت برخی از سختگیری‌هایی که دولت قطر در صدور ویزا داشته، تجار ایرانی به سهولت امکان دسترسی و ورود به بازار قطر را نداشته‌اند که انشالله با سفر روز گذشته رئیس جمهور به کشور قطر رایزنیهایی در راستای تسهیل این مشکلات اتفاق بیفتد..
شرکای تجاری قطر کدام کشورها هستند؟
بازار قطر به تولیدات کشورهایی که امکان تأمین کالا در زمینه خودرو، هواپیما و قطعات آن، دارو و تجهیزات پزشکی دارند، احتیاج دارد، لذا شرکای خود را در راستای تأمین این کالاها انتخاب می‌کند. در حوزه صادرات قطر هم کشورهایی با این کشور بیشترین همکاری را دارند که مصرف کننده نفت و گازهستند. بر این اساس عمده کشورهای واردکننده کالا از قطر شامل ژاپن، چین، کره جنوبی، هند، سنگاپور، تایلند، پاکستان، امریکا و انگلیس است و عمده صادرکنندگان به قطر کشورهای امریکا (با سهم ۱۶ درصد)، چین (با سهم ۱۵ درصد)، انگلیس (با سهم ۷ درصد)، آلمان (با سهم ۶ درصد) و هند (با سهم ۵ درصد) است. همچنین در این لیست کشورهای ایتالیا، ترکیه، فرانسه و ژاپن هم حضور دارند.
در کدام کالاها، امکان صادرات و حتی تولید داریم؟
با توجه به ویژگی‌های بازار قطر که از استانداردهای کیفی بالایی برخوردار است، جمهوری اسلامی ایران در زمینه دارو، تجهیزات پزشکی، برخی از مصالح ساختمانی که مورد نیاز قطر است و همچنین مواد معدنی و محصولات کشاورزی به شرط رعایت استانداردها در زمینه‌های کیفی و بسته‌بندی و بهداشتی امکان صادرات به قطر را دارد. البته در این میان امکان تولید مشترک بین دو کشور نیز وجود دارد.
ضمناً در برخی از خدمات فنی و مهندسی امکان فعالیت در کشور قطر توسط شرکت‌های ایرانی وجود دارد، با این حال ورود به بازار قطر در حوزه کالا و خدمات نیاز به برنامه‌ریزی، تلاش جدی و رعایت اصول و استانداردهای لازم توسط بخش خصوصی کشور و رایزنی بین حوزه‌های اقتصادی و تجاری در دولت‌های دو کشور و بویژه تسهیل صدور ویزا و توسعه و تسهیل همکاری‌های بندری و حمل و نقلی و همچنین مبادله پول دارد.
البته علاوه بر صادرات کالا و خدمات، زمینه‌های مختلف اقتصادی و تجاری دیگری برای همکاری با قطر وجود دارد.همکاری‌های ترانزیتی، سرمایه‌گذاری، تولید مشترک برای صادرات به کشورهای ثالث و همچنین توریسم (بویژه گردشگری مذهبی، سلامت و طبیعت) از جمله این حوزه‌ها هستند که در صورت برنامه‌ریزی و تلاش، امکان تحقق یا توسعه همکاری‌های دو کشور در این زمینه‌ها وجود دارد.
آیا این امکان وجود دارد که ایران در قطر فروشگاه زنجیره‌ای ایجاد کند؟
در قطر امکان ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای که صرفاً کالاهای ایرانی را عرضه کند، بسیار سخت است. چنانچه عنوان شد کشور قطر استانداردهای سختگیرانه‌ای دارد؛ اینکه فعالان ایرانی بتوانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای که شامل همه محصولات ایرانی است، ایجاد کنند به سختی امکانپذیر است. ولی سرمایه‌گذاران ایرانی، متخصصان و افراد با تجربه در حوزه ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای امکان همکاری با فعالان اقتصادی و تجار قطری در زمینه فروشگاه‌های زنجیره‌ای را برای عرضه محصولات کشورهای مختلف دارند.
نظر شما